పంచ్ కేదార్
| Panch Kedar | |
|---|---|
| पञ्चकेदार | |
| భౌగోళికం | |
| భౌగోళికాంశాలు | Kedarnath 30°43′48″N 79°4′12″E / 30.73000°N 79.07000°E, Tungnath 30°29′22″N 79°12′55″E / 30.48944°N 79.21528°E, Rudranath 30°32′0″N 79°20′0″E / 30.53333°N 79.33333°E, Madhyamaheshwar 30°38′13″N 79°12′58″E / 30.63694°N 79.21611°E and Kalpeshwar 30°34′37.35″N 79°25′22.49″E / 30.5770417°N 79.4229139°E |
| దేశం | India |
| రాష్ట్రం | Uttarakhand |
| సంస్కృతి | |
| దైవం | Shiva |
| వాస్తుశైలి | |
| నిర్మాణ శైలులు | North Indian architecture |
| చరిత్ర, నిర్వహణ | |
| నిర్మించిన తేదీ | Unknown |
| సృష్టికర్త | Pandavas |
| శైవం సరళి లో భాగం |
| శైవం |
|---|
 |
| లువా తప్పిదం: bad argument #2 to 'title.new' (unrecognized namespace name 'Portal') |
పంచ కేదార్ ఐదు హిందూ దేవాలయాలు లేదా శివునికి అంకితం చేయబడిన శైవం పవిత్ర స్థలాలను సూచిస్తుంది. అవి భారతదేశం ఉత్తరాఖండ్‌లోని గర్వాల్ హిమాలయ ప్రాంతంలో ఉన్నాయి. హిందూ ఇతిహాసమైన మహాభారతంలోని పాండవులతో వారి సృష్టిని నేరుగా అనుసంధానించే అనేక పురాణాలకు సంబంధించిన అంశాలు ఇవి. [1]
తీర్థయాత్ర ,ఆరాధన కోసం అనుసరించాల్సిన కఠినమైన పెకింగ్ క్రమంలో నియమించబడిన ఐదు దేవాలయాలు కేదార్‌నాథ్ ఆలయం ( 3,583 మీ. (11,755 అ.) ఎత్తులో, తుంగనాథ్ ఆలయం, ( 3,680 మీ. or 12,070 అ. ), రుద్రనాథ్ ఆలయం (రుద్రనాథ) ( 3,559 మీ. or 11,677 అ.), మధ్యమహేశ్వర దేవాలయం, లేదా మద్మహేశ్వర్ (3,490 మీ. or 11,450 అ.) , కల్పేశ్వర దేవాలయం, ( 2,200 మీ. or 7,200 అ. ). వీటిలో కేదార్‌నాథ్ ప్రధాన ఆలయం, ఇది నాలుగు చోటా చార్ ధామ్‌లలో లేదా గర్వాల్ హిమాలయాల తీర్థయాత్ర కేంద్రాలలో భాగం. మిగిలిన మూడు ధామ్‌లు బద్రీనాథ్, యమునోత్రి, గంగోత్రి.అంతేగాదు కేదార్‌నాథ్ పన్నెండు జ్యోతిర్లింగాలలో ఒకటి. [2] [3]
గర్హ్వాల్ ప్రాంతాన్ని కేదార్ తర్వాత కేదార్-ఖండ అని కూడా పిలుస్తారు. ఇది శివుడు స్థానిక పేరు.ఈ ప్రాంతం వైష్ణవ శాఖ కంటే చాలా ఎక్కువగా శివుని శైవ శాఖ చిహ్నాలు , ప్రతిరూప రూపాలలో పుష్కలంగా ఉన్నాయి.కేదార్-క్షేత్ర లేదా కేదార్ మండల అని పిలవబడే చమోలి జిల్లాలో సగభాగాన్ని కలిగి ఉన్న ఈ ప్రాంత పశ్చిమ భాగం, పంచ కేదార్‌ను కలిగి ఉన్న మొత్తం ఐదు దేవాలయాలను దాని పరిధిలో కలిగి ఉంది. [4]
