శివానంద గోస్వామి

శివానంద గోస్వామి
పదవి పేరు	సాక్షీ-నాట్య-శిరోమణి/గోస్వామి/

'శివానంద గోస్వామి| శిరోమణి భట్ (సుమారు కాలం : 1710-1797 -). తంత్ర-మంత్ర, సాహిత్యం, కవిత్వం, ఆయుర్వేదం, సంప్రాదయ-జ్ఞానం, వేద-వెదాంగాలు, కర్మకాండ, వేదాంతశాస్త్రం, ఖగోళ శాస్త్రం-జ్యోతిష్య శాస్త్రము, హోరా గ్రంథం, వ్యాకరణం ఆది అనేక విషయాలలో ప్రసిద్ధ పండితుడు.వారి పూర్వీకులు మొదట కాంచీపురం తమిళనాడు లో నివసించిన తెలుగు వెలనాడు బ్రాహ్మణులు.వీరు ఉత్తర భారతీయ రాజు-మహారాజులు యొక్క ఆదేశాలతో లేదా ఆహ్వానాల మేరకు రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తర ప్రదేశ్, ఉత్తర భారతదేశంలోని ఇతర ప్రాంతాలలో రాజగురు, ధర్మపిఠాధిపతులుగా నియమించబడినారు.శివనంద గోస్వామి త్రిపుర-సుందరి, శక్తి-ఆరాధకులు. ఈయనకి ఒక విలక్షణ మంత్ర, తాంత్రిక విద్యలో కల సాధన వలన అనేక సిద్ధులు ఉన్నవి.శ్రీమద్భాగవతం తరువాత అత్యంత విపులమైన ఇంకా ఘనమైన గ్రంధముగా శివనంద గోస్వామి రచించిన సింహ-సిద్ధాంత-సింధు గ్రంధముకు ప్రాచుర్యం లభించినది.

జీవిత విశేషాలు

శివనంద గోస్వామి తన యశస్వి తన ఇద్దరు అన్నదమ్ములు అయిన శ్రీ. జనార్దనా గోస్వామి, చక్రపాణి గోస్వామి కంటె అధికంగా ఉండేదని ఆతని చారిత్రక సంస్కృత గ్రంథాలలో 'ముహూర్తరత్న' , 'ఆర్యసప్తశతి', 'కవితామయ' పరిచయ అధ్యాయాల ద్వార తెలియుచున్నది. దక్షిణ భారతదేశంలో, నది ఒడ్డున వీరి జన్మ స్థలము. విద్యాభ్యాసము ముగించినాక వీరికి శ్రీశిరోమణి భట్ (శివనంద) బిరుదు లభించినది.

శివానంద్ తండ్రి శ్రీ శ్రీనివాస భట్ దక్షిణ భారతదేశం నుండి ఉత్తర భారతదేశానికి వచ్చారు. జలంధరులో అప్పటికే అక్కడ ఉన్న దేశికేంద్ర సచిదానంద సుందరాచార్యుడు ఆయనకు శ్రీవిద్య' ఉపాసన అందించి ఆతనికి 1630 సంవత్సరములో 'గోస్వామి యొక్క బిరిదు ఇవ్వబడింది. 1660 సంవత్సరములో వీరిని శ్రీ పాద వల్లభాచార్యుడు ఆశీర్వదించి వీరి వంశస్థులకు గోస్వామి బిరుదు పరంపరను కొనసాగించమనడంతో అదే ఇప్పటికీ కొనసాగుతూ వస్తున్నది.

అనేక మంది చక్రవర్తుల గౌరవనీయమైన కులగురువుగా ఉన్నప్పటికీ, గోస్వామిజీ తన చివరి కాలంలో బికానర్ మహారాజా అనూప్సింహ అభ్యర్థన మేరకు ఆయన వారితో కలిసి జీవించి ఉండేవారు.కానీ శివనంద గోస్వామి ఎక్కడ చనిపోయాడు-దక్షిణ భారతదేశంలో ఎక్కడో, లేదా బికానర్ లేదా అమేర్ / మహాపుర స్పష్టత లేదు.

