పంజాబ్ ప్రాంతం

వికీపీడియా నుండి
Jump to navigation Jump to search
పంజాబ్
پنجاب
ਪੰਜਾਬ
पंजाब
అతిపెద్ద నగరాలు ఢిల్లీ
లాహోర్
ఫైసలాబాద్
దేశాలు
Official languages
Area 445,007 కి.మీ2 (171,818 చ. మై.)
జనాభా (2011) ~200 కోట్లు
జన సాంద్రత 449/km2
మతాలు
Demonym పంజాబీ

పంజాబ్ (/pʌnˈɑːb/, /ˈpʌnɑːb/, /pʌnˈæb/, /ˈpʌnæb/) (ఐదు నదుల ప్రాంతంగా సుప్రసిద్ధం) [1] (పంజాబీ: پنجاب, ਪੰਜਾਬ; హిందీ: पंजाब), అన్నది భారత ఉపఖండం లేదా దక్షిణాసియాలోని వాయువ్యపు చివరి ప్రదేశాలు కల ప్రాంతం. ఉత్తర భారతదేశంలో, తూర్పు పాకిస్తాన్ లోని భూభాగాల్లో ఇది విస్తరించింది.

ఈ ప్రాంతంలో సింధు లోయ నాగరికత, వేద సంస్కృతి విలసిల్లాయి, అచేమెనిద్ సామ్రాజ్యం, గ్రీకులు, కుషాణులు, గజ్నవీదులు, తైమూరులు, మొగలులు, ఆఫ్ఘాన్లు, బ్రిటీష్ వారు మొదలైన విదేశీయులెందరో సాగించిన అసంఖ్యాకమైన, మేరలేని దండయాత్రలను చారిత్రికంగా చూస్తూనేవుంది. పంజాబ్కు చెందిన ప్రజల్ని పంజాబీలు అని, వారి భాషను పంజాబీ భాష అని పిలుస్తున్నారు. పంజాబ్ ప్రాంతంలోని ప్రధానమైన మతాలు ఇస్లాం, హిందూ మతం, సిక్ఖు మతాలు. ఇతర మత సమూహాల్లో క్రైస్తవం, జైన మతం, బౌద్ధం కూడా ఉన్నాయి.

1947లో బ్రిటీష్ ఇండియా పరిపాలన నుంచి భారత ఉపఖండం స్వతంత్రం కావడంతోటే ఈ ప్రాంతం భారత, పాకిస్తాన్ దేశాల మధ్య విభజితమైంది.

పాకిస్తాన్ లో పంజాబ్ ప్రాంతంలో పాకిస్తానీ పంజాబ్, ఇస్లామాబాద్ రాజధాని ప్రాంతం, భీంబెర్, మీర్ పూర్ వంటి ప్రాంతాల చుట్టూ ఉన్న ఆజాద్ కాశ్మీర్ లోని దక్షిణ ప్రాంతాలు,[2] ఖైబర్ పఖ్తూన్ఖ్వా లోని కొన్ని ప్రాంతాలు (పెషావర్ వంటివి[3][4] పంజాబ్ ప్రాంతాలుగా అక్కడ పిషోర్ గా పేరొందాయి).[5]

భారతదేశంలో ఈ ప్రాంతంలో పంజాబ్ రాష్ట్రం, చండీగఢ్, జమ్ము డివిజన్,[6][7] హర్యానా,[8] హిమాచల్ ప్రదేశ్లో కొన్ని ప్రాంతాలు, ఢిల్లీలోని కొన్ని భాగాలు, రాజస్థాన్ లోని కొంత భాగం,[9][10][11][12] ప్రధానంగా గంగానగర్ జిల్లా, హనుమాన్‌గర్ జిల్లా వంటివి ఉన్నాయి.[13]

పదవ్యుత్పత్తి

[మార్చు]

ఈ ప్రాంతాన్ని మొదట్లో సప్త సింధు అని పిలిచేవారు,[14] ఆ పదం ఏడు నదులు సముద్రంలోకి కలిసే వేదభూమిని సూచిస్తుంది.[15] రామాయణం, మహాభారతాల్లో సంస్కృతంలో ప్రస్తావించిన సంస్కృత పదం - "పంచనద" అంటే ఐదు నదుల భూమి. ఇదే పదం ముస్లిం దండయాత్రల అనంతరం పర్షియన్‌లోకి "పంజాబ్"గా అనువదించారు.[16][17] పంజాబ్ అన్న పదం రెండు పర్షియన్ పదాల కలయికతో ఏర్పడింది,[1][18] పంజ్ (ఐదు), అబ్ (నీరు). ఈ పదం ఈ ప్రాంతాన్ని జయించిన టర్కో-పర్షియన్ దండయాత్రికులు [19] పంజాబ్ అన్న పదానికి వ్యాప్తి కల్పించారు, మరీ ముఖ్యంగా, ముఘల్ సామ్రాజ్య పరిపాలనా కాలంలో ఈ పదం స్థిరపడింది.[20][21] ఝేలం, చీనాబ్, సట్లెజ్, బియాస్ నదులను ఉద్దేశించే పంజాబ్ లేక పంచనద అని పిలిచారు.[22] ఇవన్నీ సింధు నదికి ఉపనదులు.

