Jump to content

యూదులు

లంకెలను మార్చు
వికీపీడియా నుండి

 

ఇశ్రాయేలు తెగలు
ఇశ్రాయేలు తెగలు
ఇతర తెగలు
సంబంధిత విషయాలు

  ది యూదులు (Hebrew:

ఇనుప యుగం కాలంలో ఇశ్రాయేలీయులు దక్షిణ లెవంట్ ఇజ్రాయెల్, యూదా స్థాపించడానికి కనానీయుల ప్రజలు నుండి ఉద్భవించారు. క్రీస్తుపూర్వం 6వ శతాబ్దం చివరి నాటికి ఇశ్రాయేలీయుల నుండి జుడాయిజం మతంగా ఉద్భవించింది. ఆధునిక పండితులు,[1] దీనిని యాహ్వీజం ( యెహోవా) నుండి అనువదించబడిందిగా భావిస్తున్నారు. మతపరమైన యూదులు విశ్వసించే వేదాంతశాస్త్రం మోషే నిబంధన వారి పూర్వీకులు మరియు దేవుడు మద్య ఉన్న దైవీక అనుబంధంగా భావించబడుతుంది..[2] ,[3] హెలెనిస్టిక్ కాలంలో మధ్యధరా పరిసర ప్రాంతంలో బాబిలోనియన్ ఆక్రమణ తరువాత యూద ప్రజల రాజ్యం నాశనం అయింది. తరువాత యూదు సమూహాల ఉద్యమం మొదలైంది. తరువాత సంఘర్షణ, హింసాత్మకమైన చెదరగొట్టే చర్యల కారణంగా యూదు-రోమన్ యుద్ధాలు అధికరించాయి. ఫలితంగా ప్రవాసులుగా మారిన యూదుప్రజలు ప్రపంచవ్యాప్తంగా యూదు సమాజాలను వ్యాప్తిచేసారు. యూదు చరిత్ర, సంస్కృతి ఆరంభం ఇలా జరిగిందని చారిత్రక ఆధారాలు తెలియజేస్తునాయి.[4]

తరువాతి వేల సంవత్సరాలలో వారి పూర్వీకులు స్థిరపడిన తరువాత ప్రవాస యూదుసమాజాలు మూడు ప్రధాన ఉపవిభాగాలుగా ఏకీకృతం అయ్యాయి: అష్కెనాజిమ్ (కేంద్ర మరియు తూర్పు ఐరోపా), సెఫార్డిం (ఐబీరియన్ ద్వీపకల్పం) మరియు మిజ్రాహిం (మధ్య ప్రాచ్యం మరియు ఉత్తర ఆఫ్రికా).[5] ఈ మూడు ప్రధాన విభాగాలు ప్రపంచంలోని యూదులను అత్యధికసంఖ్యలో కలిగి ఉన్నాయి. ఈ మూడింటి వెలుపల ఇతర చిన్న యూదు సమూహాలు ఉన్నాయి.[6]] రెండవ ప్రపంచ యుద్ధానికి ముందు ప్రపంచ యూదు జనాభా 16.7 మిలియన్ల గరిష్ట స్థాయికి చేరుకుంది మిలియన్,[7] ఆ సమయంలో ప్రపంచ జనాభాలో యూదులు 0.7% మంది ఉన్నారు. ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో సుమారు ఆరు మిలియన్ల మంది యూదులు బలవంతంగా చంపబడ్డారు. యూరోప్ క్రమపద్ధతిలో జరిగిన జాతివిధ్వంశంలో ఫ్రధానంగా నాజీ జర్మనీ ఒక జాతి విధ్వంసంలో భాగమైన హోలోకాస్ట్ చర్యలలో ఈ హత్యలు అత్యధికసంఖ్యలో జరిగాయి.[8][9] అప్పటి నుండి యూదుల జనాభా క్షీణత నుండి కోలుకుంటూ నెమ్మదిగా అధివృద్ధి చెందుతూ ఊంది. 2021 నాటికి  జనాభా శాస్త్రవేత్త ద్వారా మిలియన్ సెర్గియో డెల్లా పెర్గోలా నివేదిక ద్వారా యూదులసంఖ్య 15.2 మిలియన్లుగా అంచనా వేయబడింది. అలాగే 2012లో మొత్తం ప్రపంచ జనాభాలో 0.2% కంటే తక్కువగా ఉన్నారని అంచనా.[10][a] ప్రస్తుతం 85% కంటే అధికంగా యూదులు ఇజ్రాయెల్ లేదా అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు నివసిస్తున్నారు. 73.9% మంది యూదులతో ఇజ్రాయెల్ 2.5% కంటే ఎక్కువ మంది యూదులు ఉన్న ఏకైక దేశంగా ప్రత్యేకత కలిగి ఉంది.

ఆధునిక కాలంలో యూదులు చారిత్రాత్మకంగా అనేక రంగాలలో మానవ పురోగతి అభివృద్ధికి గణనీయంగా ప్రభావితం చేశారు. వీటిలో సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ,[12] తత్వశాస్త్రం,[13] నైతికత,[14] సాహిత్యం,[12] పాలన,[12] వ్యాపారం,[12] కళ, సంగీతం, కామెడీ, థియేటర్,[15] సినిమా, నిర్మాణం,[12] ఆహారం, వైద్యం,[16] మతం ప్రాధాన్యత కలిగి ఉన్నాయి. యూదులు బైబిలు రాశారు,[17][18] క్రైస్తవ మతం స్థాపన,[19] ఇస్లాం ధర్మం మీద తీవ్రమైన పరోక్ష ప్రభావం ఉండడంలో యూదులపాత్ర ఉంది.[20] ఈ మార్గాలలో పయనించిన కారణంగా యూదులు పాశ్చాత్య సంస్కృతి అభివృద్ధిలో కూడా ప్రధానపాత్ర వహించారు.[21]

పేరు మరియు మూలం

[మార్చు]
ఇశ్రాయేలు తెగలు
ఇశ్రాయేలు తెగలు
ఇతర తెగలు
సంబంధిత విషయాలు

"యూదు" అనే పదానికి హీబ్రూ పదం యహూదీ మూలంగా ఉంది. బహువచనం యెహూడిం. יְהוּדִים Yehudim. ఇతర యూదు భాషలు లాడినో ג׳ודיו Djudio (బహువచనం ג׳ודיוס, డిజుడోలు Djudios), యిడిష్ ייִד Yid (బహువచనం ייִדן Yidn) యుడిన్. పురాతన కాలంలో ఇశ్రాయేలీయుల నివాసులను వర్ణించడానికి యెహూదీ (యూదుడు)[22] యూద రాజ్యంఉపయోగించబడింది. ఇది వారి వారసులను జెంటిల్స్, సమరిటన్లు నుండి ప్రత్యేకించి చూపడానికి ఉపయోగించబడుతుంది. హెబ్రీ బైబిలు ఆధారంగా ఈ నివాసులు ప్రధానంగా జొదా ప్రాంతం నుండి జొదా తెగ ప్రజలుగా గుర్తించబడుతున్నారు. వీరు యాకోబు నాలుగవ నాల్గవ కుమారుని సంతతికి చెందిన వారిగా గుర్తించబడుతున్నారు. యూదా తెగ ప్రజలు, బెన్యామీను తెగ ప్రజలతో యూదా రాజ్యాన్ని స్థాపించాడు.[22]

ఆదికాండము 29: 35 మరియు 49: 8" యూదా " ను క్రియతో అనుసంధానించినప్పటికీ యదా అంటే "ప్రశంస" అర్ధం. సాధారణంగా "యూదా" అనే పదం చాలా మటుకు ఒక భౌగోళిక భూభాగం లోయలు, కందకాలతో నిండిన లెవాంటైన్ పేరు నుండి ఉద్భవించిందని అంగీకరిస్తున్నారు.[23][24] పురాతన కాలంలో, మొత్తం యూదులను హెబ్రీయులు లేదా ఇశ్రాయేలీయులు అని పిలిచేవారు. బాబిలోనియన్ ప్రవాసము. బహిష్కరణ తరువాత ఈ పదం యెహూదీ (యూదుడు) జుడాయిజం ఆచరించే ప్రజలందరికీ ఉపయోగించబడింది. ఎందుకంటే బహిష్కరణ నుండి బయటపడినవారికి (యూదా రాజ్యం మాజీ నివాసితులు) ఈ ప్రత్యేక గుర్తింపు ఇవ్వబడింది. ఉత్తర ఇశ్రాయేలు రాజ్యంలో నివసించిన పది తెగలకు చెందిన ఇశ్రాయేలీయులు చెల్లాచెదురై ఇతర జనాభాలో కలిసిపోయారు.[22] క్రమంగా జాతి పేరు ఇశ్రాయేలీయులు నుండి "యూదులు"గా మారింది. యూదా సంతతికి చెందినవారని ఎస్తేరు గ్రంథం (క్రీ. పూ. 4వ శతాబ్దం) తనాఖ్ .[25] తోరా, లో స్పష్టంగా చెప్పబడింది. కొంతమంది ఆధునిక పండితులు జోసెఫస్, ఫిలో మరియు అపొస్తలుడైన పౌలు వ్రాతలు ఆధారంగా ఈ అభిప్రాయంతో విభేదిస్తున్నారు .

ఆంగ్ల పదం "యూదుడు" అనేది మధ్య ఆంగ్లం Gyw, Iewe. ఈ రెండోది ప్రాచీన ఫ్రెంచ్ giu, ఇది కూడా మునుపటి నుండి అభివృద్ధి చెందింది juieu, ఇది judieu/iudieu దీని ద్వారా ఎలిషన్ "డి" అక్షరం నుండి మారి మధ్యయుగ లాటిన్ యూడయస్ నుండి ఉత్పన్నం అయింది. ఇది క్రొత్త నిబంధన వంటిది గ్రీకు పదం ఐయుడాయిస్, "యూదుడు" , "యూదా"/"యూదయ". గ్రీకు పదం నుండి రుణం స్వీకరించబడింది. హెబ్రీ భాషకు అనుగుణంగా יְהוּדִי Yehudi., *yahūdāy,

కొంత మంది మేధావులు ఐయుడాయిస్ బైబిలులో "యూదయ" గా అనువదించబడిందని ఇది మరింత స్పష్టంగా ఉందని అభిప్రాయపడుతున్నారు. ఈది సమాజం మూలాలను సూచిస్తూ పాఠకులు యూదు వ్యతిరేకతలో పాల్గొనకుండా నిరోధిస్తుంది.[26] ఇతరులు అంగీకరించరు ఇది బైబిల్ పాత్రల జేసు వంటి యూదు గుర్తింపును తొలగిస్తుందని విశ్వసిస్తునారు . డేనియల్ ఆర్.ష్వార్ట్జ్ "యూదయ" , "యూదుడు"ను వేరు చేస్తాడు. ఇక్కడ," యూదయ " అనేది యూదయ నివాసులను సూచిస్తుంది. ఇది పాలస్తీనా దక్షిణ ప్రాంతంలో ఉంది. అదే సమయంలో జుడాయిజం," యూదుడు " ఇశ్రాయేలీయుల వారసులను సూచిస్తుంది . మతం మార్చుకున్నవారు కూడా ఇందులో చేర్చబడ్డారు.[27] కానీ షే జె. డి. కోహెన్ "యూదయ" లో యూదయ దేవుని విశ్వాసులు, యూదయ రాజ్య మిత్రులుగా ఉండాలని వాదించారు.[28] ట్రోయ్ డబ్ల్యూ. మార్టిన్ కూడా బైబిలు యూదుత్వం పూర్వీకుల మీద ఆధారపడి ఉండదు బదులుగా, 'ఒడంబడిక సున్తీ' కు కట్టుబడి ఉండటం ఆధారంగా (నూతన ప్రపంచ బైబిల్ అనువాదము.) ఉంటుందని అభిప్రాయపడుతున్నాడు.

ఈ పదానికి సమానమైన పదము ఇతర భాషలలో వాడుకలో ఉంది, ఉదా. యాహుద్ (స.), అల్-యాహుద్ (బహువచనం) లో అరబిక్, "జుడ్" లో జర్మన్, "జుడ్యూ" లో పోర్చుగీసు, "జ్యూఫ్"(ఎం.)/" జ్యూవ్ " (ఎఫ్.) లో ఫ్రెంచ్, "జోడే" లో డానిష్ మరియు నార్వేజియన్, "జుడియో/ఎ" లో స్పానిష్, "జుడ్" లో డచ్, "జైడ్" లో పోలిష్ మొదలైనవి, కానీ "హెబ్రీ" అనే పదం ఉత్పన్నాలు కూడా ఒక యూదుడిని వివరించడానికి ఉపయోగించబడుతున్నాయి, ఉదాహరణకు, ఇటాలియన్ (ఎబ్రెయో) లో పర్షియన్ ("ఎబ్రి/ఎబ్రాని "Persian: عبری/عبرانی) మరియు రష్యన్ (యెవ్రీ).[29] జర్మన్ పదం "జూడ్" ఉచ్ఛరిస్తారు de, సంబంధిత విశేషణము "జుడిష్" de (యూదుడు) "యిడిష్"అనే పదానికి మూలం.

అమెరికన్ హెరిటేజ్ డిక్షనరీ ఆఫ్ ది ఇంగ్లీష్ లాంగ్వేజ్ నాలుగో సంచిక (2000) ఆధారంగా

నామవాచకం లక్షణం ఉపయోగం విస్తృతంగా గుర్తించబడింది యూదుడు, యూదుల న్యాయవాది లేదా యూదుల నైతికత వంటి పదబంధాలలో అత్యంత నిందాపూర్వకంగా ఉంది. అటువంటి సందర్భాలలో యూదు మాత్రమే ఆమోదయోగ్యమైన అవకాశం. అయితే కొంతమంది ఈ నిర్మాణం గురించి చాలా జాగ్రత్తగా ఉన్నారు. వారు ఏ ఉపయోగం కోసం అయినా యూదుడు ఒక నామవాచకంగా వాడడం వివాదం సృష్టించే ప్రమాదం ఉందని భ్హావించారు. వాక్యంలో ఇప్పుడు మండలిలో అనేక మంది యూదులు ఉన్నారు అనడం ఇది అభ్యంతరం లేనిది. ప్రత్యామ్నాయంగా యూదు ప్రజలు లేదా యూదు నేపథ్యం గల వ్యక్తులు యూదుడు ఒక నామవాచకంగా ఉపయోగించినప్పుడు ప్రతికూల అర్థాన్ని కలిగి ఉంటుందని ఇది నేరం పరిగణించబడవచ్చు.[30]

మ్యాప్ కనాను

జుడాయిజం దేశానికి చెందిన కొన్ని లక్షణాలను పంచుకుంటుంది,[31][32][33][34][35][36] ఒక జాతి, మతం, ఒక సంస్కృతి,[37][38][39] యూదుడు ఎవరు అనడానికి నిర్వచనం అయింది. దీనికి ఒక మతపరమైన లేదా జాతీయ గుర్తింపు విధానం ఉపయోగించబడుతుందా అనేది దాని ఉపయోగం మీద ఆధారపడి కొద్దిగా మారుతుంది.[better source needed][మెరుగైనది మూలం అవసరం] సాధారణంగా ఆధునిక లౌకిక వాడుకలో యూదులు మూడు సమూహాలను కలిగి ఉంటారు:మతాన్ని ఆచరిస్తున్న వారు అనే దానితో సంబంధం లేకుండా యూదు కుటుంబంలో జన్మించిన వ్యక్తులు, కొంత యూదు పూర్వీకుల నేపథ్యం లేదా వంశం ఉన్నవారు (కొన్నిసార్లు ఖచ్చితంగా లేని వారితో సహా) మాతృ వంశం), యూదు పూర్వీకుల నేపథ్యం లేదా వంశం లేని వ్యక్తులు అధికారికంగా, మూడవదిగా యూదు మతంలోకి మార్చబడింది అందుకే మతం అనుచరులు.[40]