పంచ కేదార్ ఆలయాలలో మొదటిది అయిన కేదార్‌నాథ్ పుణ్యక్షేత్రానికి అందుబాటులో ఉన్న ఆధారాల ప్రకారం 2007లో సందర్శకుల సంఖ్య 5,57,923గా ఉంది.దానికి ముందు 20 సంవత్సరాల క్రితం (1987) సందర్శకుల సంఖ్య 87,629. [5]
చరిత్ర
[మార్చు]పంచ కేదార్ యాత్ర (తీర్థయాత్ర) నేరుగా నేపాల్‌లోని గోరఖ్‌నాథ్ సంప్రదాయానికి (వారి యాత్రికుల సంప్రదాయాలకు గుర్తింపు) సంబంధించిందని చెప్పబడింది. దీనికి నిదర్శనంగా, నేపాల్‌లోని పశుపతినాథ్ ఆలయంలో తీర్థయాత్రకు పరాకాష్ట అని పేర్కొనబడింది, ఇక్కడ శివుని తల పూజించబడుతుంది.మూపురం పూజించబడే కేదార్‌నాథ్ వద్ద కాదు. కేదార్‌నాథ్ ఆలయ గోపురంలో ఉపయోగించిన చిహ్నం ఖాట్మండులోని పశుపతినాథ్ ఆలయ గోపురంలో ప్రదర్శించబడినట్లుగానే ఉందని ఈ విషయంలో మద్దతుగా ప్రస్తావించబడిన మరో వాస్తవం. [6]
పురాణ కథనాలు
[మార్చు]గర్వాల్ ప్రాంతం,శివుడు , పంచ కేదార్ ఆలయాల సృష్టికి సంబంధించిన అనేక జానపద పురాణాలు వివరించబడ్డాయి.
పంచ కేదార్ గురించిన ఒక జానపద పురాణం హిందూ ఇతిహాసం మహాభారతంలోని, పాండవులకు సంబంధించింది. పురాణ కథనం ప్రకారం కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో పాండవులు తమ దాయాదులైన కౌరవులను ఓడించి చంపారు. వారు యుద్ధ సమయంలో చేసిన సోదరలహత్య (గోత్ర హత్య ) , బ్రాహ్మణహత్య (బ్రాహ్మణులను చంపడం - పూజారి వర్గం) తో సమానమని, ఇది మహాపాపంగా పరిగణించి ఆ పాప పరిహారం నిమిత్తం ప్రాయశ్చిత్తంగా ఎదో ఒకటి చేసుకోవాలని భావించారు.దానిలో భాగంగా కృష్ణుడి సలహా మేరకు, వారు తమ రాజ్యాధికారాన్ని తమ బంధువులకు అప్పగించి, శివుడిని వెతుకుతూ అతని ఆశీర్వాదం కోసం బయలుదేరారు. మొదట వారు పవిత్ర నగరమైన వారణాసి (కాశీ)కి వెళ్లారు.ఇది శివునికి అత్యంత ఇష్టమైన క్షేత్రం.ఈ నగరం శివాలయానికి ప్రసిద్ధి చెందింది. కానీ, కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో మరణం, మోసం కారణంగా శివుడు తీవ్రంగా కోపగించుకున్నాడు. పాండవుల ప్రార్థనల పట్ల సున్నితత్వంతో వాటిని నివారించాలని కోరుకున్నాడు. అందువల్ల అతను ఎద్దు (నంది) రూపాన్ని ధరించి, గర్వాల్ ప్రాంతంలో దాక్కున్నాడు.