జైపూర్ నుండి 15 కి. మీ. అజ్మీర్ రోడ్డు మీద ఉన్న మహాపుర ఈ రోజు జైపూర్ మెట్రోపాలిస్లో భాగమే. మహాపుర గోస్వామి జీ వారసులు తరతరాలుగా అక్కడే ఉన్నారు. శివానంద్ జీ వారసుడు మార్తాండ గోపికృష్ణ గోస్వామి పుత్రికను రమాదేవి భట్ ను సంస్కృత సాహిత్యవేత్తలు భట్ మథురనాథ్ శాస్త్రి కి 1922 లో వివాహం జరిగింది. బికానర్ ది మహారాజా అనూప్ సింగ్ గోస్వామిజీకి రెండు గ్రామాలు - పూలసార్ -చిల్కోయి సమర్పించారు. తన జీవితంలోని చివరి రోరులు అతను బికానర్లో గడిపారు. వారు అక్కడ చనిపోయి ఉండవచ్చు కానీ వారి చివరి రోజుల గురించి ఎటువంటి చారిత్రక ఆధరాలు అందుబాటులో లేదు.

రచనలు

శివనంద గోస్వామి ముప్పై ఐదు చిన్న, పెద్ద సంస్కృత గ్రంథాలను రచించారు. ఆయన రచనలు చాలా వరకు, తంత్ర శాస్త్రము -మంత్ర శాస్త్రము, సాహిత్యం, కవిత్వం, ఆయుర్వేదం, కర్మకాండ-జ్ఞానం, కావ్య మీమాంస , ఆచారబద్ధమైన, వేదాంతశాస్త్రం, జ్యోతిషశాస్త్రము, ఇంకా అనేక శాస్త్ర అంశాలపై లోతైన పరిశీలన గావించబడిన గ్రంధాలుగా పేర్కొనబడుచున్నది. వీరి ప్రఖ్యాత రచిన అయిన 'సింహ సిద్ధాంత సింధు' మొదటి పది ఉల్లేఖనలు జాబితా చెన్నై (మద్రాస్)లో మొదటగా ప్రచురించబడినవి. గోస్వామి జీ కి ఓర్చా రాజు దేవిసింగ్ రాజ్యంలో నివసిస్తున్నప్పుడు ఈ గ్రంథాన్ని రాశారు (క్రింద చూడండి-బాహ్య లింకులు).

సింహ సిద్ధాంత సింధు : మహాగ్రంథం యొక్క కవర్

అతను మొదట త్రిపుర-సుందరి (దేవత) కు శక్తి-ఆరాధకుడు. వీరు ఉపాసనా బలంతో ఆదేవతను స్వశరీరంతో చూడ గలిగేవారని ఒక ప్రాచుర్యం కలదు. వీరి యొక్క శ్రీవిద్యోపాసనా పాండిత్యానికిగాను కాశీ పండిత వర్గం సాక్షి-నాట్య-శిరోమణి 'అనే బిరిదును కూడా ఇచ్చారు.

పద్య కవితా రూపంలో అందుబాటులో ఉన్న వీరి రచనలు ఈ క్రింది విధంగా ఉన్నాయి :

సంస్కృత గ్రంథం [22] సింహం-సిద్ధాంతం-ప్రకాశం సుబోధ్-రూపవాలి శ్రీవిద్యాస్యపర్యాక్రమం విద్యార్చనదీపిక లలితార్చన్-కౌముదీ

లక్ష్మినారాయణార్చ-కౌముదీ లక్ష్మీనారాయణ-స్తుతి సుభగోదయ-దర్పణ అచారసింధు ప్రయాశ్చితారనావ్-సంకేత అంహికరాత్న

మహాభారతం-సుభాషిత-శ్లోక-సంగ్రహ వ్యావహార నిర్ణయ వైద్యరత్న ముహూర్తరత్న కాలవివేక తిధి నిర్ణయ

అమరకోశశ్య బాలబోధిని టీకా స్త్రీ ప్రత్యయకోశ కారక-కోశ సమాస-కోశ శబ్ద బేధప్రకాశ ఆఖ్యానవాద

పదార్ధతత్త్వ నిరూపణ న్యాయ-వివేక ఈశ్వరస్తుతి కులప్రదీప శ్రీచంద్రపుజా-ప్రయోగ నిత్యార్చన్-కథనా

"శివనంద గోస్వామి రచనలు పురావస్తు శాఖ - జైపూర్; సింధియా ఓరియంటల్ ఇన్స్టిట్యూట్-ఉజ్జయిని; భండార్కర్ రీసెర్చ్ ఇన్స్టిట్యూట్-పూనా మొదలైన వాటిలో అందుబాటులో ఉన్నాయి."