సాంప్రదాయకంగా హలాఖిక్ వివరణలు, హలాఖిక్ మార్పిడులు ఆధారంగా చారిత్రకంగా యూదుల గుర్తింపు నిర్వచించబడుతుంది. ఈ నిర్వచనాలు సుమారు 200<span typeof="mw:Entity" id="mwAvA"> </span>సిఇ. లో బాబిలోనియన్ తాల్ముడ్లో నిర్వచించిన ఓరల్ టోరా యూదుడు ఎవరు అనే వివరణ ఉంది. తనాఖ్ విభాగాల యూదు జ్ఞానుల వ్యాఖ్యానాలలో – నూతన ప్రపంచ బైబిల్ అనువాదము. ఇశ్రాయేలీయుల పూర్వీకులు, ఏడు కాని ఇశ్రాయేలీయులు ఏడు దేశాల ప్రజలమద్య ఈవాహాన్ని నిషేదించారు: "ఆ [అనగా మీ కుమార్తెలను వారి కుమారులకు ఇవ్వడం లేదా మీ కుమారులకు వారి కుమార్తెలను తీసుకోవడం], మీ పిల్లలు నన్ను అనుసరించకుండా, ఇతర దేవతలకు సేవ చేస్తూ తిరుగుతారు"[ఆధారం యివ్వలేదు] - యూదులు, అన్యజనుల మద్య వివాహాలకు ఇది హెచ్చరికగా ఉపయోగిస్తారు. నూతన ప్రపంచ బైబిల్ అనువాదము. ఒక హెబ్రీ స్త్రీ, ఒక ఈజిప్టు పురుషుడి మధ్య వివాహం చేసుకున్న కుమారుడు "ఇశ్రాయేలు సమాజానికి చెందినవాడు" అని చెప్పారు."ఇది పూర్తి నూతన ప్రపంచ బైబిల్ అనువాదము., బాబిలోన్ నుండి తిరిగి వచ్చిన ఇశ్రాయేలీయులు తమ అన్యజనులకు చెందిన భార్యలను, పిల్లలను తమకు తాముగా పక్కన పెట్టాలని ప్రతిజ్ఞ చేసారు .[41][42] ఏమిటంటే బందీగా ఉన్న యూదు మహిళల మీద జరిగిన అత్యాచారం కారణంగా మాతృస్వామ్య వారసత్వంగా యూదు గుర్తింపు చట్టం రూపొందించబడిందని ఒక ప్రసిద్ధ సిద్ధాంతం వివరిస్తుంది. అయినప్పటికీ పండితులు ఈ సిద్ధాంతాన్ని సవాలు చేస్తున్నారు. బహిష్కరణకు ముందు కాలం నుండి తాల్ముడిక్ చట్టం స్థాపించబడిందని ఉదహరిస్తారు.[43] రోమన్ సైనికులు యూదు మహిళలను విస్తృతంగా అత్యాచారం చేసిన కారణంగా రబ్బీలు పితృస్వామ్య సంతతికి చెందిన చట్టాన్ని మాతృస్వామ్య సంతతికి మార్చారని మరొక వాదన.[44] 18వ శతాబ్దం చివర - 19వ శతాబ్దం చివరలో మత వ్యతిరేకత నుండి జనించిన హస్కాలా ఉద్యమం, హలాఖిక్ వివరణలు యూదుల గుర్తింపు వ్యాఖ్యానాలు సవాలు చేయబడ్డాయి.

చరిత్రకారుడు షే జె. డి. కోహెన్ నివేదిక ఆధారంగా మిశ్రమ వివాహాల సంతానం స్థితి నిర్ణయించబడింది. బైబిల్లో పితృస్వామ్యం ఆధారంగా వారసులను నిర్ణయించారని అభిప్రాయం వెలిబుచ్చాడు . ఆయన మిష్నాయిక్ టైమ్స్ ద్వారా ఇందుకు రెండు వివరణలు ఇచ్చాడు : మొదటిది మిష్నా ఇతర మిశ్రమాలకు వర్తించినట్లుగా మిశ్రమ వివాహాలకు అదే తర్కాన్ని వర్తింపజేస్తూ ఉండవచ్చు (కిలాయీమ్). అందువలన మిశ్రమ వివాహం నిషేధించబడింది. అలాగే ఒక యూనియన్ గుర్రం, ఒక గాడిద, రెండు యూనియన్లలో సంతానం మాతృసంబంధంగా తీర్పు ఇవ్వబడుతుంది.[45] రెండవది తన్నైమ్ను రోమన్ చట్టం ప్రభావితం చేసి ఉండవచ్చు. ఇది తల్లిదండ్రులు చట్టబద్ధమైన వివాహం కుదుర్చుకోలేనప్పుడు, సంతానం తల్లిని అనుసరిస్తుంది.[45] రబ్బీ రివన్ క్రిగియర్ ఇదే విధమైన తార్కికతను అనుసరిస్తాడు. యూదు సంతతి గతంలో పితృస్వామ్య సంతతి ద్వారా వెళ్ళిందని, మాతృస్వామ్య సంతతి చట్టం రోమన్ న్యాయ వ్యవస్థలో మూలాలను కలిగి ఉందని వాదించాడు.[43]

మూలాలు

[మార్చు]
రంగురంగుల వస్త్రాలలో పశ్చిమ ఆసియావాసుల సందర్శన యొక్క ఈజిప్టు చిత్రణ, అము. ఈ చిత్రాన్ని 12వ రాజవంశ అధికారి సమాధి నుండి తీసుకున్నారు ఖ్నుమ్హోటెప్<span typeof="mw:Entity" id="mwAzY"> </span>రెండవ వద్ద బేని హసన్, మరియు 1900 నాటిది క్రీ.పూ. వారి సన్నిహిత బైబిల్ సమకాలీనులు హెబ్రీయులలో మొదటివారు, అబ్రాహాము మరియు జోసెఫ్.[46][47]
రాజు చిత్రణ యెహూ, పదవ రాజు యొక్క ఉత్తర ఇశ్రాయేలు రాజ్యం, పై నల్ల ఒబెలిస్క్ యొక్క షల్మానేసర్<span typeof="mw:Entity" id="mwA1Q"> </span>మూడవ, క్రీ.పూ. 841-840[48] "ఇశ్రాయేలీయుడు లేదా యూదయ రాజు యొక్క పురాతన సమీప తూర్పు కళలో మనకు ఉన్న ఏకైక చిత్రణ" ఇది.[49]

హెబ్రీ బైబిలు కథనం ఆధారంగా యూదు పూర్వీకులు బైబిలు పితృస్వాములు తిరిగి గుర్తించారు. కనాన్ లో నివసించిన అబ్రాహాము, తన కుమారుడు ఇస్సాకు, ఐజాక్ కుమారుడు యాకోబు, బైబిల్ మాతృమూర్తులు సారా, రెబెక్కా, లియా, రాచెల్ ఇందుకు ఉదాహరణగా ఉన్నారు. పన్నెండు తెగలు యాకోబు పన్నెండు కుమారుల వారసులని వర్ణించబడింది. ప్రాచీన ఈజిప్టులో నివసిస్తున్న యాకోబు కుమారుడు జోసెఫ్ కలిసి జీవించడానికి ఫరో ద్వారా ఆహ్వానించబడిన తరువాత యాకోబు మరియు అతని కుటుంబం వలస వచ్చారు. ఎక్సోడస్ నేతృత్వంలో మోషే విడిపించే వరకు పితృస్వామ్య వారసులు తరువాత బానిసలుగా మారారు. తరువాత ఇశ్రాయేలీయులు మోషే వారసుడి జోషువా ఆధ్వర్యంలో కనానును జయించారు. జాషువా మరణం తరువాత సమూయేలు మధ్యవర్తిత్వం ద్వారా ఇది ఒక రాజుకు సాంతరాజ్యంగా మారింది. సౌలు, ఎవరు విజయం సాధించారు ఐక్య రాజ్యం ముగింపుకు వచ్చిన తరువాత డేవిడ్ తరువాత కొనసాగిన సౌలు మరియు సొలొమోను, ఐక్యరాజ్యం నుండి విభజించబడి ఇశ్రాయేలు రాజ్యం మరియు యూద రాజ్యం స్థాపించబడ్డాయి.. యూదా రాజ్యంతో యూదా, బెంజమిన్, పాక్షికంగా లేవి, తరువాత ఉత్తర ఇశ్రాయేలు రాజ్యం నుండి వలస వచ్చిన ఇతర తెగల అవశేషాలను జోడించారు.[50][51][52]

బైబిలు వెలుపల ఉన్న రికార్డులో ఇశ్రాయేలీయులు క్రీ.పూ 1200 మరియు 1000 మధ్య కాలానికి చెందిన ప్రజలుగా కనిపిస్తారు.[53] "ఇజ్రాయెల్" ను సూచించే ఆమోదించబడిన పురావస్తు ఆధారాలు ఉన్నాయి మెర్నెప్తా స్టీల్, (1200 నాటిది బిసిఇ,[54][55]) క్రీ.పూ 840 నాటి మెషా స్టీల్. ఇది బైబిలు న్యాయాధిపతులు కాలం నాటిదని చర్చించారు.[56][57][58][59][60] .[61][62][63][64] యూదా రాజ్యాల తొలి ఉనికి, వాటి పరిధి, శక్తి ఇశ్రాయేలు అనే విషంలో చాలా అసమ్మతి ఉంది. ఒక సుమారు 900 BCE,[62]: 169–95 [63][64] ఇశ్రాయేలు రాజ్యం ఉనికిలో ఉందన్న విషయంలో చరిత్రకారులకు ఒక ఏకాభిప్రాయం ఉంది. క్రీ.పూ 700 నుండి యూదా రాజ్యం ఉనికిలో ఉందని అంచనా.,[65] ఇటీవలి త్రవ్వకాలు ఖిర్బత్ కైయాఫా యూదా రాజ్యం క్రీస్తుపూర్వం 10వ శతాబ్దం నాటిదని బలమైన సాక్ష్యాలను అందించాయి. క్రీ.పూ 587 లోరాజు నియో-బాబిలోనియన్ సామ్రాజ్యం రెండవ రాజు నెబుకద్నెజరు<span typeof="mw:Entity" id="mwBAQ"> </span>రెండవ ముట్టడిలో యెరూషలేము లోని మొదటి ఆలయం నాశనం చేసి యూదా జనా లోని కొంత భాగాన్ని బహిష్కరించారు.[66]

బైబిలును ప్రాచీన ఇశ్రాయేలీయుల చరిత్రకు చారిత్రక మూలంగా ఎంతవరకు అంగీకరించాలి అనే దాని మీద మేధావులు విభేదిస్తున్నారు. రెండ్స్బర్గ్ సుమారు రెండు సమాన సమూహాల మేధావులు చర్చలు జరుపుతున్నారని పేర్కొన్నాడు. బైబిల్ కథనం చారిత్రకత, మితవాదులు దీనిని అధికంగా తిరస్కరించే వారు, అతివాదులు అధికంగా దీనిని అంగీకరిస్తారు. ఇద్దరిలో మితవాదులు స్వరం అధిక్యత కలిగి ఉంటారు.

కొంతమంది మితవాదులు బైబిలు కథనాన్ని పునఃరూపకల్పన చేస్తూ ఇశ్రాయేలీయుల జాతీయ పురాణం ఆధునిక పురావస్తు, చారిత్రక కథనం ప్రకారం, ఇశ్రాయేలీయులు వారి సంస్కృతి ఈ ప్రాంతాన్ని బలవంతంగా అధిగమించలేదని భావిస్తున్నారు. ఈ కథనానికి బదులుగా కనానీయుల ప్రజలలో ఇజ్రాయేలీలు ఒక ప్రత్యేక శాఖగా అభివృద్ధి చెందిందని భావిస్తున్నారు. సంస్కృతిక ఐక్యత తరువాత ఏకధర్మ- మతం యాహ్వీజం కేంద్రీకృతమై యెహోవా కనానీయుల దేవతలలో ఒకరు అయ్యారు. యెహోవా-కేంద్రీకృత విశ్వాసం అభివృద్ధి చెందింది. అనేక ఆరాధనా పద్ధతులతో క్రమంగా ప్రత్యేకమైన ఇశ్రాయేలీయుడికి జాతి సమూహంగా గుర్తించబడడానికి ఇది దారితీసింది. ఇది ఇతర కనానీయుల నుండి వారిని వేరు చేస్తుంది. డెవర్ ఆధునిక పురావస్తు శాస్త్రవేత్తలు పితృస్వామ్యులని భావించాడు. ఎక్సోడస్ చుట్టూ ఉన్న బైబిల్ కథనం సాక్ష్యం కోసం శోధనను ఎక్కువగా విస్మరించారని కూడా ఆయన అభిప్రాయపడ్డాడు..[67]

అతివాదుల స్థితి ఆధారంగా ఆధునిక పురావస్తు పరిశోధనలు బైబిల్ కథనాలను అధికంగా అంగీకరించబడుతుంది. ఈ కథనం ఇశ్రాయేలీయుల సంచార సమూహానికి చెందిన ప్రజలు అంగీకర్తుంది. వీరు షసుకు చెందిన ప్రజలుగా ఈజిప్షియన్లు పరిచయం అయ్యారు. కాలక్రమేణా ఈ సంచార ప్రజలు ఎడారిని విడిచిపెట్టి, కనాను దేశంలోని కేంద్ర పర్వత శ్రేణిలో స్థిరపడ్డారు. సాధారణంగా ఈ పాక్షిక సంచార స్థావరాలలో పంది ఎముకలు గణనీయంగా లేకపోవడం ఒక సాక్ష్యంగా ఉంది. ఈ జనాభా క్రమంగా ఒక గిరిజనుల సమూహం నుండి ఒక రాచరికం జీవనశైలిని అలవరచుకుంది. క్రీస్తుపూర్వం తొమ్మిదవ శతాబ్దం పురావస్తు పరిశోధనలు రెండు రాచరికాలకు సాక్ష్యాలను అందిస్తుంది: ఒకటి దక్షిణాన డేవిడ్ అనే వ్యక్తి స్థాపించిన రాజవంశం. దాని రాజధానితో జెరూసలేం. ఒక ఉత్తరంలో ఒక రాజవంశం ఒమ్రీ అనే ఒక వ్యక్తి పేరుతో స్థాపించబడింది. దాని రాజధాని సమరయ. ఈ ప్రాంతాలు పంచుకున్న ప్రారంభ రాచరిక కాలం కూడా ఇది సూచిస్తుంది. పదార్థ సంస్కృతి, మతం ఒక సాధారణ మూలం సూచిస్తుంది. పురావస్తు శోధనలు కూడా ఈ రెండు రాజ్యాల తరువాత సహకారానికి సాక్ష్యాలను అందిస్తాయి. అరాము వారిని విధ్వంసం చేసాడు. తరువాత అస్సిరియన్లు, తరువాత బాబిలోనియన్ల ద్వారా క్షీణత సంభవించింది.