వారణాసిలో శివుడు కనిపించకపోవడంతో పాండవులు గర్వాల్ హిమాలయాలకు వెళ్లారు. ఐదుగురు పాండవ సోదరులలో రెండవవాడైన భీముడు, రెండు పర్వతాల వద్ద నిలబడి శివుని కోసం వెతకడం ప్రారంభించాడు.అతను గుప్తకాశి ("దాచిన కాశీ" - శివుని దాక్కున్న చర్య నుండి వచ్చిన పేరు) సమీపంలో ఒక ఎద్దు మేస్తున్నట్లు చూశాడు. భీముడు వెంటనే ఆ ఎద్దును శివుడని గుర్తించాడు. భీముడు ఎద్దును దాని తోక , వెనుక కాళ్ళతో పట్టుకున్నాడు. కానీ ఎద్దు రూపంలో ఉన్న శివుడు భూమిలోకి అదృశ్యమయ్యాడు. కేదార్‌నాథ్‌లో మూపురం పెరగడం, తుంగనాథ్‌లో చేతులు కనిపించడం, రుద్రనాథ్‌లో ముఖం, నాభి, మధ్యమహేశ్వర్‌లో పొత్తికడుపు, వెంట్రుకలు కనిపిస్తాయి. కల్పేశ్వర్ లో. శివుని కంఠం కేదారకంఠ పర్వతంపై పడిందని ప్రతీతి. ఐదు వేర్వేరు రూపాల్లో శివుడు తిరిగి కనిపించడంతో పాండవులు సంతోషించారు. శివుడిని పూజించడం కోసం ఈ ఐదు ప్రదేశాలలో దేవాలయాలను నిర్మించారు. ఆ విధంగా పాండవులు తమ పాపాల నుండి విముక్తులయ్యారు. [2] [7] [8]
కథ రూపాంతరం భీముడు ఎద్దును పట్టుకోవడమే కాదు, అది అదృశ్యం కాకుండా ఆపింది. పర్యవసానంగా ఎద్దు ఐదు భాగాలుగా నలిగిపోయి హిమాలయాలలోని గర్వాల్ ప్రాంతంలోని కేదార్ ఖండ్‌లోని ఐదు ప్రదేశాలలో కనిపించింది. [7] పంచ కేదార్ దేవాలయాలను నిర్మించిన తరువాత, పాండవులు మోక్షం కోసం కేదార్‌నాథ్‌లో ధ్యానం చేసి,యజ్ఞం (అగ్ని త్యాగం) చేసి, ఆపై మహాపంత్ (స్వర్గరోహిణి అని కూడా పిలుస్తారు) అనే స్వర్గ మార్గం ద్వారా స్వర్గం లేదా మోక్షాన్ని పొందారు.పంచ కేదార్ ఆలయాలు ఉత్తర-భారత హిమాలయ ఆలయ నిర్మాణంలో కేదార్‌నాథ్, తుంగనాథ్, మధ్యమహేశ్వర్ ఆలయాలు ఇదే పద్ధతిలో నిర్మించబడ్డాయి.
పంచ కేదార్ ఆలయాల వద్ద శివ దర్శన తీర్థయాత్రను పూర్తి చేసిన తర్వాత, బద్రీనాథ్ ఆలయంలో విష్ణువును సందర్శించడం ఒక అలిఖిత మతపరమైన ఆచారం.అతను శివుని ఆశీర్వాదం కోరినట్లు భక్తుడు చివరి ధృవీకరణ రుజువుగా చెప్పవచ్చు. [9]
- పూజా హక్కులు
పంచ కేదార్ దేవాలయాలలో పూజించే పూజారులు, పండితులు తుంగనాథ్ మినహా దక్షిణ భారతదేశానికి చెందినవారు. పంచాచార్యులు స్థాపించిన వీరశైవ లింగాయత్‌లైన జంగమలు కేదార్‌నాథ్ , మధ్యమహేశ్వరాలయంలో ప్రధాన అర్చకులుగా ఉన్నారు. కేదార్‌నాథ్ ప్రధాన పూజారిని రావల్ జగద్గురు అని పిలుస్తారు. ఆదిశంకరాచార్య స్థాపించిన దాస్నామి గోసైన్లు రుద్రనాథ్ , కల్పేశ్వరాలయాలలో ప్రధాన అర్చకులుగా ఉన్నారు. తుంగనాథ్ ఆలయానికి ఖాశీ బ్రాహ్మణులు సేవలందిస్తున్నారు. తుంగనాథ్ విషయానికొస్తే, మొకుమఠానికి చెందిన స్థానిక బ్రాహ్మణులు పూజారులుగా వ్యవహరిస్తన్నారు.
