రషీద్ జహాన్
రషీద్ జహాన్ (ఆగస్టు 25, 1905 - జూలై 29, 1952) ఉర్దూ సాహిత్యం, సామాజిక వ్యాఖ్యానాలకు ప్రసిద్ధి చెందిన భారతీయ రచయిత్రి, వైద్యురాలు. ఆమె చిన్న కథలు, నాటకాలు రచించింది, సజ్జాద్ జహీర్, అహ్మద్ అలీ, మహ్మదుజ్ జాఫర్ సహకారంతో రాసిన అసాధారణ చిన్న కథల సంకలనం అంగరే (1932) కు దోహదం చేసింది.[1][2]
అభ్యుదయ రచయితల ఉద్యమం, ఇండియన్ పీపుల్స్ థియేటర్ అసోసియేషన్ లో జహాన్ క్రియాశీలక సభ్యురాలు.[3][4] ఆమె మొట్టమొదటి స్త్రీవాదులలో ఒకరిగా పిలువబడుతుంది, ప్రముఖ భారతీయ కమ్యూనిస్టు.[5] ఈ రెండు ఆలోచనా విధానాలు జహాన్ జీవితాన్ని, సాహిత్య ఉత్పాదనను ఉత్తేజపరిచాయి.
జీవిత చరిత్ర
[మార్చు]తొలినాళ్ళ జీవితం
[మార్చు]రషీద్ జహాన్ 1905 ఆగస్టు 25న అలీగఢ్ లో జన్మించారు. షేక్ అబ్దుల్లా, ఆయన భార్య బేగం వహీద్ జహాన్ దంపతులకు జన్మించిన ఏడుగురు సంతానంలో ఆమె పెద్దది. ఆమె తండ్రి భారతదేశంలో మహిళల ఆంగ్ల ఆధారిత విద్యకు ప్రముఖ మార్గదర్శకుడు, అలీఘర్ ముస్లిం విశ్వవిద్యాలయంలో అలీఘర్ మహిళా కళాశాలను స్థాపించారు. షేక్ అబ్దుల్లా ఉర్దూ సాహిత్య పత్రిక ఖాతూన్ ను కూడా నడిపారు, ఇది స్త్రీ విముక్తి, విద్యను ప్రోత్సహించింది, దీనికి జహాన్ తల్లి తరచుగా సహకారం అందించింది. జహాన్ కాబోయే మరదలు హమీదా సైదుజ్జాఫర్ 1973 ఇంటర్వ్యూలో చెప్పినట్లుగా, రషీద్ ఒకసారి ఆమె పెంపకం గురించి ఇలా చెప్పారు: "మేము స్త్రీ విద్య పరుపుపై పడుకున్నాము, మా ప్రారంభ స్పృహ నుండి మహిళా విద్య దుప్పటి నుండి మమ్మల్ని కప్పుకుంది." [6]
విద్య
[మార్చు]జహాన్ తన ప్రారంభ విద్యను అలీఘర్ లోని ముస్లిం బాలికల పాఠశాల, హాస్టల్ లో (తరువాత ఇది అలీఘర్ లోని మహిళా కళాశాలగా మారింది) చేపట్టింది, అక్కడ ఆమె 16 సంవత్సరాల వయస్సు వరకు చదువుకుంది. 1921 లో, ఆమె అలీఘర్ వదిలి లక్నోలోని ఇసాబెల్లా థోబర్న్ కళాశాలలో చేరి, ఇంటర్-సైన్స్లో డిగ్రీ పొందింది.[7] జహాన్ తన మొదటి చిన్న కథలను ఇసాబెల్లా థోబర్న్ కళాశాల ప్రచురణ అయిన చాంద్ బాగ్ క్రానికల్ కోసం రాశారు. మూడు సంవత్సరాల తరువాత, 1924 లో, జహాన్ ప్రసూతి, గైనకాలజీ చదవడానికి ఢిల్లీలోని లేడీ హార్డింజ్ వైద్య కళాశాలకు వెళ్లారు. వైద్య విద్యార్థిగా, జహాన్ పేద మహిళలకు అక్షరాస్యత తరగతులు, ఉచిత వైద్య క్లినిక్లను నిర్వహించింది. 1929 లో ఎం.బి.బి.ఎస్ పట్టభద్రురాలైన తరువాత, జహాన్ యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్ ప్రొవిన్షియల్ మెడికల్ సర్వీస్లో చేరారు, బహ్రైచ్ నుండి బులంద్షహర్, మీరట్ వరకు ఉత్తర భారతదేశంలోని చిన్న పట్టణాలకు నియమించబడ్డారు.