యూదుల మీద జరిగిన జన్యు అధ్యయనాలు ప్రపంచవ్యాప్తంగా చాలా మంది యూదులు ఒక సాధారణ జన్యు వారసత్వాన్ని కలిగి ఉన్నారని చూపిస్తుంది. ఇది మధ్య ప్రాచ్యం, వారు ఇతర ఫెర్టిల్ క్రెసెంట్ వంటి అన్యజనులతో కొన్ని జన్యు లక్షణాలను పంచుకుంటారు .[68][69] వివిధ యూదు సమూహాల జన్యు కూర్పు యూదులు తమ ఉమ్మడి పూర్వీకుల మూలం మార్కర్గా నాలుగు వేల సంవత్సరాల నాటి సాధారణ జన్యు కొలనును పంచుకుంటారని చూపిస్తుంది. దీర్ఘకాలిక విభజన ఉన్నప్పటికీ యూదు సమాజాలు సంస్కృతి, సంప్రదాయం భాషలో వారి ప్రత్యేకమైన సమైఖ్యత, ప్రవృత్తులు, సున్నితత్వాన్ని కొనసాగించాయి.[70]

చరిత్ర

[మార్చు]

ఇశ్రాయేలు, యూదా

[మార్చు]

క్రీ.పూ 1200 లో మెర్నెప్తా స్టీల్ వద్ద ఇజ్రాయెల్ పేరుతో నమోదైన మొట్టమొదటి సాక్ష్యం కనిపిస్తుంది. ఈ సాక్ష్యం కొంతమంది ప్రజలు ఇక్కడ ఇజ్రాయేలీ పేరుతో నివసించారని సూచిస్తుంది. ఈ గ్రంథం ఇశ్రాయేలీయులు కనాను లోని సెంట్రల్ హైలాండ్స్ లో నివసించారని తెలియజేస్తుంది. ఇక్కడ లభించిన పురావస్తు ఆధారాలు ఈ ప్రాంతంలో క్రీ.పూ. 12వ మరియు 10వ శతాబ్దాల మధ్య వందలాది చిన్న స్థావరాలు నిర్మించి నివసించారని సూచిస్తుంది.[71][72] ఇశ్రాయేలీయులు పొరుగు ప్రజల నుండి వివిధ విభిన్న లక్షణాల కారణంగా వారి ప్రత్యేకతను నిలబెట్టుకున్నారు. మతపరమైన ఆచారాలు, వివాహాల నిషేధం, వంశపారంపర్య, కుటుంబ చరిత్ర మీద దృష్టిసారించి తమ ప్రత్యేకత నిలబెట్టుకున్నారు.[73][74][74]

క్రీ. పూ. 10వ శతాబ్దంలో, రెండు పొరుగు ఇశ్రాయేలీయుల రాజ్యాలు:ఉత్తర ఇశ్రాయేలు రాజ్యం, దక్షిణ యూదా రాజ్యం- ఉద్భవించాయి. ప్రారంభం నుండి వారు జాతి, సాంస్కృతిక, భాషాపరమైన, మతపరంగా క్లిష్టమైన సంబంధాలు ఉన్నాయి. ఇజ్రాయెల్ రాజధాని సమారియా విశాలంగా ఉండి సంపన్నమైనదిగా ఉండేది. తరువాత ఇది త్వరితగతిలో ప్రాంతీయ శక్తిగా అభివృద్ధి చెందింది.[75] దీనికి విరుద్ధంగా యూదా దాని రాజధాని జెరూసలేం, తక్కువ సంపన్నంగా ఉంది. చిన్నది ఉండి అధికంగా పర్వత ప్రాంతంతో నిండి ఉండేది. ఇజ్రాయెల్లో రాజ వారసత్వం తరచుగా సైనిక తిరుగుబాటు ద్వారా మార్పుచెందుతూ అనేక రాజవంశాల పాలనకు దారితీసింది. యూదా రాజకీయ స్థిరత్వం చాలా ఎక్కువగా ఉండేది. దీనిని నాలుగు శతాబ్ధాల కాలం దావీదు వంశం పాలించింది.[76]

క్రీ.పూ 720 ఇజ్రాయెల్ రాజ్యం నియో-అస్సీరియన్ సామ్రాజ్యం చేత ఓడించబడి నాశనం చేయబడింది

తరువాత ఇది పురాతన నియర్ ఈస్ట్ ప్రాంతం మీద ఆధిపత్యం చేసింది.[50] అస్సీరియన్ పునరావాస విధానం కారణంగా ఉత్తర ఇజ్రాయెల్ జనాభాలో గణనీయమైన భాగం మెసొపొటేమియాకు బహిష్కరించబడి అదే ప్రాంతం నుండి వచ్చిన వలసదారులతో ఈ ప్రాంతం భర్తీ చేయబడింది.[77] అదే కాలంలో, క్రీస్తుపూర్వం 7 వ శతాబ్దం అంతటా, యూదా రాజ్యం అస్సిరియన్ ఆధీనంలో బానిసత్వంలో ఉంది. భానిసత్వంలో ఉన్నప్పటికీ సుసంపన్నంగా ఉండి గణనీయమైన జనాభా పెరుగుదలను చూసింది.[78] తరువాత ఈ ప్రాంతంలో తలెత్తిన తిరుగుబాటు కారణంగా నియో-అస్సీరియన్ రాజు సన్హెరీబు యూదా ఈ ప్రాంతాన్ని నాశనం చేసేవరకు ఈ ప్రాంతంలో సుసంపన్నత కొనసాగింది. ఈ ప్రాంతంలో తిరుగుబాటుకు. అదే శతాబ్దంలో నియో-బాబిలోనియన్ సామ్రాజ్యం అస్సిరియులను ఓడించి ఈప్రాంతాన్ని స్వాధీనం చేసుకున్నారు. తరువాత యూదరాజ్యం బాబిలోనియన్ల బానిసరాజ్యంగా మారింది. క్రీ.పూ 587 లో యూద తిరుగుబాటు కారణంగా బాబిలోనియన్ రాజు రెండవ నెబుకద్నెజరు యెరూషలేమును ముట్టడి చేసి నాశనం చేసాడు. ఈ దాడిలో మొదటి ఆలయం నాశనం చేయబడింది. ఇంతటితో యూదరాజ్యం రాజ్యానికి ముగింపుకు వచ్చింది. తరువాత యెరూషలేము రాజ్యంలోని ఉన్నత వర్గాలతో సహా నివాసులలో ఎక్కువ మంది బాబిలోన్ కు బహిష్కరించబడ్డారు.[79][80]

రెండవ ఆలయ కాలం

[మార్చు]

క్రీ.పూ 538 లో భుక్ ఆఫ్ ఎజ్రా గ్రంథం ఆధారంగా పర్షియన్ సైరస్ ది గ్రేట్ బాబిలోనియన్ ప్రవాసము ముగింపుకు తీసుకుని వచ్చాడు.,[81] తరువాత సంవత్సరంలో ఆయన బాబిలోన్ స్వాధీనం చేసుకున్నాడు. జెరుబ్బాబెలు ప్రిన్స్ (అతను రాజ వంశం యొక్క వారసుడు ఎందుకంటే అని పిలుస్తారు డేవిడ్) మరియు యాజకుడు జాషువా (మాజీ వంశం యొక్క వారసుడు ఆలయ ప్రధాన పూజారులు) ఆధ్వర్యంలో ప్రజలు తిరిగి రావడంతో బహిష్కరణ ముగిసింది. క్రీ.పూ. 521-516 మధ్య కాలంలో[81] రెండవ ఆలయం నిర్మించబడింది. పెర్షియన్ సామ్రాజ్యం లో భాగంగా పూర్వపు యూదా రాజ్యం చిన్న భూభాగంతో తక్కువ జనాభాతో యూదా ప్రావిన్స్ గా మారింది (యెహూద్ మెడినాటా), . [82] .[62]

క్రీ.పూ 333 వరకు జుడా అచెమెండిస్ నియంత్రణలో ఉంది. తరువాత అలెగ్జాండర్ ది గ్రేట్ అచెమెండిసులను ఓడించాడు. విదేశీ సామ్రాజ్య పాలనలో అనేక శతాబ్దాలు కొనసాగిన తరువాత సెలెయుసిడ్ సామ్రాజ్యానికి వ్యతిరేకంగా మక్కబీనుల తిరుగుబాటు ఫలితంగా స్వతంత్ర హస్మోనేయ రాజ్యం ఏర్పడింది. దీని కింద యూదులు క్రీ.పూ 110 - 63 వరకు మరోసారి రాజకీయ స్వాతంత్ర్యాన్ని పొందారు.[83] హస్మోనీయుల పాలనలో వారి రాజ్య సరిహద్దులు విస్తరించబడ్డాయి. యూదా రాజ్యం విస్తరణలో భాగంగా గలిలయ, ట్రాన్స్జోర్డాన్. ప్రాంతాలు విలీనం చేయబడ్డాయి. ఈ ప్రక్రియ ప్రారంభంలో ఇడుమెన్స్, మొదటి ఆలయం విధ్వంశం తరువాత దక్షిణ యూదయలో చొరబడిన ప్రజలు మాస్సే సామూహికంగా మార్చబడ్డారు. క్రీ.పూ. 63 లో రోమన్లు యూదును జయించారు. నుక్రీ.పూ 37 - 6 వరకు హెరోడియన్ రాజవంశం సామంత రాజులుగా కొంత స్వంతంత్రం అనుభవించారు. యూదయ చివరికి నేరుగా రోమన్ నియంత్రణలో వచ్చి రోమన్ సామ్రాజ్యంలో యూదయ ప్రావిన్స్.[84][85]భాగం అయింది.

మొదటి, రెండవ శతాబ్దాలలో రోమన్ పాలనకు వ్యతిరేకంగా జరిగిన తిరుగుబాటును ఆణచడానికి యూదు-రోమన్ యుద్ధాలు కొనసాగించారు. తిరుగుబాట్ల శ్రేణి, యూదు జనాభా క్షీణతకు దారితీసింది..[86][87] మొదటి యూదు-రోమన్ యుద్ధం (క్రీ. శ. 6673) జెరూసలేం, రెండవ ఆలయం నాశనం కారణంగా యూదయలో యూదు జనాభా క్షీణత పరాకాష్టకు చేరుకుంది. ఫలితంగా కొంతకాలం వరకు యూదుల స్వీయపరిపాలన అసాధ్యం అయింది.[88] కొన్ని తరాల తరువాత బార్ కోఖ్బా తిరుగుబాటు (క్రీ. శ. 132136) విస్ఫోటనం చెందింది. రోమన్లు దానిని క్రూరమైన తీరులో అణచివేసింది. యూదయ తిరుగుబాటు తరువాత యూదులు జెరూసలేం పరిసరాల్లో నివసించకుండా నిషేధించబడ్డారు. యూదు జనాభా కేంద్రం గలిలయకు మార్చబడింది. ఇలాంటి తిరుగుబాట్లు సామ్రాజ్యం తూర్పు ప్రావిన్సులలోని యూదు సమాజాలను ప్రభావితం చేశాయి. ప్రవాసుల తిరుగుబాటు (క్రీ. శ. 115117) లిబియా, సైప్రస్ మరియు ఈజిప్టు ప్రాంతాలలో యూదు ప్రవాస సమాజాలను దాదాపు పూర్తిగా నాశనానం కావడానికి దారితీసింది. ,[89][90] ఇందులో అత్యంత ప్రభావవంతమైన అలెగ్జాండ్రియా.[88][89] సమాజం కూడా ఉంది.

రోమన్ నాణెం ఇవ్డేయా కాప్టా, లేదా "బందీ యూదయ" (71 సి), యూదయను కూర్చున్న దుఃఖిస్తున్న స్త్రీగా (కుడి), మరియు చేతులు కట్టుకున్న యూదుల బందీగా (ఎడమ)

70 లో రెండవ ఆలయం నాశనం కావడంతో యూదు మతంలో తీవ్రమైన మార్పులు సంభవించాయి. యూదుల ఆరాధనలో ఆలయ కేంద్ర స్థానం పోయిన తరువాత మతపరమైన ఆచారాలు ప్రార్థన, తోరా అధ్యయనం (సహా ఓరల్ టోరా), ఉమ్మడి సమావేశాలు సమాజ మందిరాలకు తరలిం బడ్డాయి. యూదు మతం కూడా దాని మతపరమైన విధివిధానాలను చాలావరకు కోల్పోయింది [91]: 69  రెండవ ఆలయ కాలం చివరిలో అభివృద్ధి చెందిన మూడు ప్రధాన వర్గాలు: సద్దూసీయులు, ఎస్సేనులు చివరికి అదృశ్యమయ్యారు, అయితే బ్పరిసయ్యులు విశ్వాసాలు, మతపరమైన రాబినిక్ జుడాయిజంఆచారాలకు ఆధారం అయ్యాయి. ఇది పురాతన కాలం తరువాత జుడాయిజం ప్రబలమైన రూపంగా ఉద్భవించింది.[92]

బాబిలోన్, రోమ్

[మార్చు]

క్రీ.పూ 70 లో రెండవ ఆలయం నాశనం కావడానికి ముందే యూదు ప్రవాసులు ఉనికిలో ఉన్నారు. శతాబ్దాలుగా కొనసాగిన ఈ ప్రజలను బలవంత బహిష్కరణలు, స్వచ్ఛంద వలసలు రెండింటి ద్వారా చెదరగొట్టడం జరిగింది.[88] మెసొపొటేమియాలో యూదు సమాజం ప్రారంభానికి జోచిన్ రేషన్ ఫలకాలు ఒక సాక్ష్యంగా పరిగణించవచ్చు. వీటిలో రెండవ నెబుకద్నెజరు బహిష్కృత యూదా రాజు, ఆయన కుటుంబానికి కేటాయించిన నిబంధనలను జాబితా చేయాడింది. <span typeof="mw:Entity" id="mwBWc"> </span>రెండవది క్రీ. పూ. 6వ–5వ శతాబ్దాల నాటి సాక్ష్యం అల్-యహుడు ఫలకాలు మరింత దృఢమైనవిగా భావించబడుతున్నాయి. ఇది మొదటి ఆలయం ధ్వంశం తరువాత యూదరాజ్యం నుండి బహిష్కృతులైన ప్రజలు తురిగి రావడానికి సంబంధించినది, [66] క్రీ.పూ 626 నుండి కూడా బాబిలోనియాలో యూదులు ఉన్నారనే దానికి ఇవి తగిన ఆధారాలు అందించాయి. ఈజిప్టులో ఎలిఫాంటైన్ నుండి లభించిన పత్రాలు క్రీస్తుపూర్వం 5వ-4వ శతాబ్దాలలో సరిహద్దులోని రెండు కోటలలో పెర్షియన్ యూదు దళాలు నియమించబడిందని తెలియజేస్తున్నాయి. అలెగ్జాండర్ ది గ్రేట్ స్థాపించిన అలెగ్జాండ్రియాలోని యూదు సమాజం క్రీస్తుపూర్వం 4 వ శతాబ్దంలో నగరం స్థాపించబడినప్పటి నుండి ఉనికిలో ఉందని జోసెఫస్ నివేదికలో తెలియజేయబడింది. క్రీ.పూ 200 నాటికి  ఈజిప్టు మరియు మెసొపొటేమియా ("బాబిలోనియా"యూదు మూలాలలో) బాగా స్థిరపడిన యూదు సమాజాలు ఉన్నాయి. తరువాత రెండు శతాబ్దాలలో యూదు జనాభా మైనర్ ఆసియా, గ్రీస్, మాసిడోనియా, సిరినే లలో యూదుల ఉనికి ఉంది. క్రీస్తుపూర్వం మొదటి శతాబ్దం మధ్యలో రోం నగరంలో ప్రవేశించిన.[93][88] తరువాత, క్రీ. శ. మొదటి శతాబ్దాలలో సంభవించిన యూదు-రోమన్ యుద్ధాలలో యూదులను పెద్ద సంఖ్యలో బందీలుగా తీసుకుని బానిసలుగా విక్రయించారు. అలాగే యుద్ధాల వల్ల ప్రభావితమైన రోమన్ సామ్రాజ్యం, అరేబియా[94] ,మెసొపొటేమియా ప్రాంతాల నుండి పారిపోవాలని బలవంతం చేశారు. ఇది యూదు సమాజాల ఏర్పాటు విస్తరణకు దోహదపడింది.