-
-
-
ఉఖిమత్ ఆలయం, ఇక్కడ కేదార్‌నాథ్ , మధ్యమహేశ్వర్ దేవతలను శీతాకాలంలో ఉంచుతారు
భౌగోళిక శాస్త్రం
[మార్చు]ఐదు దేవాలయాలు ఎగువ హిమాలయాల ప్రాంతంలో నందా దేవి, చౌకంబ, కేదార్‌నాథ్, నీలకంఠ శిఖరాల ఎత్తైన, మంచుతో కప్పబడిన కొండ శ్రేణులతో కప్పబడి ఉన్నాయి. కేదార్‌నాథ్ మందాకిని నది లోయలో ఉంది.ఇతర పుణ్యక్షేత్రాలు మందాకిని లోయ, అలకానంద కొండగట్టు మధ్య ఎత్తైన ప్రదేశాలలో ఉన్నాయి.అవి చాలా రిమోట్‌లో ఉన్నాయి. కల్పేశ్వర్ మినహా మిగిలిన నాలుగు మోటారు వాహనాల ద్వారా దర్శించటానికి ఇప్పటికీ రహదారుల సరయైన అందుబాటులో లేవు, అయితే ఏప్రిల్ చివరి లేదా మే ప్రారంభం నుండి అక్టోబర్ ప్రారంభం వరకు కఠినమైన ట్రెక్కింగ్ ద్వారా చేరుకోవచ్చు. మిగిలిన సంవత్సరం (శీతాకాలం), భారీ హిమపాతం కారణంగా పుణ్యక్షేత్రాలు మూసివేయబడతాయి. కల్పేశ్వర్‌కు ఏడాది పొడవునా సమీప రహదారి ప్రధాన ప్రాంతం నుండి [2] 3 కి.మీ. (2 మై.) దూరం ప్రయాణించి చేరుకోవచ్చు.
కేదార్‌నాథ్ గ్రామం గర్హ్వాల్ హిమాలయాల ఉత్తర భాగంలో కేదార్‌నాథ్ పర్వతాల అంచున ఉంది. కేదార్‌నాథ్ శ్రేణులు మందాకిని నదిలోకి ప్రవహిస్తాయి.ఇది చురాబ్రే హిమానీనదం స్థిరమైన అంచు నుండి ఉద్భవించింది. సుందరమైన మందాకిని లోయను ఏర్పరుస్తుంది. దూద్‌గంగ, మధుగంగ, స్వర్గదూరి, సరస్వతి అనేవి కేదార్‌నాథ్ ఆలయం వెనుక లోయలో ప్రవహించే ప్రవాహాలు.ఆలయానికి సమీపంలో రెటా, ఉదక్, రుద్ర, రిషి అనే నాలుగు పవిత్ర చెరువులు అన్నాయి. [2] తుంగనాథ్‌లో పంచుల్లి, నందా దేవి, దునగిరి, కేదార్‌నాథ్, బందర్ పూంచ్ శిఖరాల ఆకట్టుకునే నేపథ్యం ఉంది.రుద్రనాథ్ దగ్గర వైతరణి ప్రవాహం ప్రవహిస్తుంది. [8] దట్టమైన అటవీ ప్రాంతంలో ఉర్గాం లోయలో కల్పేశ్వర్ ఉంది.అలకనంద ఉపనది కల్ప్ గంగా నది లోయ గుండా ప్రవహిస్తుంది. [10]
-
చౌఖంబ శిఖరం -
త్రిశూల శిఖరం -
నందా దేవి శిఖరం
ట్రెక్కింగ్ ద్వారా
[మార్చు]పంచ కేదార్ ఆలయాలు సమీప రహదారి ప్రధాన ప్రాంతం నుండి మాత్రమే అందుబాటులో ఉంటాయి, కానీ వివిధ దిశలలో, పొడవులు,ఏటవాలు, మంచు పొరలు ఉన్నందున కష్టాల స్థాయి కఠినంగాఉంటుంది.గర్హ్వాల్ ప్రాంతంలో ఉన్న ట్రెక్ మార్గాలు నందా దేవి 7,817 మీ. or 25,646 అ. త్రిశూల్ ( 7,120 మీ. or 23,360 అ. ), చౌఖంబ ( 7,138 మీ. or 23,419 అ.) ఇవి బాగా ఎత్తైన మంచు శిఖరాల దృశ్యం అద్భుతమైన, మంత్రముగ్ధమైన అనుభూతిని అందిస్తాయి.గర్హ్వాల్ ప్రాంతంలో అత్యధికంగా పూజించబడే గంగా నది,దాని అనేక ఉపనదులు పంచ కేదార్ ఆలయాల గౌరవాన్ని పెంచుతాయి. [10]