ఈ గ్రంథాలన్నింటిలోనూ సింహం-సిద్ధాంతం-సింధులో మొత్తం, సంస్కృత శ్లోకాలు భాగవతం మొత్తం శ్లోక్ సంఖ్యలు కంటే ఎక్కువ. ఇందులో 35160 శ్లోకాలు కలవు. అతిపెద్ద పాఠం. ఈ కళాఖండాన్ని జైపూర్ పోథిఖానా,అనూప్ సంస్కృత గ్రంథాలయం, బికానర్ లో ఒక కాపీ ఉన్నది. ఇది చాలా సంవత్సరాలుగా పండితుల దృక్కోణం నుండి మరుగుపడింది.దీని ప్రచురణ దాదాపు నాలుగు వందల సంవత్సరాల తరువాత సాధ్యమైంది, కానీ అదృష్టవశాత్తూ ఇది ఇప్పుడు అందుబాటులో ఉంది. జోధ్పూర్ లో రాజస్థాన్ ప్రయావిద్యా ప్రతీష్టన్ మాస్టర్ లక్ష్మినారాయణ గోస్వామి ఇది 5 వాల్యూమ్లలో ప్రచురించారు. ఈ మహాగ్రంధములో తంత్ర-మంత్ర, సాహిత్యం, కవిత్వం, ఆయుర్వేదం, సంప్రాదయ-జ్ఞానం, వేద-వేదాంగాలు, కర్మకాండ, వేదాంతశాస్త్రం, ఖగోళ శాస్త్రం-జ్యోతిష్య శాస్త్రము, హోరా గ్రంథం, వ్యాకరణం వంటివి అనేక విషయాలు విపులంగా చర్చించబడినారి. ఇది ఒక సంస్కృత సాహిత్య ఎన్సైక్లోపీడియాగానే భావించ వచ్చును.. వారి వారసులు గోస్వామి హరికృష్ణ శాస్త్రి సింహ-సిద్ధాంత-సింధు యొక్క కొన్ని విభాగాలను కూడా సవరించారు !

రాజా మహల్

శివానంద్ జీ శిష్యుడు మహారాజా దేవిసింగ్ రాజమహల్: ఓర్చా

]

శివనంద ఆశ్రమం మార్గంలో ఉన్న దేవాలయాలు- ఓర్చా రాజభవనాలు

ఆధారాలు

• మద్రాస్ ప్రెసిడెన్సీ లైబ్రరీ కేటలాగ్
• అశోక్ ఆత్రేయ 'కుంకుమ కూర' : కాలమ్ : రోజువారీ నవజ్యోతి లో ప్రచురితమైన వ్యాసం
• అశోక్ ఆత్రేయ : 'సిటీ సావాయ ' వారపు కాలమ్ : రోజువారీ నవజ్యోతి లో ప్రచురితమైన వ్యాసం
• పౌరుడు (నందకిశోర్ పరేక్) 'నగర్-పారిక్రమా' దినపత్రిక:'రాజస్థాన్ పత్రికా లో ప్రచురితమైన వ్యాసం
• 'జైపూర్-దర్శనం': జైపూర్ అధైశతి ఫంక్షన్ కమిటీ: ఎడిటర్ : డా. ప్రభుదయాల్ శర్మ 'సహృదయ' నాట్యాచార్య, హరి మహర్షి తదితరులు లో ప్రచురించిన వ్యాసం:
• డాక్టర్ సి. కుంహన్ రాజా ప్రెజెంటేషన్ వాల్యూమ్, అద్యార్ లైబ్రరీ, మద్రాస్, తమిళనాడు, ఇంతకుముందు 'సింగ్-సిద్ధాంత-సింధు'చొరవ యొక్క మొదటి పది తరంగాలలో గోస్వామి జీ పేర్కొన్న అనుబంధ గ్రంథాల జాబితాను ప్రచురించిన జిసనే
• శివానందగోశ్వామి
• సింహ సిద్ధాంత సింధు వాల్యూమ్ 1