బార్ కోఖ్బా తిరుగుబాటు తరువాత యూదయలో యూదు జనాభా గణనీయంగా క్షీణించింది. తరువాత యూదులు తిరుగుబాటు కారణంగా సంభవించిన వినాశకరమైన ప్రభావాల నుండి కోలుకోవడానికి ప్రయత్నాలు చేసినపటికీ మునుపటి బలాన్ని పూర్తిగా తిరిగి పొందలేదు.[95] 2-4 వ శతాబ్దాలలో <a href="./Galilee" rel="mw:WikiLink" data-linkid="2117" data-cx="{&quot;adapted&quot;:false,&quot;sourceTitle&quot;:{&quot;title&quot;:&quot;Galilee&quot;,&quot;thumbnail&quot;:{&quot;source&quot;:&quot;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Lower_Galilee_map.svg/80px-Lower_Galilee_map.svg.png&quot;,&quot;width&quot;:80,&quot;height&quot;:66},&quot;description&quot;:&quot;Region in northern Israel&quot;,&quot;pageprops&quot;:{&quot;wikibase_item&quot;:&quot;Q83241&quot;},&quot;pagelanguage&quot;:&quot;en&quot;},&quot;targetFrom&quot;:&quot;source&quot;}" class="cx-link" id="mwBZ0" title="Galilee">సిరియా పలేస్టినా</a> లోని గలిలయ ప్రాంతం యూదుల జీవితానికి కొత్త కేంద్రంగా అవతరించింది. తరువాత కొంతకాలం యూదుజనాభా సాంస్కృతిక, జనాభా వృద్ధిని అనుభవించింది. ఈ కాలంలోనే రెండు కేంద్ర రభినిక్ గ్రంధాలు: మిష్నా, జెరూసలేం తాల్ముడ్ రచించబడ్డాయి.[96] అయితే, రోమన్ సామ్రాజ్యం స్థానంలో బైజాంటైన్ సామ్రాజ్యం స్థాపించిన తరువాత కాన్స్టాంటైన్ పాలనలో క్రైస్తవ మతం బైజాంటైన్‌లో వ్యాపించింది. తరువాత కాలంలో యూదులు చర్చి, అధికారులచే హింసించబడ్డారు. 4 వ శతాబ్ధం నాటికి సిరియా పాలస్తీనా లో యూదులు తమ ఆధిఖ్యత కోల్పోయారు. చాలామంది ప్రజలు ప్రవాస సమాజాలకు వలస వెళ్ళారు .[97][95]

దీర్ఘకాలంగా మెసొపొటేమియాలో స్థాపించబడిన యూదు సమాజం ముందుగా పార్థియన్ పాలనలో తరువాత సాసానియన్ పాలనలో ఉన్నారు. రోమన్ సామ్రాజ్యం పరిమితుల వెలుపల ఇది యూదుల ముఖ్యమైన కేంద్రంగా మారింది .[97][95] 3వ శతాబ్దం నుంచి 7వ శతాబ్దం వరకు బాబిలోనియన్ యూదు సమాజం సుమారు ఒక మిలియన్గా అంచనా వేయబడింది. ఇది ఆ కాలంలో అతిపెద్ద యూదు ప్రవాస సమాజంగా నిలిచింది.[98] బహిష్కృతుడు, డేవిడ్ యూదుల రాజ వారసుడిగా పరిగణించబడ్డాడు. డెవిడ్రాజకీయ నాయకత్వంతో ఈ సమాజం స్వతంత్ర హోదాను సాధించి సిరియా పాలస్తీనాలో యూదులకు ఆశ్రయం కల్పించింది. మెసపొటేమియాలో <a href="./Talmudic_academies_in_Babylonia" rel="mw:WikiLink" data-linkid="2136" data-cx="{&quot;adapted&quot;:false,&quot;sourceTitle&quot;:{&quot;title&quot;:&quot;Talmudic academies in Babylonia&quot;,&quot;thumbnail&quot;:{&quot;source&quot;:&quot;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Rabbi_Ashi.jpg/80px-Rabbi_Ashi.jpg&quot;,&quot;width&quot;:80,&quot;height&quot;:55},&quot;description&quot;:&quot;Center for Jewish scholarship, 589 to 1038&quot;,&quot;pageprops&quot;:{&quot;wikibase_item&quot;:&quot;Q3627039&quot;},&quot;pagelanguage&quot;:&quot;en&quot;},&quot;targetFrom&quot;:&quot;source&quot;}" class="cx-link" id="mwBcI" title="Talmudic academies in Babylonia">నెహార్దేయా</a>, <a href="./Pumbedita_Academy" rel="mw:WikiLink" data-linkid="2138" data-cx="{&quot;adapted&quot;:false,&quot;sourceTitle&quot;:{&quot;title&quot;:&quot;Pumbedita Academy&quot;,&quot;description&quot;:&quot;Jewish yeshiva in Babylon&quot;,&quot;pageprops&quot;:{&quot;wikibase_item&quot;:&quot;Q14326107&quot;},&quot;pagelanguage&quot;:&quot;en&quot;},&quot;targetFrom&quot;:&quot;source&quot;}" class="cx-link" id="mwBcQ" title="Pumbedita Academy">పంబెడిటా</a>, <a href="./Sura_Academy" rel="mw:WikiLink" data-linkid="2139" data-cx="{&quot;adapted&quot;:false,&quot;sourceTitle&quot;:{&quot;title&quot;:&quot;Sura Academy&quot;,&quot;thumbnail&quot;:{&quot;source&quot;:&quot;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Sura_Academy_%28cropped%29.jpg/80px-Sura_Academy_%28cropped%29.jpg&quot;,&quot;width&quot;:80,&quot;height&quot;:117},&quot;description&quot;:&quot;Jewish yeshiva in Sura, Babylonia&quot;,&quot;pageprops&quot;:{&quot;wikibase_item&quot;:&quot;Q7645256&quot;},&quot;pagelanguage&quot;:&quot;en&quot;},&quot;targetFrom&quot;:&quot;source&quot;}" class="cx-link" id="mwBcU" title="Sura Academy">సురా</a> వంటి ముఖ్యమైన తాల్ముడిక్ అకాడమీలు అకాడమీలు స్థాపించబడ్డాయి, అనేక ముఖ్యమైన అమోరైము అక్కడ చురుకుగా పనిచేస్తున్నాయి. 3-6 శతాబ్ధాలలో ది బాబిలోనియన్ తాల్ముడ్ యూదు మత చట్టానికి కేంద్ర బిందువుగా ఉంది.

మరిన్ని వివరాలకు చూడండి: History of the Jews in Europe.

ఏకీకృతం యూదు ప్రవాస సమాజాలు వారి పూర్వీకుల పూర్వ స్థానాల ఆధారంగా మూడు ప్రధాన ఉపవిభాగాలుగా స్థిరపడ్డారు: అష్కెనాజిమ్ (ప్రారంభంలో రైన్ ల్యాండ్, ఫ్రాన్స్ లో), సెఫార్డిం (ప్రారంభంలో ఐబీరియన్ ద్వీపకల్పం), మిజ్రాహిం (మధ్య ప్రాచ్యం, ఉత్తర ఆఫ్రికా).[99] రోమానియోట్ యూదులు, ట్యునీషియా యూదులు, యెమెన్ యూదులు, ఈజిప్టు యూదులు, ఇథియోపియా యూదులు, బుఖారాన్ యూదులు, పర్వత యూదులు, ఇతర సమూహాలు కూడా సెఫార్డిక్ ప్రవాసుల రాకకు ముందు ఉన్నాయి.[100]

పశ్చిమ ఐరోపాలోని అష్కెనాజీ యూదులు పదేపదే హింసను ఎదుర్కొన్నప్పటికీ, వివిధ రంగాలలో పనిచేశారు, వారు వారి సమాజాల ఆర్థిక వ్యవస్థ, సమాజాల మీద ప్రభావం చూపారు. ఉదాహరణకు ఫ్రాన్సియాలో ఐజాక్ జుడాయస్, అర్మెంటారియస్ ప్రముఖ సామాజిక, ఆర్థిక స్థానాలను ఆక్రమించారు. అయితే యూదులు తరచూ వివక్షాత్మక చట్టాలకు లోబడి ఉన్నారు. వేర్పాటు, రక్తపు మరకలు, హింసాత్మకచర్యలు ఇలాంటి సంఘటనలలో వారి చరిత్ర ముగిసింది. రైన్ ల్యాండ్ మారణహోమాలు (1066) ఫలితంగా ఇంగ్లాండ్ నుండి యూదుల బహిష్కరణ (1290)దారితీసింది. ఫలితంగా అష్కెనాజీ యూదులు క్రమంగా తూర్పు వైపుకు నెట్టబడ్డారు (పోలాండ్, లిథువేనియా, రష్యా.) నెట్టబడ్డరు.

అదే కాలంలో, మధ్యప్రాచ్యంలో యూదు సమాజాలు ఇస్లామిక్ పాలనలో అభివృద్ధి చెందాయి, ముఖ్యంగా నగరాలలో: బాగ్దాద్, కైరో మరియు, దమస్కు. బాబిలోనియాలో, 7 వ శతాబ్దం నుండి 11 వ శతాబ్దం వరకు పంబెడిటా, సురా అకాడమీలు అరబ్, మొత్తం యూదు ప్రపంచాన్ని ఒక ఉనికిలోకి తీసుకువచ్చాయి. ఈ అకాడమీల డీన్లు, విద్యార్థులు గురించి జియోనిక్ కాలం యూదు చరిత్రలో పేర్కొనబడింది.[101] ఈ కాలం తరువాత 11వ శతాబ్దం నుంచి 15వ శతాబ్దం వరకు జీవించిన రిషోనిం వారు ఉన్నారు. వారి యూరోపియన్ యూదుల మాదిరిగనే మధ్యప్రాచ్యం, ఉత్తర ఆఫ్రికాలోని యూదులు కూడా హింస, వివక్షాత్మక విధానాల కాలాలను ఎదుర్కొన్నారు. అల్మోహద్ ఖలీఫాత్ లో ఉత్తర ఆఫ్రికా, ఐబీరియా ప్రాంతాలలో బలవంతంగా మతమార్పిడి ఉత్తర్వులు జారీ చేయడం వలన యూదులు భద్రత కోసం మైమోనిడ్స్ ఇతర ప్రాంతాలను ఎంచుకున్నారు.

ప్రారంభంలో యూదులు విసిగోత్ చట్టాలకు లోబడి ఉన్నారు. ఐబీరియన్ ద్వీపకల్పంలోని యూదులు హింసలను ఎదుర్కొన్నప్పటికీ తరువాత ఇస్లామిక్ పాలనలో వారి పరిస్థితులు నాటకీయంగా మారాయి. ఈ కాలం తత్వశాస్త్రం, వైద్యం, సాహిత్యం వంటి రంగాలలో గణనీయమైన మేధో, సాంస్కృతిక రచనలతో ఒక స్వర్ణ యుగంగా గుర్తించబడింది. వీరిలో శామ్యూల్ ఇబ్న్ నఘ్రిల్లా, యూదా హలేవి, సొలొమోను ఇబ్న్ గబీరోల్ సాహిత్య ప్రాధాన్యత సంతరించుకున్నారు. అయినప్పటికీ 12 వ - 15 వ శతాబ్దాలలో ఐబీరియన్ ద్వీపకల్పం యూదు వ్యతిరేకత పెరుగుదలకు సాక్ష్యంగా నిలిచింది. ఈ కాలంలో హింసలు, యూదు వ్యతిరేక చట్టాలు, మారణహోమాలు, బలవంతపు మార్పిడులు అధికరించాయి (1391లో గరిష్ట స్థాయికి చేరుకుంది). అదే సంవత్సరం స్పానిష్ మతవిచారణ స్థాపించబడింది.

ద్వారా 1492లో కాథలిక్ చక్రవర్తులు రికన్క్విస్టా మరియు జారీ అల్హంబ్రా ఉత్తర్వు జారీ చేసిన తరువాత స్పెయిన్ యూదులు బలవంతంగా క్రైస్తవ మతంలోకి మార్చబడడం లేదా బహిష్కరించబడడం సంభవించింది. ఫలితంగా సుమారు 200,000 మంది యూదులు స్పెయిన్ నుండి బహిష్కరించబడ్డారు. వీరు ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం, ఉత్తర ఆఫ్రికా, ఇటలీ, నెదర్లాండ్స్ మరియు భారతదేశం వంటి ప్రదేశాలలో ఆశ్రయం కోరారు. తరువాత పోర్చుగల్ యూదుల కూడా ఇలంటి పరిస్థితిని ఎదుర్కొన్నారు. కొందరు యూదులు వారి ఉనికి కాపాడుకోవడానికి కాథలిక్కులు అనుయాయులుగా నటిస్తూ ఉండాలని నిర్ణయించుకున్నారు. . ఈ యూదులు క్రిప్టో-జుడాయిజంసభ్యులను ఏర్పరుచుకున్నరు.[102]

ఆధునిక కాలం

[మార్చు]

19వ శతాబ్దంలో పశ్చిమ ఐరోపా యూదులకు చట్టం అమలులో సమానత్వం ఎక్కువగా మంజూరు చేయబడింది. పాలే ఆఫ్ సెటిల్మెంట్ యూదులు తీవ్రమైన హింస , చట్టపరమైన పరిమితులు . 19వ శతాబ్దం చివరలో జియోనిజం ఉద్భవించింది. ఇది కేంద్ర, తూర్పు ఐరోపా జాతీయ పునరుజ్జీవన ఉద్యమంగా, ఇజ్రాయెల్ భూమిలో యూదు పాలనను పునరుద్ధరించడానికి ఉద్దేశించబడింది. ఇది యూదుల చరిత్రను బాధపెట్టిన బహిష్కరణలు, హింసలను ఆపి యూదు ప్రజలను వారి పూర్వీకుల స్వదేశానికి తిరిగి తీసుకురావడానికి చేసిన ఒక ప్రయత్నం. ఇది ఒట్టోమన్ నియంత్రణలో ఉన్న పాలస్తీనా లోకి యూదుల వలసలకు దారితీసింది. రాజకీయ జియోనిజం పితామహుడిగా పరిగణించబడిన థియోడర్ హెర్జ్ ల,[103] తన 1896 దర్ జుడెన్స్టాట్ (యూదు రాష్ట్రం) పుస్తకంలో భవిష్యత్ యూదు దేశం గురించి తన దృష్టిని అందించాడు ; ఒక సంవత్సరం తరువాత మొదటి జియోనిస్ట్ కాంగ్రెస్.[104] అతను అధ్యక్షత వహించాడు.

ఐరోపాలో యూదు సమాజాలపట్ల కలిగిన యూదు వ్యతిరేకత రెండు మిలియన్లకు పైగా యూదుల సామూహిక బహిష్కరణను ప్రేరేపించింది. అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు 1881 - 1924 మధ్య. యూరప్, అమెరికా యూదులు సైన్స్, సంస్కృతి, ఆర్థిక రంగాల్లో విజయం సాధించారు. వీరిలో అత్యంత ప్రసిద్ధమైన వాటిలో ఆల్బర్ట్ ఐన్స్టీన్, లూడ్విగ్ విట్గెన్స్టీన్ ఉన్నారు. ఈ సమయంలోయూదులు అనేక నోబెల్ బహుమతి విజేతలగా ఉన్నారు. ఇప్పటికీ కొనసాగుతూ ఉంది.[105]

యూదు ప్రవాసుల మ్యాప్:



1933లో జర్మనీలో అడాల్ఫ్ హిట్లర్, నాజీలు అధికారంలోకి వచ్చినతరువాత యూదుల పరిస్థితి వేగంగా క్షీణించింది. చాలా మంది యూదులు యూరప్ నుండి పాలస్తీనా మాండేట్, యునైటెడ్ స్టేట్స్, సోవియట్ యూనియన్ పారిపోయారు. జాతి వ్యతిరేక యూదు చట్టాలు, ఆర్థిక ఇబ్బందులు, రాబోయే యుద్ధం భయం మొదలైంది. 1939 లో అందరూ ఊహించిన విధంగా రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం ప్రారంభమైంది. 1941 నాటికి హిట్లర్ దాదాపు మొత్తం ఐరోపాను ఆక్రమించాడు. తరువాత సోవియట్ యూనియన్ పై జర్మనీ దాడి తరువాత తుది పరిష్కారం:యూదు ప్రజలను నిర్మూలించే ఉద్దేశ్యంతో పరిధితో విస్తృతమైన, వ్యవస్థీకృత ప్రయత్నం ప్రారంభమైంది. ఇది యూరప్లో యూదుల హింస, హత్యకు దారితీసింది. ఉత్తర ఆఫ్రికా. పోలాండ్ లో మూడు మిలియన్ల మంది హత్యకు గురయ్యారు. గ్యాస్ ఛాంబర్లు అన్ని కాన్సంట్రేషన్ క్యాంప్ లలో కలిపి, ఒక మిలియన్ ఆష్విట్జ్ క్యాంప్ కాంప్లెక్స్ మారణహోమానికి కేంద్రాలయ్యాయి. ఈ జాతి నిర్మూలనకు ఇచ్చిన పేరు ది హోలోకాస్ట్. దీనిలో ఆరు మిలియన్ల మంది యూదులు క్రమపద్ధతిలో హత్య చేయబడ్డారు.

హోలోకాస్ట్ కు ముందు సమయంలోభారీ సంఖ్యలో యూదులు పాలస్తీనాకు వలస వచ్చారు. 1948 మే 14 న ఆదేశం ముగిసిన తరువాత డేవిడ్ బెన్-గురియన్ ఇజ్రాయెల్ దేశం సృష్టి గురించి ప్రకటించాడు. తరువాత ఇజ్రాయెల్ భూభాగంలో ఒక యూదు ప్రజాస్వామ్య దేశం స్థాపించబడింది . వెంటనే కొత్తగా ఏర్పడిన ఐడిఎఫ్ ప్రతిఘటిస్తూ పొరుగు అరబ్ దేశాలు దాడచేసారు. 1949 లో యుద్ధం ముగిసింది. ఇజ్రాయెల్ రాష్ట్రం నిర్మించడానికి ప్రపంచం నలుమూలల నుండి మద్దతు. కూడగట్టుకున్నారు.