పంచ కేదార్‌లోని ఐదు ఆలయాలను దర్శించాలంటే మొత్తం ట్రెక్ పొడవు సుమారు 170 కి.మీ. (110 మై.) (గౌరీకుండ్ వరకు రహదారి ప్రయాణంతో సహా), 16 రోజులు సమయం పట్టింది. హిమాలయ పర్వత శ్రేణుల దృశ్యాలను కలిగి ఉన్న గౌరీ కుండ్ నుండి ట్రెక్ ప్రారంభమవుతుంది. [10] ట్రెక్కింగ్ రెండు సీజన్లలో జరుగుతుంది; వేసవిలో మూడు నెలలు, వర్షాకాలం తర్వాత రెండు నెలలు. మిగిలిన కాలంలో,కల్పేశ్వర్ మినహా, మిగిలిన నాలుగు పంచ కేదార్ ఆలయాలు మంచు కవచం కారణంగా ప్రవేశించలేరు. [11]
ఉత్తరాఖండ్ మైదానాల నుండి గర్వాల్‌కి రిషికేశ్ నుండి రహదారి మొదటి ప్రవేశ ద్వారం. ఢిల్లీ నుండి 230 కి.మీ. (140 మై.) రోడ్డు మార్గంలో రిషికేశ్ చేరుకోవచ్చు . రుద్రప్రయాగ్ - కేదార్‌నాథ్ రహదారిలో రిషికేశ్ నుండి గౌరీఖుండ్‌కు దారి తీస్తుంది, ఇక్కడ నుండి ట్రెక్కింగ్ కేదార్‌నాథ్ ఆలయానికి ప్రారంభమవుతుంది. కేదార్‌నాథ్ యాత్ర 18 కి.మీ. (11 మై.), ప్రతి మార్గం. కేదార్‌నాథ్ తర్వాత, గుప్తకాశీకి, తరువాత జగసుకు రోడ్డు ప్రయాణం 30 కి.మీ. (19 మై.) దూరం ఉంటుంది . జగసు నుండి, గౌంధర్ మీదుగా మాధైమహేశ్వర్ ఆలయానికి ట్రెక్కింగ్ 24 కి.మీ. (15 మై.) కంటే ఎక్కువ దూరం ఉంటుంది . ఈ ట్రెక్ చౌఖంబ, కేదార్‌నాథ్, నీలకంఠ శిఖరాల వీక్షణలను అందిస్తుంది. మధ్యమహేశ్వర్ నుండి తిరిగి జగసు మీదుగా చోప్టాకు వెళ్లే రహదారి 45 కి.మీ. (28 మై.) . చోప్తా నుండి, 4 కి.మీ. (2.5 మై.) దూరంలో ఉన్న తుంగనాథ్ ఆలయానికి ట్రెక్కింగ్ ఉంది . తుంగనాథ్ ట్రెక్ తర్వాత, రోడ్డు మీదుగా మండల్ వరకు (భారీ వర్షపాతం కారణంగా గర్వాల్‌లోని చిరపుంజి అని పిలుస్తారు) 8 కి.మీ. (5.0 మై.) దూరం వరకు డ్రైవ్ చేయాలి. . మండలం నుండి, రుద్రనాథ్ ఆలయానికి 20 కి.మీ. (12 మై.) ట్రెక్ . రుద్రనాథ్ ఆలయాన్ని సందర్శించిన తర్వాత తిరుగుప్రయాణం మండల్, రోడ్డు మార్గంలో హెలాంగ్‌కు వెళ్లాలి. హెలాంగ్ నుండి, కల్పేశ్వర్ ఆలయానికి ట్రెక్కింగ్ 11 కి.మీ. (6.8 మై.) ఉర్గాం గ్రామం మీదుగా, మార్గం యొక్క ఏటవాలు కారణంగా ఇది చాలా శ్రమతో కూడుకున్నదిగా పరిగణించబడుతుంది. పంచ కేదార్ దేవాలయాలలో చివరిదైన కల్పేశ్వర్ ఆలయ తీర్థయాత్రను పూర్తి చేసిన తర్వాత, హెలాంగ్ నుండి రిషికేష్‌కు పిపాల్‌కోతి మీదుగా తిరుగు ప్రయాణంలో 233 కి.మీ. (145 మై.) దూరం ఉంటుంది. . [10] [12]
సమీప విమానాశ్రయం జాలీ గ్రాంట్, డెహ్రాడూన్ (258 కి.మీ. or 160 మై.). సమీప రైల్వే స్టేషన్ రిషికేశ్ (241 కి.మీ. or 150 మై.). [13]
చలికాలంలో పూజలు
[మార్చు]హిమపాతం కారణంగా దేవాలయాలు ప్రవేశించలేని శీతాకాలంలో, ఉఖిమత్‌లోని ఓంకారేశ్వర్ ఆలయంలో కేదార్‌నాథ్ పవిత్రమైన ప్రతీకాత్మక శివ విగ్రహాన్ని పూజిస్తారు, తుంగనాథ్ ప్రాతినిధ్య విగ్రహాన్ని మక్కుమత్‌లో పూజిస్తారు, రుద్రనాథ్ సింబాలిక్ చిత్రాన్ని చమోలి గోపేశ్వర్‌ కు తీసుకు వస్తారు. ఉఖిమఠ్‌లో మధ్యమహేశ్వర్ ప్రతీకాత్మక విగ్రహం ప్రతిష్టించిపూజలు జరుపుతారు. [2] [7] [14]