రాజకీయ భూగోళం

[మార్చు]

పంజాబ్ ప్రాంతానికి ప్రధానంగా రెండు నిర్వచనాలు ఉన్నాయి: 1947 నాటి నిర్వచనం, 1846-1849 నాటి నిర్వచనం. మూడవ నిర్వచనం 1947 నాటి నిర్వచనం, 1946-49 నాటి నిర్వచనం కలుపుకుంటూ, దానితో పాటుగా భాషాపరంగానూ, ప్రాచీన నదుల గమనాన్ని అనుసరిస్తూ ఉత్తర రాజస్థాన్ ప్రాంతాలను కూడా కలుపుకుంటుంది.

1947 నిర్వచనం

[మార్చు]

1947 నిర్వచనం పంజాబ్ ప్రాంతాన్ని అప్పటికి విలీనమౌతూన్న బ్రిటీష్ ఇండియాలోని నాటి బ్రిటీష్ పంజాబ్ ప్రావిన్సుగా నిర్వచిస్తోంది. ఈ పంజాబ్ ప్రావిన్సు భారత విభజనలో భారత, పాకిస్తాన్‌ల నడుమ విభజితమైంది. ఇది పాకిస్తాన్‌లో పంజాబ్ ప్రావిన్సు, ఇస్లామాబాద్ రాజధాని ప్రాంతాల్లోనూ, భారతదేశంలో పంజాబ్ రాష్ట్రం, ఛండీగఢ్, హర్యానా,[23] హిమాచల్ ప్రదేశ్ రాష్ట్రాల్లో విస్తరించింది.

కాలరేఖ

[మార్చు]

చిత్రాలు

[మార్చు]

మూలాలు

[మార్చు]
  1. 1.0 1.1 H K Manmohan Siṅgh. "The Punjab". The Encyclopedia of Sikhism, Editor-in-Chief Harbans Singh. Punjabi University, Patiala. Retrieved 18 August 2015.
  2. History of Panjab Hill States, Hutchison, Vogel 1933 Mirpur was made a part of Jammu and Kashmir in 1846
  3. Changes in the Socio-economic Structures in Rural North-West Pakistan By Mohammad Asif Khan [1] 1901లో పంజాబ్ ప్రావిన్సు నుంచి పెషావర్ విభజితమైంది.
  4. Gill, Pritam Singh (1978) History of Sikh nation: foundation, assassination, resurrection. New Academic Pub. Co. [2]
  5. Nadiem, Ihsan H. (2007). Peshawar: heritage, history, monuments. Sang-e-Meel Publications. Retrieved 13 September 2015.
  6. "Jammu and Kashmir". Encyclopedia Britannica.
  7. "Epilogue, Vol 4, Issue 11".
  8. Pratiyogita Darpan (2009)
  9. The Times Atlas of the World, Concise Edition. London: Times Books. 1995. p. 36. ISBN 0 7230 0718 7.
  10. Grewal, J S (2004). Historical Geography of the Punjab (PDF). Vol. Punjab Research Group, Volume 11, No 1. Journal of Punjab Studies. pp. 4, 7, 11. Archived from the original (PDF) on 2012-12-03.
  11. see the Punjab Doabs
  12. Pritam Singh and Shinder S. Thandi, ed. (1996). Globalisation and the region: explorations in Punjabi identity. Coventry Association for Punjab Studies, Coventry University. p. 361.
  13. Balder Raj Nayat (1966). Minority Politcs in the Punjab. Retrieved 13 September 2015.
  14. D. R. Bhandarkar, 1989, Some Aspects of Ancient Indian Culture: Sir WIlliam Meyers Lectures, 1938–39, Asia Educational Services, p. 2.
  15. A.S. valdiya, "River Sarasvati was a Himalayn-born river", Current Science, vol 104, no.01, ISSN 0011-3891.
  16. "Yule, Henry, Sir. Hobson-Jobson: A glossary of colloquial Anglo-Indian words and phrases, and of kindred terms, etymological, historical, geographical and discursive. New ed. edited by William Crooke, B.A. London: J. Murray, 1903". Archived from the original on 2018-12-01. Retrieved 2018-08-08.
  17. "Macdonell, Arthur Anthony. A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout. London: Oxford University Press, 1929". Archived from the original on 2018-12-01. Retrieved 2018-08-08.
  18. Gandhi, Rajmohan (2013). Punjab: A History from Aurangzeb to Mountbatten. New Delhi, India, Urbana, Illinois: Aleph Book Company. p. 1 ("Introduction"). ISBN 978-93-83064-41-0.
  19. Canfield, Robert L. (1991). Turko-Persia in Historical Perspective. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. p. 1 ("Origins"). ISBN 978-0-521-52291-5.
  20. Gandhi, Rajmohan (2013). Punjab: A History from Aurangzeb to Mountbatten. New Delhi, India, Urbana, Illinois: Aleph Book Company. ISBN 978-93-83064-41-0.
  21. Shimmel, Annemarie (2004). The Empire of the Great Mughals: History, Art and Culture. London, United Kingdom: Reaktion Books Ltd. ISBN 1-86189-1857.
  22. Encyclopædia Britannica, 9th ed., vol. 20, Punjab, p.107
  23. Darpan, Pratiyogita (1 అక్టోబరు 2009). "Pratiyogita Darpan". Pratiyogita Darpan. Archived from the original on 20 సెప్టెంబరు 2016 – via Google Books.