సంస్కృతి

[మార్చు]

మతం

[మార్చు]
ప్రధాన వ్యాసం: Judaism
Part of a series on
Judaism
Star of David Ten Commandments Menorah
Movements
Philosophy
Texts
Law
Holy cities/places
Important figures
Religious roles
Culture and education
Ritual objects
Prayers
Major holidays
Other religions
Related topics

యూద ప్రజల మతం జుడాయిజం ఒకదానితో ఒకటి బలంగా పరస్పరం సంబంధం కలిగి ఉంటాయి. యూదు మతంలోకి మారినవారికి సాధారణంగా యూదులలో ఒక హోదా ఉంటుంది. అది యూద ఎథ్నోస్ లో పుట్టిన వారితో సమానంగా ఉంటుంది.[106] అయితే యూదు మతంలోకి మారినవారిని, అలాగే మాజీ యూదులను, మతమార్పిడి చేసిన వారిని జన్మతః యూదులుగా ఉన్నవారు రెండవ తరగతి యూదులుగా పరిగణిస్తారని పేర్కొనబడింది.[107] ప్రధాన స్రవంతి జుడాయిజం మతమార్పిడిని ప్రోత్సహించదు. ఇది ఒక కష్టమైన పనిగా పరిగణించబడుతుంది. మిశ్రమ వివాహాల పిల్లలు, లేదా యూదుల కాబోయే భాగస్వాములు, ప్రస్తుత జీవిత భాగస్వాములు మార్పిడులలో గణనీయమైన భాగాన్ని చేపట్టారు.[108]

ది హెబ్రీ బైబిలు, యూదుల సంప్రదాయాల మతపరమైన వివరణ, ప్రారంభ చరిత్ర, మొదటి అబ్రాహామిక్ మతాలు, ప్రస్తుతం ఇప్పుడు  ప్రపంచంలోని 54 శాతం మంది ఆచరిస్తున్నారు. జుడాయిజం తన అనుచరులకు ఆచరణ విశ్వాశం రెండింటిలోనూ మార్గనిర్దేశం చేస్తుంది. దీనిని ఒక మతం మాత్రమే కాదు, "జీవన విధానం"అని కూడా విశ్వసిస్తున్నారు. ఇది జుడాయిజం మధ్య స్పష్టమైన వ్యత్యాసాన్ని గీయడం చేసింది, యూదు సంస్కృతి, యూదుల గుర్తింపు చాలా కష్టం. చరిత్ర అంతటా పురాతనంగా విభిన్న ప్రదేశాలలో హెలెనిక్ ప్రపంచం సంచరించింది.[109] ముందు యూరోప్ తరువాత జ్ఞానోదయం యుగం (చూడండి హస్కాలా),[110] లో ఇస్లామిక్ స్పెయిన్, పోర్చుగల్, లో ఉత్తర ఆఫ్రికా, మధ్య ప్రాచ్యం,[111] భారతదేశం, చైనా, లేదా సమకాలీన అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు[112] ఇజ్రాయెల్,[113] మొదలైన ప్రాంతాలలో వీరి సాంస్కృతిక సంప్రదాయాలు అభివృద్ధి చెందాయి. యూదుల ఆచారవ్యవహారాలు ప్రత్యేకంగా మతపరమైనవి కావు. దీనిలో కొన్ని అంశాలు మతం నుండి కాక జుడాయిజం లోపల నుండి వస్తాయి. కొందరు యూదుల నిర్దిష్ట సమాజాల పరస్పర చర్య నుండి వారి పరిసరాలతో, మరికొందరు సమాజం అంతర్గత సామాజిక, సాంస్కృతిక కలయిక నుండి ఉత్పన్నమైనవిగా ఉంటాయి. యూదు సంస్కృతులు వారి స్వంత సమాజాలకు ప్రత్యేకమైనదిగా గుర్తించబడడానికి దారితీసింది.[114]

భాషలు

[మార్చు]

జుడాయిజం మతపరమైన భాష హీబ్రూ ( లాషోన్ హా-కోడేష్, "పవిత్ర భాష" అని పిలవబడుతుంది) వారి గ్రంథాలలో ఎక్కువ భాగం (తనాఖ్) ను హెబ్రీ భాషలో రచించారు. శతాబ్దాలుగా యూదు ప్రజల రోజువారీ సంభాషణకు హిబ్రూ భాషను ఉపయోగిస్తుంటారు. క్రీస్తుపూర్వం 5వ శతాబ్దం నాటికి, , దగ్గరి సంబంధిత భాష, హిబ్రూతో దగ్గరి సంబంధం ఊన్న భాషగా అరామిక్ భాష యూదయ వాడుక భాషగా చేరింది. క్రీస్తుపూర్వం 3వ శతాబ్దం నాటికి ప్రవాసులలోని కొంతమంది యూదులు గ్రీకు మాట్లాడసాగారు. బాబిలోనియా అని పిలువబడే అసోరిస్తాన్ యూదులు బాబిలోనియన్ తాల్ముడ్ భాషలైన హిబ్రూ, అరామిక్, భాషలు మాట్లాడేవారు. <a href="./Syria_Palaestina" rel="mw:WikiLink" data-linkid="2914" data-cx="{&quot;adapted&quot;:false,&quot;sourceTitle&quot;:{&quot;title&quot;:&quot;Syria Palaestina&quot;,&quot;thumbnail&quot;:{&quot;source&quot;:&quot;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Roman_Empire_-_Syria_Palaestina_%28AD_210%29.svg/80px-Roman_Empire_-_Syria_Palaestina_%28AD_210%29.svg.png&quot;,&quot;width&quot;:80,&quot;height&quot;:66},&quot;description&quot;:&quot;Province of the Roman Empire (136–390 CE)&quot;,&quot;pageprops&quot;:{&quot;wikibase_item&quot;:&quot;Q1669578&quot;},&quot;pagelanguage&quot;:&quot;en&quot;},&quot;targetFrom&quot;:&quot;source&quot;}" class="cx-link" id="mwBtg" title="Syria Palaestina">సిరియా పలేస్టినా</a> కాలంలో ఈ భాషల మాండలికాలు కూడా యూదులు ఉపయోగించారు. [<span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2016)">ఉల్లేఖనం అవసరం</span>]

శతాబ్దాలుగా ప్రపంచవ్యాప్తంగా యూదులు వారు వలస వచ్చిన ప్రాంతాల స్థానిక లేదా ఆధిపత్య భాషలను మాట్లాడారు. వారికి విలక్షణమైన మాండలికం స్వతంత్ర భాషలుగా మారిన రూపాలు, శాఖలు ఏర్పడ్డాయి. మధ్య ఐరోపా నుండి వలస వచ్చిన అష్కెనాజీ యూదులచేత యిడిష్ యూదు-జర్మన్ భాష అభివృద్ధి చేయబడింది. <a href="./Judaeo-Spanish" rel="mw:WikiLink" data-linkid="2924" data-cx="{&quot;adapted&quot;:false,&quot;sourceTitle&quot;:{&quot;title&quot;:&quot;Judaeo-Spanish&quot;,&quot;thumbnail&quot;:{&quot;source&quot;:&quot;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Judaeo-Spanish_in_Rashi_and_Soletreo.png/80px-Judaeo-Spanish_in_Rashi_and_Soletreo.png&quot;,&quot;width&quot;:80,&quot;height&quot;:32},&quot;description&quot;:&quot;Language derived from Medieval Spanish spoken by Sephardic Jews&quot;,&quot;pageprops&quot;:{&quot;wikibase_item&quot;:&quot;Q36196&quot;},&quot;pagelanguage&quot;:&quot;en&quot;},&quot;targetFrom&quot;:&quot;source&quot;}" class="cx-link" id="mwBuA" title="Judaeo-Spanish">ఐబీరియన్ ద్వీపకల్పం</a>నికి వలస వచ్చిన సెఫార్డిక్యూదులచేత లాడినో యూదు-స్పానిష్ భాష అభివృద్ధి చేయబడింది. అనేక కారణాల వల్ల, యూరోపియన్ యూదుల హోలోకాస్ట్ , అరబ్ ముస్లిం దేశాల నుండి యూదుల బహిష్కరణ, ప్రపంచవ్యాప్తంగా కొనసాగిన ఇతర యూదు సమాజాల విస్తృతమైన వలసలు, పురాతన, విభిన్నమైన యూదు భాషలు ఉన్నాయి: జుడాయో-జార్జియన్, జుడాయో-అరబిక్, జుడాయో-బెర్బెర్, క్రిమ్చక్, జుడాయో-మలయాళం, ఎక్కువగా వాడుకలో లేని అనేక భాషలు ఉన్నాయి.

సమాధి రాయి మహరాల్ లో పాత యూదుల స్మశానవాటిక, ప్రేగ్. సమాధి రాళ్ళు హీబ్రూలో చెక్కబడి ఉన్నాయి.

పదహారు శతాబ్దాలకు పైగా హీబ్రూ దాదాపు ప్రత్యేకంగా ఒక మతపరమైన భాషగా ఉపయోగించబడింది. జుడాయిజం మీద వ్రాయబడిన అనేక గ్రంధాలకు ఉపకరించిన భాషగా ఇది ప్రత్యేకత సంతరించుకుంది.సబ్బాత్ ఫ్రాంతంలో ఖొంతమంది మాత్రమే హీబ్రూ మాట్లాడుతుంటారు .[115] 1881 లో పాలస్తీనాకు వలస వచ్చిన ఎలీయెజెరు బెన్ యెహూదా ప్రజలు హెబ్రీ భాషను మాట్లాడే భాషగా పునరుద్ధరించారు. తానాయిక్ కాలం నుండి ఇది ఒక మాతృభాషగా వాడుకలో లేదు.[116] ఆధునిక హీబ్రూ ఇజ్రాయెల్ "రాష్ట్ర భాష" గా రూపకల్పన చేయబడింది.[117]

యూదు ప్రజల జాతీయ భాషగా హీబ్రూను పునరుద్ధరించడానికి ప్రయత్నాలు చేసినప్పటికీ, ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న ప్రవాస యూదులు ఈ భాషా జ్ఞానాన్ని కలిగి లేరు. ఫలితంగా ఆంగ్లభాష ప్రవాస యూదుల అనుసంధాన భాషగా ఉద్భవించింది.[118][119][120][121][122] అనేక మంది యూదులు ఒకప్పుడు ప్రాచీన సాహిత్యం అధ్యయనం కారణంగా హీబ్రూ భాషలో తగినంత జ్ఞానం కలిగి ఉన్నారు. 20వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో యూదు భాషలు యిడిష్, లాడినో వాడుక భాషలుగా ఉపయోగించబడుతున్నాయి. ప్రస్తుతం చాలా మంది యూదులకు అలాంటి జ్ఞానం లేదు. ఇంగ్లీష్ చాలా మంది యూదు మాండలికాలను భర్తీ చేసింది. నేడు యూదులలో ఎక్కువగా మాట్లాడే మూడు భాషలు హీబ్రూ, ఇంగ్లీష్, రష్యన్. కొన్ని రోమన్ భాషలు ఉన్నాయి. ముఖ్యంగా ఫ్రెంచ్, స్పానిష్, కూడా విస్తృతంగా ఉపయోగించబడుతున్నాయి. చరిత్రలో ఏ ఇతర భాష కంటే ఎక్కువ మంది యూదులు యిడిష్ మాట్లాడారు. అయినప్పటికీ హోలోకాస్ట్ తరువాత జియోనిస్ట్ ఉద్యమకారులు , ఇజ్రాయెల్ లోని. కొన్ని ప్రాంతాలలో ఆధునిక హీబ్రూను స్వీకరించినప్పటికీ ప్రస్తుతం అది చాలా తక్కువ ఉపయోగించబడుతుంది. యూదు సమాజం మాతృభాష సాధారణ జనసంఖ్యాపరంగా ఆధిపత్య సమూహం నుండి భిన్నంగా ఉంటుంది. ఉదాహరణకు, లో క్యూబెక్, అష్కెనాజిక్ మెజారిటీ ఇంగ్లీషును స్వీకరించింది. సెఫార్డిక్ మైనారిటీ ఫ్రెంచ్ భాషను వారి ప్రధాన భాషగా ఉపయోగిస్తుంది.[123][124][125] అదేవిధంగా <a href="./History_of_the_Jews_in_South_Africa" rel="mw:WikiLink" data-linkid="2972" data-cx="{&quot;adapted&quot;:false,&quot;sourceTitle&quot;:{&quot;title&quot;:&quot;History of the Jews in South Africa&quot;,&quot;description&quot;:&quot;&quot;,&quot;pageprops&quot;:{&quot;wikibase_item&quot;:&quot;Q1516827&quot;},&quot;pagelanguage&quot;:&quot;en&quot;},&quot;targetFrom&quot;:&quot;source&quot;}" class="cx-link" id="mwBz8" title="History of the Jews in South Africa">ఆఫ్రికాన్స్</a> కంటె దక్షిణాఫ్రికా యూదులు ఇంగ్లీషును అధికంగా స్వీకరించారు .[126] సోవియట్ విధానాల కారణంగా,[127][128] రష్యన్ భాషను యిడిష్ భాష భర్తీ చేసింది. ఈ విధానాలు రష్యన్ యూదులను మాత్రమే కాకుండా పొరుగు సమాజాలను కూడా ప్రభావితం చేశాయి.[129]] రష్యన్ అనేక యూదు సమాజాలకు మొదటి భాషగా ఉంది. సోవియట్ అనంతర దేశాలు ఉక్రెయిన్[130][131][132][133], ఉజ్బెకిస్తాన్,[134][better source needed] అలాగే అష్కెనాజిక్ యూదుల కోసం అజర్బైజాన్,[135][136] జార్జియా,[137] తజికిస్తాన్ లోని యూదుప్రజలకు రష్యన్ మొదటి భాషగా ఉంది.[138][139] అయినప్పట్కీ స్వల్పసంఖ్యలో ఉండి ప్రస్తుతం క్షీణిస్తున్న ఉత్తర ఆఫ్రికాలో యూదులు బహుభాషా సమూహం నుండి ఏకభాషా సమూహానికి (లేదా దాదాపుగా) మారారు. అల్జీరియా,[140] మొరాకో,[135] ట్యునీషియా నగరాలలో ఫ్రెంచ్ మాట్లాడటం వాడుకలో ఉంది. [141][142] ప్రస్తుతం చాలా మంది ఉత్తర ఆఫ్రికన్లు అరబిక్ లేదా బెర్బెర్ వారి మాతృభాషగా ఉపయోగిస్తూనే ఉన్నారు. [<span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2016)">ఉల్లేఖనం అవసరం</span>]

నాయకత్వం

[మార్చు]

యూదు సమాజానికి ఒకే పాలక మండలి లేదు.

మతపరమైన సిద్ధాంతానికి బాధ్యత వహించే ఒకే అధికారం లేదు.[143] స్థానిక, జాతీయ, అంతర్జాతీయ స్థాయిలలోని వివిధ లౌకిక, మత సంస్థలు యూదు సమాజంలోని వివిధ భాగాలను వివిధ సమస్యలమీద నడిపిస్తాయి.[144] ప్రస్తుతం అనేక దేశాలలో యూదుల ప్రతినిధిగా ఒక ప్రధాన రబ్బీ పనిచేస్తుంటాడు. <a href="./Hasidic_Judaism" rel="mw:WikiLink" data-linkid="2997" data-cx="{&quot;adapted&quot;:false,&quot;sourceTitle&quot;:{&quot;title&quot;:&quot;Hasidic Judaism&quot;,&quot;thumbnail&quot;:{&quot;source&quot;:&quot;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Boyan_tish%2C_Sukkot_2009.jpg/80px-Boyan_tish%2C_Sukkot_2009.jpg&quot;,&quot;width&quot;:80,&quot;height&quot;:53},&quot;description&quot;:&quot;Religious subgroup of modern Judaism&quot;,&quot;pageprops&quot;:{&quot;wikibase_item&quot;:&quot;Q171201&quot;},&quot;pagelanguage&quot;:&quot;en&quot;},&quot;targetFrom&quot;:&quot;source&quot;}" class="cx-link" id="mwB6U" title="Hasidic Judaism">హసిడిక్ రాజవంశంనికి చెందిన కొంతమంది</a> హసిడిక్ యూదులు ఒక నిర్దిష్ట వారసత్వ అనుసరిస్తారు. హసిదీక్ యూదులందరిలో అంగీకరించబడిన ఉమ్మడి నాయకుడు ఎవరూ లేరు. మెస్సీయ మొత్తం ప్రపంచానికి ఏకీకృత యూదుల నాయకుడిగా వ్యవహరిస్తాడని విశ్వసిస్తున్నారు.[145]

పురాతన యూదు జాతీయ గుర్తింపుపై సిద్ధాంతాలు

[మార్చు]
హెబ్రీ భాషలో బైబిలు మాన్యుస్క్రిప్ట్, 14వ శతాబ్దం. హిబ్రూ భాష, అక్షరమాల పురాతన కాలంలో యూదుల జాతీయ గుర్తింపుకు మూలస్తంభాలు.