ఏడాది పొడవునా తెరిచి ఉండే పవిత్ర పంచ కేదార్ ఆలయం కల్పేశ్వర్ మాత్రమే. [15]
ప్రస్తావనలు
[మార్చు]- ↑ "Eight days of bliss". Archived from the original on 15 April 2012. Retrieved 2009-07-05.
{{cite web}}: CS1 maint: unfit URL (link) - ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 Harshwanti Bisht (1994). Tourism in Garhwal Himalaya. Indus Publishing. pp. 84–86. ISBN 9788173870064. Retrieved 2009-07-05.
{{cite book}}:|work=ignored (help) - ↑ "Chard Dham Yatra". Government of Uttarakhand, Official website. Archived from the original on 12 May 2009. Retrieved 2009-07-14.
- ↑ J. C. Aggarwal; Shanti Swarup Gupta (1995). Uttarakhand: past, present, and future. Concept Publishing Company. p. 222. ISBN 9788170225720.
{{cite book}}:|work=ignored (help) - ↑ "Number Of Pilgrims". Archived from the original on 21 July 2011. Retrieved 2009-07-20.
- ↑ Bill Aitken (2003). Footloose in the Himalaya. Orient Blackswan. pp. 134–141. ISBN 9788178240527. Retrieved 2009-07-15.
{{cite book}}:|work=ignored (help) - ↑ 7.0 7.1 7.2 "Panch Kedar Yatra". Archived from the original on 24 May 2011. Retrieved 2009-07-05.
- ↑ 8.0 8.1 Kapoor. A. K.; Satwanti Kapoor (1994). Ecology and man in the Himalayas. M.D. Publications Pvt. Ltd. p. 250. ISBN 9788185880167.
- ↑ "Panch Kedar". Archived from the original on 31 August 2009. Retrieved 2009-07-15.
- ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 "Trekking in India uk". Retrieved 2009-07-12.
- ↑ "Trekking: Madhyamaheshwar: Reaching Shiva's Navel". Retrieved 2009-07-13.
- ↑ Bradnock, Roma (2000). Indian Himalaya handbook. Footprint Travel Guides. pp. 114–5. ISBN 9781900949798.
- ↑ "Panch Kedar: Rudranath". Shri Badrinath -Shri Kedarnath Temple Committee. Archived from the original on 21 July 2011. Retrieved 2009-07-16.
- ↑ Prakash, Om. "Makkumath - A Winter Seat of Tungnath".
- ↑ "Panch Kedar". Kedarnath Temple. 10 December 2019. Archived from the original on 31 జనవరి 2023. Retrieved 25 మే 2023.