క్రియాశీలత
[మార్చు]1931 లో, జహాన్ యునైటెడ్ ప్రావిన్సుల రాజధాని నగరమైన లక్నోలోని లేడీ డఫెరిన్ ఆసుపత్రిలో (ప్రస్తుతం డఫెరిన్ ఆసుపత్రి) నియమించబడ్డారు. లక్నోలో జహాన్ సజ్జాద్ జహీర్, అహ్మద్ అలీ, మహ్మదుజ్ జాఫర్ లను కలుసుకున్నారు. మరుసటి సంవత్సరం, క్వార్టెట్ అంగరాయ్ అనే చిన్న కథల సంకలనాన్ని ప్రచురించింది, ఇది ఇస్లామిక్ ఛాందసవాదం, బ్రిటిష్ రాజ్ కపటత్వాలకు వ్యతిరేకంగా ఉంది. 1933 లో జహాన్ కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియాలో చేరి " కామ్రేడ్ రషీద్ జహాన్ " అనే మారుపేరును స్వీకరించి యునైటెడ్ ప్రావిన్సులలో ప్రముఖ పార్టీ వ్యక్తి అయ్యాడు.
1934 అక్టోబరులో జహాన్ అంగరాయ్ సహచరుడు, ప్రముఖ కమ్యూనిస్టు మహమూద్ జాఫర్ ను వివాహం చేసుకున్నారు. జహాన్ యునైటెడ్ ప్రావిన్స్ వైద్య సేవకు రాజీనామా చేసి వెంటనే అమృత్సర్లోని జాఫర్లో చేరారు. 1935, 1936 లో, జహాన్ అభ్యుదయ రచయితల సంఘం స్థాపనలో సన్నిహితంగా పాల్గొన్నారు, 1936 ఏప్రిల్లో లక్నోలో మొదటి అభ్యుదయ రచయితల సమావేశాన్ని నిర్వహించారు. 1937 లో, జహాన్ మళ్ళీ డెహ్రాడూన్కు మారారు, అక్కడ ఆమె గైనకాలజిస్ట్గా పనిచేస్తూ, కమ్యూనిస్ట్ వార్తాపత్రిక-కమ్-సాహిత్య పత్రిక చింగారికి సంపాదకురాలిగా పనిచేస్తూనే భారత కమ్యూనిస్ట్ పార్టీలో క్రియాశీల సభ్యురాలిగా కొనసాగింది. 1937 ప్రారంభంలో జహాన్ ఔరత్ పేరుతో నాటకాలు, చిన్న కథల సంకలనాన్ని ప్రచురించింది. అదే సంవత్సరం వేసవిలో, జహాన్ థైరాయిడ్ సమస్యకు వైద్య సహాయం కోసం వియన్నాకు వెళ్ళింది.
1930 లలో విస్తృతమైన స్త్రీవాద, సామ్యవాద ఎజెండాలను అనుసరించడంతో జహాన్ రాజకీయ, సాహిత్య, వైద్య కెరీర్లు తరచుగా ఒకదానికొకటి ముడిపడి ఉన్నాయి. జహాన్ "దిగువ కులం, తరగతి వర్గాలలో మహిళలకు ఆరోగ్య సంరక్షణను అందించింది, పునరుత్పత్తి ఆరోగ్యం, స్వీపర్స్ కాలనీలలో వివాహ అత్యాచారంలో విద్యావంతులైన మహిళలు, వయోజన విద్యా తరగతులను నిర్వహించింది, తన స్వంత గైనకాలజికల్ వైద్య అభ్యాసాన్ని నిర్వహించింది, ట్రేడ్ యూనియన్ ర్యాలీలు, నిరసన ర్యాలీలలో పాల్గొంది, పొలిటికల్ స్ట్రీట్ థియేటర్ ను రచించారు, ఆర్గనైజ్ చేశారు." జహాన్ చెల్లెలు బేగం ఖుర్షీద్ మీర్జా, జహాన్ "పగలు, రాత్రి పనిచేసింది,, ఆమె సంపాదనలో ఎక్కువ భాగం [కమ్యూనిస్ట్] పార్టీ నిధికి వెళ్ళింది" అని రాశారు, దీని నుండి ఆమె, ఆమె భర్తకు చిన్న జీవన భత్యం లభించింది. జహాన్ పేద కామ్రేడ్లు, వారి కుటుంబాలకు ఒక రకమైన తల్లిగా మారిందని మీర్జా పేర్కొన్నారు.[8] జహాన్ మేనల్లుడు, భారత మాజీ విదేశాంగ కార్యదర్శి సల్మాన్ హైదర్ ప్రకారం, జహాన్ కమ్యూనిస్ట్ ఆర్గనైజేషన్లో చాలా విస్తృతంగా పాల్గొన్నారు, ఆమెను క్రమం తప్పకుండా అనుసరించేవారు.