ఆధునిక మేధావులు పురాతన కాలంలో యూదు జాతీయ గుర్తింపు ఉనికిని సమర్థిస్తున్నారు. వారిలో ఒకరైన డేవిడ్ గుడ్బ్లాట్,[146] ఆధునిక యుగానికి ముందు జాతీయవాదం ఉనికిలో ఉందని విశ్వసించాడు. ఆయన అభిప్రాయం ఆధారంగా యూదు జాతీయ చరిత్ర యూదు సామూహిక గుర్తింపుకు బైబిలు, పారాబిబిలిక్ సాహిత్యం,

పునాదిని అందిస్తాయి భవిస్తున్నారు. ప్రాచీన యూదులలో చాలామంది నిరక్షరాస్యులు (వారి పొరుగువారు) అయినప్పటికీ వారి జాతీయ కథనం బహిరంగ పఠనాల ద్వారా బలోపేతం చేయబడింది. 5వ శతాబ్దం తరువాత ఇది విస్తృతంగా మాట్లాడబడనప్పటికీ హిబ్రూ భాష జాతీయ గుర్తింపును నిర్మించి, సంరక్షించిందని గుడ్బ్లాట్ పేర్కొన్నాడు:[147][148]   జాతీయవాద అధ్యయనాలు రంగం స్థాపకులలో ఒకరుగా పరిగణించబడిన చారిత్రక సామాజిక శాస్త్రవేత్త ఆంథోనీ డి. స్మిత్ ప్రపంచంలోని జాతుల ప్రజలకంటే అధికస్థాయిలో జాతీయభావాలను కలిగి ఉన్నారు “ అని రాశారు ."[149] స్మిత్ తో అంగీకరిస్తూ, గుడ్బ్లాట్ పురాతన యూదు జాతీయవాదం గురించిన స్మిత్ నిర్వచనం "మతపరమైన" అర్హతను వదిలివేయాలని సూచిస్తుంది, స్మిత్ ప్రకారం ఆధునిక యుగంలో కూడా జాతీయ స్మృతిచిహ్నాలు, సంస్కృతిలో మతపరమైన భాగం సాధారణం.[150] ఈ అభిప్రాయం రాజకీయ శాస్త్రవేత్తల అభిప్రాయాలు కూడా ప్రతిధ్వనించాయి. టామ్ గార్విన్, " మధ్యయుగ కాలంలో, క్లాసిక్ కాలంలో కూడా అనేక మంది చేత ఆధునిక జాతీయవాదండాక్యుమెంట్ చేయబడింది" అని వ్రాశారు. ప్రాచీన గ్రీకులు, గాలిష్, బ్రిటిష్ సెల్ట్స్లతో పురాతన యూదులు కూడా ఇందుకు "స్పష్టమైన ఉదాహరణలలో" ఒకరు అని పేర్కొన్నారు.

మొదటి, రెండవ శతాబ్దాలలో యూదుల జాతీయ గుర్తింపు, వారి ప్రారంభ జాతీయవాద ఉద్యమాల మూలాలు అనేక కీలక అంశాలను కలిగి ఉన్నాయని ఫెర్గస్ మిల్లర్ సూచనలు తెలియజేస్తున్నాయి: జాతీయ చరిత్ర, చట్టపరమైన మూలం, జాతీయ భాషగా హీబ్రూ భాష, చట్ట వ్యవస్థ, పాఠశాలలు, సమాజ మందిరాలు, సబ్బాత్ ఆరాధన వంటి సామాజిక సంస్థలు మొదలైన అంశాలు బైబుల్ లో చోటుచేసుకున్నాయి. అడ్రియన్ హేస్టింగ్స్ యూదులు "నిజమైన ప్రోటో-నేషన్" అని వాదించారు. హెబ్రీ బైబిల్లో కనిపించే పురాతన ఇశ్రాయేలు నమూనా ద్వారా ప్రపంచానికి జాతీయత అసలు భావనను అందించింది. ఇది తరువాత క్రైస్తవ దేశాలను ప్రభావితం చేసింది. అయినప్పటికీ మొదటి శతాబ్దంలో యెరూషలేము నాశనం తరువాత యూదులు ఒక రాజకీయ సంస్థగా నిలిచిపోయారు. దాదాపు రెండు వేల సంవత్సరాల పాటు సాంప్రదాయ జాతీయ-దేశం రూపొమించబడలేదు. అయినప్పటికీ వారు తమ జాతీయ గుర్తింపును సామూహిక జ్ఞాపకశక్తి, మతం, పవిత్ర గ్రంథాల ద్వారా భూమి లేదా రాజకీయ శక్తి లేకుండా కూడా కొనసాగించారు. కేవలం ఒక జాతి సమూహం కంటే ఒక దేశంగా మిగిలిపోయారు చివరికి జియోనిజం ఇజ్రాయెల్ స్థాపన సాధించారు.[151]

విదేశీ పాలనలో (పర్షియన్లు, గ్రీకులు, రోమన్లు) యూదులు తాము ఒక పురాతన దేశం అని చెప్పుకోగలిగినందున పురాతన కాలంలో యూదు జాతీయవాద భావన ప్రోత్సహించబడిందని విశ్వసిస్తున్నారు. ఈ వాదన వారి గ్రంథాలు, హీబ్రూ భాష, ఆలయం, ప్రీస్ట్‌హుడ్, వారి పూర్వీకుల ఇతర సంప్రదాయాల సంరక్షణ, గౌరవం మీద ఆధారపడింది.

జనాభా వివరాలు

[మార్చు]

జాతి విభజన

[మార్చు]
అష్కెనాజీ యూదులు అమెరికన్ కాలనీలో నివసిస్తున్నారు. 1900 మరియు 1920 మధ్య తీసిన ఫోటో.
సెఫార్డి యూదుడు నుండి జంట సారాజెవో సంప్రదాయ దుస్తుల్లో. 1900 లో తీసిన ఫోటో.
దస్త్రం:Yemenite Elder Blowing Shofat, February 1, 1949.jpg
యెమెన్ యూదుడు దెబ్బలు షోఫార్, 1947

ప్రపంచంలోని యూదు జనాభాలో విభిన్న జాతి విభజనలు ఉన్నాయి. వీటిలో ఎక్కువ భాగంలో ప్రధానంగా ఇశ్రాయేలీయ మూలానికి చెందిన భౌగోళిక శాఖలుగా ఉంటాయి. స్వతంత్ర ఉద్యమాల ఫలితంగా యూదులు ప్రపంచం అంతటా చెరుమదురుగా ఉన్నారు. పాత ప్రపంచం అంతటా యూదు స్థిరనివాసులు వివిధ ప్రదేశాలలో యూదుసమాజాలను స్థాపించారు. తరచుగా ఒకదానికొకటి చాలా దూరంలో ఉంటాయి. దీని ఫలితంగా ఇవి సమర్థవంతమైన సమాజాలుగా ఉన్నప్పటికీ, తరచుగా వీరి మద్య దీర్ఘకాలిక ఒంటరితనం ఏర్పడుతుంది. ఈ సమయంలో వేల సంవత్సరాల యూదు ప్రవాసులు స్థానిక పరిసరాల ప్రభావంతో ఈ సమాజాలు అభివృద్ధి చెందుతాయి: రాజకీయ, సాంస్కృతిక, సహజంగా, జనాభా. ప్రస్తుతం యూదుల మధ్య ఈ తేడాలను వ్యక్తీకరణలు గమనించవచ్చు: ఓక్కొక్క సమాజానికి ఒక్కొక్క విధంగా వివిధ యూదు సాంస్కృతిక వ్యక్తీకరణలు, యూదు భాషా వైవిధ్యం, వంట ప్రాధాన్యతలు, మతపరమైన పద్ధతులు, మతపరమైన వ్యాఖ్యానాలు, అలాగే డిగ్రీలు, మూలాలు జన్యు మిశ్రమం గమనించవచ్చు.

యూదులు తరచుగా రెండు ప్రధాన సమూహాలలో ఒకదానికి చెందినవారుగా గుర్తించబడ్డారుః అష్కెనాజిమ్, సెఫార్డిం. అష్కెనాజింలకు వారి భౌగోళిక మూలాలను సూచించడానికి ఈ పేరు పెట్టారు (వారి పూర్వీకుల సంస్కృతి రైన్ ల్యాండ్, యూదులు చారిత్రాత్మకంగా సూచించిన ప్రాంతం అష్కెనాజ్). అదేవిధంగా ఐబీరియాకి చెందినవారిని సెఫార్డిం (సెఫరాద్ అర్థం "స్పెయిన్"హిబ్రూలో) వారి మూలాలకు సూచనగా పేరు పెట్టారు. మధ్యప్రాచ్యం, ఉత్తర ఆఫ్రికాలోని యూదుల విభిన్న సమూహాలను తరచుగా సమిష్టిగా సూచిస్తారు. వీరిని సెఫార్డిం అంటారు. మతపరమైన కారణాల వల్ల సెఫార్డింలతో కలిసి వారి ప్రార్థన ఆచారాలు ఒకేవిధంగా ఉంటాయి. ఈ స్పానిష్ కాని యూదులలో చాలామందిని ఇప్పటికీ విస్తృతంగా సెఫార్డిమ్లుగా సమూహంగా గుర్తించబడుతుంటారు. మిజ్రాహిం (అక్షరాలా. "ఈస్టర్నర్స్" హిబ్రూలో). మిజ్రాహిలు, సెఫరాదిములు సాధారణంగా జాతిపరంగా భిన్నంగా ఉంటారు.

వీటికి భిన్నంగా చిన్న సమూహాలలో ఉన్న భారతీయ యూదులు: బెన్ ఇజ్రాయెల్, బ్నీ మెనాషే, కోచిన్ యూదులు , బెనె ఎఫ్రాయిము; ది రోమానియోట్స్ గ్రీస్; ఇటాలియన్ యూదులు ("ఇటాల్కిమ్" లేదా "బెనె రోమా"); తేమానిం నుండి యెమెన్; వివిధ ఆఫ్రికన్ యూదులు, వీటిలో చాలా వరకు బీటా ఇజ్రాయెల్, ఇథియోపియా; చైనీస్ యూదులు, ముఖ్యంగా కైఫెన్ యూదులు, అలాగే వివిధ ఇతర విభిన్న సమూహాలు (ఇప్పుడు దాదాపు అంతరించిపోయాయి) ఉన్నాయి.

ఈ సమూహాల మధ్య విభజన, వాటి సరిహద్దులు ఎల్లప్పుడూ స్పష్టంగా ఉండవు. ఉదాహరణకు, మిజ్రాహింలు, ఉత్తర ఆఫ్రికా, మధ్య ఆసియా, కాకేసియన్, మధ్యప్రాచ్య యూదు సమాజాలు ఒకదానితో ఒకటి దగ్గరి సంబంధం కలిగి లేవు. అవి ఇంతకుముందు పేర్కొన్న యూదు సమూహాలలో దేనినైనా కలిగి ఉంటాయి. అయితే. సెఫార్డిల నుండి స్వతంత్రగా అభివృద్ధి చెందినప్పటికీ భషాశైలి, మతాచారాల పోలిక కారణంగా ఆధునిక వాడుకలో మిజ్రాహింలను కొన్నిసార్లు సెఫరాద్ అని కూడా పిలుస్తారు. మిజ్రాహిమ్లలో ఈజిప్టు యూదులు, ఇరాకీ యూదులు, లెబనీస్ యూదులు, కుర్దిష్ యూదులు, మొరాకో యూదులు, లిబియా యూదులు, సిరియన్ యూదులు, బుఖారియన్ యూదులు, పర్వత యూదులు, జార్జియన్ యూదులు, ఇరాన్ యూదులు, ఆఫ్ఘన్ యూదులు, వివిధ ఇతర ఇతర సమూహాలు ఉన్నాయి. యెమెన్ నుండి తేమానిం కొన్నిసార్లు చేర్చబడతాయి, అయినప్పటికీ వారి మత ప్రార్ధన శైలి ప్రత్యేకమైనది మిజ్రాహిమ్లో కనిపించే వాటికి భిన్నంగా ఉంటాయి. అంతేకాకుండా, సెఫార్డి వలసదారుల మధ్య ఒక వ్యత్యాసం ఉంది.

1490 లలో స్పెయిన్, పోర్చుగల్ నుండి యూదులను బహిష్కరించిన తరువాత ఆ ప్రాంతాలలో ముందే ఉన్న యూదు సమాజాలు.మధ్య ప్రాచ్యం, ఉత్తర ఆఫ్రికా వారు తమను తాము సెఫరాదీలుగా స్థాపించుకున్నారు

ఆధునిక యూదులలో అష్కెనాజీ యూదులు ఎక్కువ మంది ఉన్నారని సూచిస్తారు.  ప్రపంచవ్యాప్తంగా యూదులలో 70% శాతం మంది( ప్రపంచ యుద్ధం రెండవ, హోలోకాస్ట్ కంటే ముందు 90% కంటే అధికం) అష్కెనాజీ యూదులు ఉన్నారు. యూరోప్ నుండి బహిష్కృతులైన కారణంగా అష్కెనాజిమ్ లు కూడా యూదులలో అధిక శాతం మంది ఉన్నారని సూచిస్తారు. అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు, కెనడా, అర్జెంటీనా, ఆస్ట్రేలియా మరియు, బ్రెజిల్ దేశాలలో వీరు అధికసంఖ్యలో ఉన్నారు.. అల్జీరియా నుండి ఫ్రాన్స్ చేరుకున్న అష్కెనాజింల యూదుల వలస (సెఫార్డిం) సంఖ్యాపరంగా ఇతరప్రాంతాలను అధిగమించింది.[238] లో మాత్రమే ఇజ్రాయెల్ యూదు జనాభా అన్ని వర్గాల ప్రతినిధిగా ఉంది.

  1. ↑ David P Mindell (2009). The Evolving World. Harvard University Press. p. 224. ISBN 978-0-674-04108-0.
  2. ↑ "Knowledge Resources: Judaism". Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs. Archived from the original on 27 August 2011. Retrieved 22 November 2011.
  3. ↑ Albertz, Rainer (2003). Israel in Exile: The History and Literature of the Sixth Century B.C.E. (in ఇంగ్లీష్). Society of Biblical Lit. pp. 45ff. ISBN 978-1-58983-055-4. Since the exilic era constitutes a gaping hole in the historical narrative of the Bible, historical reconstruction of this era faces almost insurmountable difficulties. Like the premonarchic period and the late Persian period, the exilic period, though set in the bright light of Ancient Near Eastern history, remains historically obscure. Since there are very few Israelite sources, the only recourse is to try to cast some light on this darkness from the history of the surrounding empires under whose dominion Israel came in this period.
  4. ↑ Marvin Perry (2012). Western Civilization: A Brief History, Volume I: To 1789. Cengage Learning. p. 87. ISBN 978-1-111-83720-4.Western Civilization: A Brief History, Volume I: To 1789. Cengage Learning. p. 87. ISBN 978-1-111-83720-4.
  5. ↑ Eban, Abba Solomon (1984). Heritage: Civilization and the Jews (in ఇంగ్లీష్). Simon and Schuster. ISBN 978-0-671-44103-6.
  6. ↑ "Ashkenazic and Sephardic Jews - Judaism 101 (JewFAQ)". www.jewfaq.org (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 12 December 2023.
  7. ↑ "The Jewish Population of the World (2014)". Jewish Virtual Library. Retrieved 30 June 2015.
  8. ↑ "The Holocaust". HISTORY.com. Retrieved 10 November 2015.
  9. ↑ Mitchell, Travis (22 January 2020). "What Americans Know About the Holocaust". Pew Research Center's Religion & Public Life Project. Retrieved 16 January 2023.
  10. ↑ Silverman, Anav (October 2012). "Jews make up only 0.2% of mankind". ynetnews.
  11. ↑ Pfeffer, Anshel (12 September 2007). "Jewish Agency: 13.2 million Jews worldwide on eve of Rosh Hashanah, 5768". Haaretz. Archived from the original on 19 March 2009. Retrieved 24 January 2009.
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 12.3 12.4 Jonathan Daly (2013). The Rise of Western Power: A Comparative History of Western Civilization. A&C Black. pp. 21–. ISBN 978-1-4411-1851-6.
  13. ↑ "Maimonides – Internet Encyclopedia of Philosophy". utm.edu. Retrieved 26 August 2015.
  14. ↑ Sekine, Seizo (20 January 2005). A Comparative Study of the Origins of Ethical Thought: Hellenism and Hebraism. Sheed & Ward. ISBN 978-1-4616-7459-7.
  15. ↑ "Broadway Musicals: A Jewish Legacy". DC Theatre Scene.
  16. ↑ Rabin, Roni Caryn (14 May 2012). "Tracing the Path of Jewish Medical Pioneers". The New York Times (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). ISSN 0362-4331. Retrieved 20 August 2022.
  17. ↑ Max I. Dimont (2004). Jews, God, and History. Penguin Publishing Group. pp. 102–. ISBN 978-1-101-14225-7.
  18. ↑ Julie Galambush (2011). The Reluctant Parting: How the New Testament's Jewish Writers Created a Christian Book. HarperCollins. pp. 3–. ISBN 978-0-06-210475-5.
  19. ↑ John M. G. Barclay; John Philip McMurdo Sweet (1996). Early Christian Thought in Its Jewish Context. Cambridge University Press. pp. 20–. ISBN 978-0-521-46285-3.
  20. ↑ Dr. Andrea C. Paterson (2009). Three Monotheistic Faiths – Judaism, Christianity, Islam: An Analysis and Brief History. AuthorHouse. pp. 41–. ISBN 978-1-4520-3049-4.
  21. ↑ "Judaism – The Judaic tradition | Britannica". Encyclopædia Britannica (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 20 August 2022. Judaism has played a significant role in the development of Western culture because of its unique relationship with Christianity, the dominant religious force in the West
  22. ↑ 22.0 22.1 22.2 "Jew | History, Beliefs, & Facts | Britannica". www.britannica.com (in ఇంగ్లీష్). 2024-07-03. Retrieved 2024-07-06.
  23. ↑ Botterweck, G. Johannes; Ringgren, Helmer, eds. (1986). Theological Dictionary of the Old Testament. Vol. V. Translated by Green, David E. Grand Rapids, Mich.: William B. Eerdmans. pp. 483–84. ISBN 978-0-8028-2329-8.
  24. ↑ Julia Phillips Berger; Sue Parker Gerson (2006). Teaching Jewish History. Behrman House, Inc. p. 41. ISBN 978-0-86705-183-4.
  25. ↑ Chouraqui, André (1975). The people and the faith of the Bible. Internet Archive. Amherst : University of Massachusetts Press. p. 43. ISBN 978-0-87023-172-8.
  26. ↑ Adele Reinhartz, "The Vanishing Jews of Antiquity" Archived 22 ఆగస్టు 2017 at the Wayback Machine "Marginalia", L.A. Review of Books, 24 June 2014.
  27. ↑ Schwartz, Daniel R. (2014). Judeans and Jews: Four Faces of Dichotomy in Ancient Jewish History. University of Toronto Press. pp. 3–10. ISBN 978-1442648395. JSTOR 10.3138/j.ctt1287s34.
  28. ↑ Cohen, Shaye J.D. (2001). The Beginnings of Jewishness: Boundaries, Varieties, Uncertainties. University of California Press. ISBN 9780520226937.
  29. ↑ Falk, Avner (1996). A Psychoanalytic History of the Jews. Madison, N.J.: Fairleigh Dickinson University Press. p. 131. ISBN 0-8386-3660-8.
  30. ↑ Kleinedler, Steven; Spitz, Susan; et al., eds. (2005). The American Heritage Guide to Contemporary Usage and Style. Houghton Mifflin Company. Jew. ISBN 978-0-618-60499-9.
  31. ↑ M. Nicholson (2002). International Relations: A Concise Introduction. NYU Press. pp. 19–. ISBN 978-0-8147-5822-9.
  32. ↑ Jacob Neusner (1991). An Introduction to Judaism: A Textbook and Reader. Westminster John Knox Press. pp. 375–. ISBN 978-0-664-25348-6.
  33. ↑ Alan Dowty (1998). The Jewish State: A Century Later, Updated With a New Preface. University of California Press. pp. 3–. ISBN 978-0-520-92706-3.
  34. ↑ Brandeis, Louis (25 April 1915). "The Jewish Problem: How To Solve It". University of Louisville School of Law. Retrieved 2 April 2012. Jews are a distinctive nationality of which every Jew, whatever his country, his station or shade of belief, is necessarily a member
  35. ↑ Palmer, Edward Henry (2002) [First published 1874]. A History of the Jewish Nation: From the Earliest Times to the Present Day. Gorgias Press. ISBN 978-1-931956-69-7. OCLC 51578088. Retrieved 2 April 2012.
  36. ↑ Einstein, Albert (21 June 1921). "How I Became a Zionist" (PDF). Einstein Papers Project. Princeton University Press. Archived from the original (PDF) on 5 November 2015. Retrieved 5 April 2012. The Jewish nation is a living fact
  37. ↑ David M. Gordis; Zachary I. Heller (2012). Jewish Secularity: The Search for Roots and the Challenges of Relevant Meaning. University Press of America. pp. 1–. ISBN 978-0-7618-5793-8.
  38. ↑ Seth Daniel Kunin (2000). Themes and Issues in Judaism. A&C Black. pp. 1–. ISBN 978-0-304-33758-3.
  39. ↑ Paul R. Mendes-Flohr (1991). Divided Passions: Jewish Intellectuals and the Experience of Modernity. Wayne State University Press. pp. 421–. ISBN 0-8143-2030-9.
  40. ↑ Fowler, Jeaneane D. (1997). World Religions: An Introduction for Students. Sussex Academic Press. p. 7. ISBN 1-898723-48-6.
  41. ↑ "What is the origin of Matrilineal Descent?". Shamash.org. 4 September 2003. Archived from the original on 18 October 1996. Retrieved 9 January 2009.
  42. ↑ "What is the source of the law that a child is Jewish only if its mother is Jewish?". Torah.org. Archived from the original on 24 December 2008. Retrieved 9 January 2009.
  43. ↑ 43.0 43.1 Emma Klein (2016). Lost Jews: The Struggle for Identity Today. Springer. pp. 6–. ISBN 978-1-349-24319-8.
  44. ↑ Robin May Schott (2010). Birth, Death, and Femininity: Philosophies of Embodiment. Indiana University Press. pp. 67–. ISBN 978-0-253-00482-6.
  45. ↑ 45.0 45.1 Shaye J.D. Cohen (1999). The Beginnings of Jewishness. U. California Press. pp. 305–06. ISBN 0-585-24643-2.
  46. ↑ Mieroop, Marc Van De (2010). A History of Ancient Egypt (in ఇంగ్లీష్). John Wiley & Sons. p. 131. ISBN 978-1-4051-6070-4.
  47. ↑ Bard, Kathryn A. (2015). An Introduction to the Archaeology of Ancient Egypt (in ఇంగ్లీష్). John Wiley & Sons. p. 188. ISBN 978-1-118-89611-2.
  48. ↑ Kuan, Jeffrey Kah-Jin (2016). Neo-Assyrian Historical Inscriptions and Syria-Palestine: Israelite/Judean-Tyrian-Damascene Political and Commercial Relations in the Ninth-Eighth Centuries BCE (in ఇంగ్లీష్). Wipf and Stock Publishers. pp. 64–66. ISBN 978-1-4982-8143-0.
  49. ↑ Cohen, Ada; Kangas, Steven E. (2010). Assyrian Reliefs from the Palace of Ashurnasirpal II: A Cultural Biography (in ఇంగ్లీష్). UPNE. p. 127. ISBN 978-1-58465-817-7.
  50. ↑ 50.0 50.1 Broshi, Maguen (2001). Bread, Wine, Walls and Scrolls. Bloomsbury Publishing. p. 174. ISBN 1-84127-201-9.
  51. ↑ "Judah". Encyclopædia Britannica, Inc. Retrieved 1 April 2018.
  52. ↑ "Israelite refugees found high office in Kingdom of Judah, seals found in Jerusalem show". Haaretz.
  53. ↑ Spielvogel, Jackson J. (2012). Western civilization (8th ed.). Australia: Wadsworth/Cengage Learning. p. 33. ISBN 978-0-495-91324-5. What is generally agreed, however, is that between 1200 and 1000 B.C.E., the Israelites emerged as a distinct group of people, possibly united into tribes or a league of tribes
  54. ↑ Noll, K. L. (7 December 2012). Canaan and Israel in Antiquity: A Textbook on History and Religion: Second Edition (in ఇంగ్లీష్). A&C Black. ISBN 978-0-567-44117-1.
  55. ↑ Thompson, Thomas L. (1 January 2000). Early History of the Israelite People: From the Written & Archaeological Sources (in ఇంగ్లీష్). BRILL. pp. 137ff. ISBN 978-90-04-11943-7. They are rather a very specific group among the population of Palestine which bears a name that occurs here for the first time that at a much later stage in Palestine's history bears a substantially different signification.
  56. ↑ Yoder, John C. (2015). Power and Politics in the Book of Judges: Men and Women of Valor (in ఇంగ్లీష్). Augsburg Fortress Publishers. ISBN 978-1-4514-9642-0.
  57. ↑ Marc Zvi Brettler (2002). The Book of Judges. Psychology Press. p. 107. ISBN 978-0-415-16216-6.
  58. ↑ Thomas L. Thompson (2000). Early History of the Israelite People: From the Written & Archaeological Sources. Brill. p. 96. ISBN 90-04-11943-4.
  59. ↑ Hjelm, Ingrid; Thompson, Thomas L, eds. (2016). History, Archaeology and The Bible Forty Years After "Historicity": Changing Perspectives. Routledge. p. 4. ISBN 978-1-317-42815-2.
  60. ↑ Philip R. Davies (1995). In Search of "Ancient Israel": A Study in Biblical Origins. A&C Black. p. 26. ISBN 978-1-85075-737-5.
  61. ↑ Lipschits, Oded (2014). "The History of Israel in the Biblical Period". In Berlin, Adele; Brettler, Marc Zvi (eds.). The Jewish Study Bible (in ఇంగ్లీష్) (2nd ed.). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-997846-5.
  62. ↑ 62.0 62.1 62.2 Finkelstein, Israel; Silberman, Neil Asher (2001). The Bible unearthed : archaeology's new vision of ancient Israel and the origin of its stories (1st Touchstone ed.). New York: Simon & Schuster. ISBN 0-684-86912-8.
  63. ↑ 63.0 63.1 Kuhrt, Amiele (1995). The Ancient Near East. Routledge. p. 438. ISBN 978-0-415-16762-8.
  64. ↑ 64.0 64.1 Wright, Jacob L. (July 2014). "David, King of Judah (Not Israel)". The Bible and Interpretation.
  65. ↑ Holloway, Steven W.; Handy, Lowell K. (1 May 1995). The Pitcher is Broken: Memorial Essays for Gösta W. Ahlström (in ఇంగ్లీష్). Bloomsbury Publishing. ISBN 978-0-567-63671-3. For Israel, the description of the battle of Qarqar in the Kurkh Monolith of Shalmaneser III (mid-ninth century) and for Judah, a Tiglath-pileser III text mentioning (Jeho-) Ahaz of Judah (IIR67 = K. 3751), dated 734–733, are the earliest published to date.
  66. ↑ 66.0 66.1 Baker, Luke (3 February 2017). "Ancient tablets reveal life of Jews in Nebuchadnezzar's Babylon". Reuters.
  67. ↑ Dever, William (2001). What Did the Biblical Writers Know, and When Did They Know It?. Eerdmans. pp. 98–99. ISBN 3-927120-37-5. After a century of exhaustive investigation, all respectable archaeologists have given up hope of recovering any context that would make Abraham, Isaac, or Jacob credible "historical figures" [...] archaeological investigation of Moses and the Exodus has similarly been discarded as a fruitless pursuit.
  68. ↑ Jared Diamond (1993). "Who are the Jews?" (PDF). Archived from the original (PDF) on 21 July 2011. Retrieved 8 November 2010.
  69. ↑ Wade, Nicholas (9 May 2000). "Y Chromosome Bears Witness to Story of the Jewish Diaspora". The New York Times. Retrieved 10 October 2012.
  70. ↑ Genes, Behavior, and the Social Environment:: Moving Beyond the Nature ...By Committee on Assessing Interactions Among Social, Behavioral, and Genetic Factors in Health, Board on Health Sciences Policy, Institute of Medicine, Lyla M. Hernandez (in ఇంగ్లీష్). National Academies Press. 2006. p. 100. ISBN 978-0-309-10196-7.
  71. ↑ Stager 1998, p. 91.
  72. ↑ Dever, William G. (2001). What Did the Biblical Writers Know and When Did They Know It?: What Archeology Can Tell Us About the Reality of Ancient Israel (in ఇంగ్లీష్). Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 978-0-8028-2126-3.
  73. ↑ McNutt 1999, p. 35.
  74. ↑ 74.0 74.1 Dever 2003, p. 206.
  75. ↑ Finkelstein & Silberman 2002, pp. 146–7Put simply, while Judah was still economically marginal and backward, Israel was booming. [...] In the next chapter we will see how the northern kingdom suddenly appeared on the ancient Near Eastern stage as a major regional power
  76. ↑ Lemaire, André (2018). "Israel and Judah". The Oxford Illustrated History of the Holy Land. Robert G. Hoyland, H. G. M. Williamson (1st ed.). Oxford University Press. pp. 61–85. ISBN 978-0-19-872439-1. OCLC 1017604304.
  77. ↑ Tobolowsky 2022, pp. 69–70, 73–75.
  78. ↑ Ben-Sasson, Haim Hillel, ed. (1976). A History of the Jewish People. Harvard University Press. p. 142. ISBN 978-0674397316. Retrieved 12 October 2018. Sargon's heir, Sennacherib (705–681), could not deal with Hezekiah's revolt until he gained control of Babylon in 702 BCE.
  79. ↑ Lipiński 2020, p. 94.
  80. ↑ Lipschits, Oded (2005). The Fall and Rise of Jerusalem: Judah under Babylonian Rule. Penn State University Press. p. 367. doi:10.5325/j.ctv1bxh5fd. ISBN 978-1-57506-297-6. JSTOR 10.5325/j.ctv1bxh5fd.
  81. ↑ 81.0 81.1 "Second Temple Period (538 BCE. to 70 CE) Persian Rule". Biu.ac.il. Retrieved 15 March 2014.
  82. ↑ Grabbe, Lester L. (2004). A History of the Jews and Judaism in the Second Temple Period: Yehud – A History of the Persian Province of Judah v. 1. T & T Clark. p. 355. ISBN 978-0-567-08998-4.
  83. ↑ Peter Fibiger Bang; Walter Scheidel (2013). The Oxford Handbook of the State in the Ancient Near East and Mediterranean. Oxford University Press. pp. 184–187. ISBN 978-0-19-518831-8. Archived from the original on 9 April 2023. Retrieved 16 January 2023.
  84. ↑ Peter Fibiger Bang; Walter Scheidel (2013). The Oxford Handbook of the State in the Ancient Near East and Mediterranean. OUP USA. pp. 184–87. ISBN 978-0-19-518831-8.
  85. ↑ Abraham Malamat (1976). A History of the Jewish People. Harvard University Press. pp. 223–239. ISBN 978-0-674-39731-6.