మరణం
[మార్చు]1952 జూలై 2 న, జహాన్ గర్భాశయ క్యాన్సర్కు చికిత్స కోసం జహాన్, ఆమె భర్త భారతదేశాన్ని వదిలి సోవియట్ యూనియన్కు వెళ్లారు. జహాన్ క్రెమ్లిన్ ఆసుపత్రిలో చేరారు, కాని 1952 జూలై 29 న, వచ్చిన వెంటనే మరణించారు. జహాన్ ను మాస్కో స్మశానవాటికలో ఖననం చేశారు, అక్కడ ఆమె సమాధి "కమ్యూనిస్ట్ డాక్టర్, రచయిత" అని ఉంది.[9]
గ్రంథ పట్టిక
[మార్చు]జహాన్ సాహిత్య రచనలలో ఇవి ఉన్నాయి.
- అంగారే (నిజామి ప్రెస్, లక్నో, 1932)
- దిల్లీ కి సైర్
- పర్దే కే పీచే
- ఔరత్ ఔర్ డిగర్ అఫ్సానే (హష్మీ బుక్ డిపో, లాహోర్, 1937): ఒక నాటకం, ఆరు చిన్న కథల సంకలనం
- ఔరత్
- మేరా ఏక్ సఫర్
- సడక్
- పన్
- ఇస్తాక్షర
- గరీబోం కా భగవాన్
- సల్మా
- గోషా-ఎ-'ఆఫియత్ (శ్రేయస్సు మూల), 1948లో నిర్మించిన రేడియో నాటకం
- షులా-ఎ జ్వాల (ఇండియా పబ్లిషర్, లక్నో, 1974) మరణానంతరం డా. హమీదా సైదుజాఫర్, నయీమ్ ఖాన్ సంపాదకత్వంలో ప్రచురించబడింది
- ఇఫ్తారి
- వోహ్
- సౌదా
- ఆసిఫ్ జహాన్ కీ బహు
- చిద్దా కి మా
- అంధే కి లాఠీ
ప్రస్తావనలు
[మార్చు]- ↑ Coppola, Carlo; Zubair, Sajida (1987). "Rashid Jahan: Urdu Literature's First 'Angry Young Woman'". Journal of South Asian Literature. 22 (1): 166–183. ISSN 0091-5637. JSTOR 40873941.
- ↑ Kumar, Kuldeep (11 July 2014). "Rashid Jahan: Rebel With a Cause". The Hindu (newspaper). Retrieved 25 December 2019.
- ↑ Asaduddin, M. (2015). "Review of A Rebel and Her Cause: The Life and Work of Rashid Jahan". Indian Literature. 59 (1 (285)): 179–182. ISSN 0019-5804. JSTOR 44479275.
- ↑ Abbasi, Aisha (7 September 2015). "A REBEL AND HER CAUSE: THE LIFE AND WORK OF RASHID JAHAN by rakhshanda Jalil India: Women Unlimited, 2012, 248 pp.: Book Reviews and Commentary". International Journal of Applied Psychoanalytic Studies (in ఇంగ్లీష్). 12 (4): 367–371. doi:10.1002/aps.1462.
- ↑ Khanna, Neetu (2018). "Three Experiments in Subaltern Intimacy". Postcolonial Text. 13 (4).
- ↑ SAIDUZZAFAR, HAMIDA (1987). "JSAL interviews DR. HAMIDA SAIDUZZAFAR: A conversation with Rashid Jahan's sister-in-law, Aligarh, 1973". Journal of South Asian Literature. 22 (1): 158–165. ISSN 0091-5637. JSTOR 40873940.
- ↑ POULOS, STEVEN M. (1987). "Rashid Jahan of 'Angare': Her Life and Work". Indian Literature. 30 (4 (120)): 108–118. ISSN 0019-5804. JSTOR 23337071.
- ↑ Mirza, Khurshid (1987). "Dr. Rashid Jahan: My "Āpābī"". Journal of South Asian Literature. 22 (1): 152–157. ISSN 0091-5637. JSTOR 40873939.
- ↑ Abbasi, Aisha (7 September 2015). "A REBEL AND HER CAUSE: THE LIFE AND WORK OF RASHID JAHAN by rakhshanda Jalil India: Women Unlimited, 2012, 248 pp.: Book Reviews and Commentary". International Journal of Applied Psychoanalytic Studies (in ఇంగ్లీష్). 12 (4): 367–371. doi:10.1002/aps.1462.