  86. ↑ Zissu, Boaz (2018). "Interbellum Judea 70-132 CE: An Archaeological Perspective". Jews and Christians in the First and Second Centuries: The Interbellum 70‒132 CE. Joshua Schwartz, Peter J. Tomson. Brill. p. 19. ISBN 978-90-04-34986-5. OCLC 988856967.
  87. ↑ Erwin Fahlbusch; Geoffrey William Bromiley (2005). The Encyclopedia of Christianity. Wm. B. Eerdmans Publishing. pp. 15–. ISBN 978-0-8028-2416-5. Archived from the original on 9 April 2023. Retrieved 16 January 2023.
  88. ↑ 88.0 88.1 88.2 88.3 Goodman, Martin (2018). A History of Judaism. Princeton Oxford: Princeton University Press. pp. 21, 232. ISBN 978-0-691-18127-1.
  89. ↑ 89.0 89.1 Kerkeslager, Allen; Setzer, Claudia; Trebilco, Paul; Goodblatt, David (2006), Katz, Steven T. (ed.), "The Diaspora from 66 to c. 235 ce", The Cambridge History of Judaism: Volume 4: The Late Roman-Rabbinic Period, The Cambridge History of Judaism, vol. 4, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 62–63, doi:10.1017/chol9780521772488.004, ISBN 978-0-521-77248-8, retrieved 2024-09-10
  90. ↑ Zeev, Miriam Pucci Ben (2006-06-22), Katz, Steven T. (ed.), "The uprisings in the Jewish Diaspora, 116–117", The Cambridge History of Judaism (1 ed.), Cambridge University Press, p. 98, doi:10.1017/chol9780521772488.005, ISBN 978-1-139-05513-0, retrieved 2024-09-08
  91. ↑ Jodi Magness (2011). "Sectarianism before and after 70 CE". In Daniel R. Schwartz; Zeev Weiss (eds.). Was 70 CE a Watershed in Jewish History?: On Jews and Judaism before and after the Destruction of the Second Temple. Brill. ISBN 978-90-04-21744-7.
  92. ↑ Karesh, Sara E. (2006). Encyclopedia of Judaism. Facts On File. ISBN 978-1-78785-171-9. OCLC 1162305378. Until the modern period, the destruction of the Temple was the most cataclysmic moment in the history of the Jewish people. Without the Temple, the Sadducees no longer had any claim to authority, and they faded away. The sage Yochanan ben Zakkai, with permission from Rome, set up the outpost of Yavneh to continue develop of Pharisaic, or rabbinic, Judaism.
  93. ↑ E. Mary Smallwood (1984). "The Diaspora in the Roman period before AD 70". In William David Davies; Louis Finkelstein; William Horbury (eds.). The Cambridge History of Judaism: The early Roman period, Volume 3. Cambridge University Press. ISBN 978-0521243773.
  94. ↑ Bowersock, G. W. (2017). The Crucible of Islam. Harvard University Press. p. 102. ISBN 978-0-674-23772-8.
  95. ↑ 95.0 95.1 95.2 Ehrlich, Michael (2022). The Islamization of the Holy Land, 634–1800. Leeds, UK: Arc Humanities Press. pp. 3–4. ISBN 978-1-64189-222-3. OCLC 1302180905. The Jewish community strove to recover from the catastrophic results of the Bar Kokhva revolt (132–135 CE). Although some of these attempts were relatively successful, the Jews never fully recovered. During the Late Roman and Byzantine periods, many Jews emigrated to thriving centres in the diaspora, especially Iraq, whereas some converted to Christianity and others continued to live in the Holy Land, especially in Galilee and the coastal plain. During the Byzantine period, the three provinces of Palestine included more than thirty cities, namely, settlements with a bishop see. After the Muslim conquest in the 630s, most of these cities declined and eventually disappeared. As a result, in many cases the local ecclesiastical administration weakened, while in others it simply ceased to exist. Consequently, many local Christians converted to Islam. Thus, almost twelve centuries later, when the army led by Napoleon Bonaparte arrived in the Holy Land, most of the local population was Muslim. ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; ":12" అనే పేరును విభిన్న కంటెంటుతో అనేక సార్లు నిర్వచించారు
  96. ↑ Leibner, Uzi (2009). Settlement and History in Hellenistic, Roman, and Byzantine Galilee: An Archaeological Survey of the Eastern Galilee (in English). Mohr Siebeck. pp. 321–324, 362–371, 396–400, 414–416. hdl:20.500.12657/43969. ISBN 978-3-16-151460-9.{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  97. ↑ 97.0 97.1 Edward Kessler (2010). An Introduction to Jewish-Christian Relations. Cambridge University Press. p. 72. ISBN 978-0-521-70562-2. Jews probably remained in the majority in Palestine until some time after the conversion of Constantine in the fourth century. [...] In Babylonia, there had been for many centuries a Jewish community which would have been further strengthened by those fleeing the aftermath of the Roman revolts. ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; "Kessler20102" అనే పేరును విభిన్న కంటెంటుతో అనేక సార్లు నిర్వచించారు
  98. ↑ Gafni, Isaiah (2006), Katz, Steven T. (ed.), "The Political, Social, and Economic History of Babylonian Jewry, 224–638 CE", The Cambridge History of Judaism: Volume 4: The Late Roman-Rabbinic Period, The Cambridge History of Judaism, vol. 4, Cambridge: Cambridge University Press, p. 805, doi:10.1017/chol9780521772488.033, ISBN 978-0-521-77248-8, retrieved 2024-09-10
  99. ↑ Ben-Sasson, Haim Hillel (1972) [1969]. Ettinger, Samuel (ed.). Jewish society through the ages. Schocken Books. OCLC 581911264.
  100. ↑ The Jews of the Middle East and North Africa in Modern Times. Columbia University Press. 2002. JSTOR 10.7312/simo10796.
  101. ↑ "GAON – JewishEncyclopedia.com". www.jewishencyclopedia.com. Retrieved 23 June 2020.
  102. ↑ Schloss, Chaim (2002). 2000 Years of Jewish History: From the Destruction of the Second Bais Hamikdash Until the Twentieth Century (in ఇంగ్లీష్). Feldheim Publishers. ISBN 978-1-58330-214-9.
  103. ↑ Kornberg 1993 "How did Theodor Herzl, an assimilated German nationalist in the 1880s, suddenly in the 1890s become the founder of Zionism?"
  104. ↑ "Chapter One". The Jewish Agency for Israel1. 21 July 2005. Archived from the original on 10 December 2018. Retrieved 21 September 2015.
  105. ↑ "Jewish Nobel Prize Winners". jinfo.org. Archived from the original on 24 December 2018. Retrieved 7 October 2011.
  106. ↑ "BBC Religions/Converting to Judaism: "A person who converts to Judaism becomes a Jew in every sense of the word, and is just as Jewish as someone born into Judaism."". Bbc.co.uk. Retrieved 2 October 2013.
  107. ↑ "Are Converts Treated as Second Class?". InterfaithFamily. 2 May 2011. Archived from the original on 8 August 2020. Retrieved 29 August 2016.
  108. ↑ "Paul Golin: The Complicated Relationship Between Intermarriage and Jewish Conversion". Huffingtonpost.com. 31 March 2011. Retrieved 2 October 2013.
  109. ↑ Patai, Raphael (1996) [1977]. The Jewish Mind. Detroit: Wayne State University Press. p. 7. ISBN 0-8143-2651-X.
  110. ↑ Johnson, Lonnie R. (1996). Central Europe: Enemies, Neighbors, Friends. Oxford: Oxford University Press. p. 145. ISBN 0-19-510071-9.
  111. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Sharot2930 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  112. ↑ Fishman, Sylvia Barack (2000). Jewish Life and American Culture. Albany, N.Y.: State University of New York Press. p. 38. ISBN 0-7914-4546-1.
  113. ↑ Kimmerling, Baruch (1996). The Israeli State and Society: Boundaries and Frontiers. Albany, N.Y.: State University of New York Press. p. 169. ISBN 0-88706-849-9.
  114. ↑ Lowenstein, Steven M. (2000). The Jewish Cultural Tapestry: International Jewish Folk Traditions. Oxford: Oxford University Press. p. 228. ISBN 0-19-513425-7.
  115. ↑ Parfitt, T. V. (1972). "The Use Of Hebrew In Palestine 1800–1822".
  116. ↑ Grintz, Jehoshua M. (March 1960). "Hebrew as the Spoken and Written Language in the Last Days of the Second Temple".Grintz, Jehoshua M. (March 1960).
  117. ↑ "Basic Law: Israel – The Nation State Of The Jewish People" (PDF). The Knesset. Knesset of the State of Israel. Archived from the original (PDF) on 10 April 2021. Retrieved 3 September 2020.
  118. ↑ Nava Nevo (2001). International Handbook of Jewish Education. Springer. p. 428. ISBN 978-94-007-0354-4. In contrast to other peoples who are masters of their national languages, Hebrew is not the 'common possession' of all Jewish people, and it mainly—if not exclusively—lives and breathes in Israel.... Although there are oases of Hebrew in certain schools, it has not become the Jewish lingua franca and English is rapidly taking its place as the Jewish people's language of communication. Even Hebrew-speaking Israeli representatives tend to use English in their public appearances at international Jewish conventions.
  119. ↑ Chaya Herman (2006). Prophets and Profits: Managerialism and the Restructuring of Jewish Schools in South Africa. HSRC Press. p. 121. ISBN 978-0-7969-2114-7. It is English rather than Hebrew that emerged as the lingua franca of the Jews towards the late 20th century.... This phenomenon occurred despite efforts to make Hebrew a language of communication, and despite the fact that the teaching of Hebrew was considered the raison d'être of the Jewish day schools and the 'nerve center' of Jewish learning.
  120. ↑ Elana Shohamy (2010). Negotiating Language Policy in Schools: Educators as Policymakers. Routledge. p. 185. ISBN 978-1-135-14621-4. This priority given to English is related to the special relationship between Israel and the United States, and the current status of English as a lingua franca for Jews worldwide.
  121. ↑ Elan Ezrachi (2012). Dynamic Belonging: Contemporary Jewish Collective Identities. Bergahn Books. p. 214. ISBN 978-0-85745-258-0. As Stephen P. Cohen observes: 'English is the language of Jewish universal discourse.'
  122. ↑ "Jewish Languages – How Do We Talk To Each Other?". Jewish Agency. Archived from the original on 7 March 2014. Retrieved 5 April 2014. Only a minority of the Jewish people today can actually speak Hebrew. In order for a Jew from one country to talk to another who speaks a different language, it is more common to use English than Hebrew.
  123. ↑ "Quebec Sephardim Make Breakthroughs". forward.com. 2 April 2004. Retrieved 12 March 2015.
  124. ↑ Edna Aizenberg (2012). Contemporary Sephardic Identity in the Americas: An Interdisciplinary Approach. Syracuse University Press. p. xxii. ISBN 978-0-8156-5165-9.
  125. ↑ Gerald Tulchinsky (2008). Canada's Jews: A People's Journey. University of Toronto Press. pp. 447–49. ISBN 978-0-8020-9386-8.
  126. ↑ Jessica Piombo (2009). Institutions, Ethnicity, and Political Mobilization in South Africa. Palgrave Macmillan. p. 51. ISBN 978-0-230-62382-8.
  127. ↑ Andrew Noble Koss (dissertation) (2010). World War I and the Remaking of Jewish Vilna, 1914–1918. Stanford University. pp. 30–31.
  128. ↑ Paul Wexler (2006). "Chapter 38: Evaluating Soviet Yiddish Language Policy Between 1917–1950". Jewish and Non-Jewish Creators of "Jewish Languages". Otto Harrassowitz Verlag. p. 780. ISBN 978-3-447-05404-1.
  129. ↑ Anna Verschik (25 May 2007). "Jewish Russian". Jewish Languages Research Website. Archived from the original on 16 October 2014. Retrieved 1 April 2014.
  130. ↑ Ehrlich, Mark Avrum (2009). Encyclopedia of the Jewish Diaspora: Origins, Experiences, and Culture, Volume 1. Bloomsbury Academic. p. 1007. ISBN 978-1-85109-873-6.
  131. ↑ Subtelny, O. (2009). Ukraine: A History, 4th Edition. University of Toronto Press, Scholarly Publishing Division. ISBN 978-1-4426-9728-7. Retrieved 12 March 2015.
  132. ↑ Congress, E.P.; Gonzalez, M.J. (2005). Multicultural Perspectives in Working with Families. Springer Publishing Company. ISBN 978-0-8261-3146-1. Retrieved 12 March 2015.
  133. ↑ Anshel Pfeffer (14 March 2014). "The Jews who said 'no' to Putin". Haaretz. Archived from the original on 26 March 2014.
  134. ↑ "Bukharan Jews | Jewish Virtual Library". jewishvirtuallibrary.org. Retrieved 12 March 2015.
  135. ↑ 135.0 135.1 Moshe Ma'oz (2011). Muslim Attitudes towards Jews and Israel. Sussex Academic Press. pp. 135, 160. ISBN 978-1-84519-527-4. Archived from the original on 4 July 2014.
  136. ↑ "Azerbaijan". Like many immigrant communities of the Czarist and Soviet eras in Azerbaijan, Ashkenazi Jews appear to be linguistically Russified. Most Ashkenazi Jews speak Russian as their first language with Azeri being spoken as the second.
  137. ↑ Yaakov Kleiman (2004). DNA & Tradition: The Genetic Link to the Ancient Hebrews. Devora Publishing. p. 72. ISBN 978-1-930143-89-0. The community is divided between 'native' Georgian Jews and Russian-speaking Ashkenazim who began migrating there at the beginning of the 19th century, and especially during World War II.
  138. ↑ Joshua A. Fishman (1985). Readings in the Sociology of Jewish Languages. Brill Archive. pp. 165, 169–74. ISBN 90-04-07237-3. Jews in Tadzhikistan have adopted Tadzhik as their first language. The number of Yiddish-speaking Ashkenazic Jews in that region is comparatively low (cf. 2,905 in 1979). Both Ashkenazic and Oriental Jews have assimilated to Russian, the number of Jews speaking Russian as their first language amounting to a total of 6,564. It is reasonable to assume that the percentage of assimilated Ashkenazim is much higher than the portion of Oriental Jews.
  139. ↑ Harald Haarmann (1986). Language in Ethnicity: A View of Basic Ecological Relations. Walter de Gruyter. pp. 70–73, 79–82. ISBN 978-3-11-086280-5.
  140. ↑ Gafaiti, Hafid (2009). Transnational Spaces and Identities in the Francophone World. U of Nebraska Press. p. 234. ISBN 978-0-8032-2465-0.
  141. ↑ Gottreich, Emily Benichou; Schroeter, Daniel J (2011). Jewish Culture and Society in North Africa. Indiana University Press. pp. 258, 270. ISBN 978-0-253-00146-7.
  142. ↑ "Tunisia". jdc.org. Archived from the original on 16 October 2013. Retrieved 12 March 2015.
  143. ↑ Eisenstadt, S.N. (2004). Explorations in Jewish Historical Experience: The Civilizational Dimension. Leiden, The Netherlands: Brill. p. 75. ISBN 90-04-13693-2.
  144. ↑ Lewis, Hal M. (2006). From Sanctuary to Boardroom: A Jewish Approach to Leadership. Lanham, Md.: Rowman & Littlefield. p. 1. ISBN 0-7425-5229-2.
  145. ↑ "Messiah – Key beliefs in Judaism – GCSE Religious Studies Revision – Eduqas". BBC Bitesize (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 20 August 2022.
  146. ↑ "David Goodblatt". history.ucsd.edu.
  147. ↑ Goodblatt, David (2006). Elements of Ancient Jewish Nationalism (in ఇంగ్లీష్). Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-46057-6.
  148. ↑ Adam L. Porter, Review of Goodblatt, David M., Elements of ancient Jewish nationalism, 2006 Archived 9 ఫిబ్రవరి 2020 at the Wayback Machine, in Journal of Hebrew Scriptures – Volume 9 (2009)
  149. ↑ Smith, Anthony D. (1993). National Identity. Ethnonationalism in comparative perspective (Reprint ed.). Reno Las Vegas: University of Nevada Press. pp. 48–50. ISBN 978-0-87417-204-1.
  150. ↑ Goodblatt, David (2006). Elements of Ancient Jewish Nationalism. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 11–12. doi:10.1017/cbo9780511499067. ISBN 978-0-521-86202-8.
  151. ↑ Hastings, Adrian (1997). The Construction of Nationhood: Ethnicity, Religion and Nationalism. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 186–187. ISBN 0-521-59391-3.


ఉల్లేఖన లోపం: "lower-alpha" అనే గ్రూపులో <ref> ట్యాగులు ఉన్నాయి గానీ, దానికి సంబంధించిన <references group="lower-alpha"/> ట్యాగు కనబడలేదు

"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=యూదులు&oldid=4432371" నుండి వెలికితీశారు