Jump to content

తువాలు

లంకెలను మార్చు
వికీపీడియా నుండి
ఈ article the country గురించి. For other uses, see తువాలు (disambiguation).
"Ellice Islands" redirects here. For Ellis Island in New York, see Ellis Island.
Tuva or Tuval తో తికమక పడరాదు.

Tuvalu

Flag of Tuvalu
జండా
Coat of arms of Tuvalu
Coat of arms
నినాదం: Tuvalu mo te Atua (Tuvaluan)
"Tuvalu for the Almighty"
గీతం: Tuvalu mo te Atua (Tuvaluan)
Tuvalu for the Almighty
Location of Tuvalu
రాజధాని
and largest city
Funafuti
8°31′S 179°12′E / 8.517°S 179.200°E / -8.517; 179.200
అధికార భాషలు
జాతులు
(2022)
మతం
(2022)[1][2]
మూస:Tree list మూస:Tree list/end
పిలుచువిధంTuvaluan
ప్రభుత్వంUnitary parliamentary constitutional monarchy
• Monarch
Charles III
Tofiga Vaevalu Falani
Feleti Teo
శాసనవ్యవస్థParliament
Independence
• from the United Kingdom
1 October 1978
విస్తీర్ణం
• మొత్తం
26 kమీ2 (10 చ. మై.)[3] (192nd)
• నీరు (%)
negligible
జనాభా
• 2021 estimate
11,900 (194th)
• 2017 census
10,645
• జనసాంద్రత
458/చ.కి. (1,186.2/చ.మై.) (27th)
GDP (PPP)2023 estimate
• Total
Increase $68.603 million[4]
• Per capita
Increase $6,076[4]
GDP (nominal)2023 estimate
• Total
Increase $63 million[4]
• Per capita
Increase $6,113[4]
జినీ (2010)Steady 39.1[5]
medium
హెచ్‌డిఐ (2022)Steady 0.653[6]
medium · 132nd
ద్రవ్యం
(AUD)
కాల విభాగంUTC+12
వాహనాలు నడుపు వైపుleft
ఫోన్ కోడ్+688
ISO 3166 codeTV
Internet TLD.tv

తువాలు /tuːˈvɑːluː/ too-VAH-loo ) [7] అనేది పసిఫిక్ మహాసముద్రంలోని ఓషియానియాలోని పాలినేషియన్ ఉపప్రాంతంలో, హవాయి, ఆస్ట్రేలియా మధ్య ఉన్న ఒక ద్వీప దేశం . ఇది శాంటా క్రజ్ దీవులకు తూర్పు-ఈశాన్యంగా (ఇవి సోలమన్ దీవులకు చెందినవి), వనౌటు ఈశాన్యంగా, నౌరుకు ఆగ్నేయంగా, కిరిబాటి దక్షిణంగా, టోకెలావుకు పశ్చిమాన, సమోవా, వాలిస్, ఫుటునాకు వాయువ్యంగా, ఫిజీకి ఉత్తరాన ఉంది.

తువాలు మూడు రీఫ్ దీవులు, ఆరు అటాల్‌లతో కూడి ఉంది. ఇది 5° - 10° దక్షిణ అక్షాంశం మధ్య 176° - 180° రేఖాంశం మధ్య విస్తరించి ఉంది. అవి అంతర్జాతీయ తేదీ రేఖకు పశ్చిమాన ఉన్నాయి.[8] 2017 జనాభా లెక్కల ప్రకారం తువాలు జనాభా 10,645 అని నిర్ధారించబడింది,[9] ఇది వాటికన్ నగరం తర్వాత ప్రపంచంలో రెండవ అత్యల్ప జనాభా కలిగిన దేశంగా నిలిచింది. తువాలు మొత్తం భూభాగం 26 చదరపు kiloమీటర్లు (10 చ. మై.) .

తువాలులో మొదటి నివాసులు పాలినేషియన్లు. వారు దాదాపు 3000 సంవత్సరాల క్రితం ప్రారంభమైన పాలినేషియన్ల పసిఫిక్ వలసలో భాగంగా ఈ ప్రాంతానికి వచ్చారు. [10] పసిఫిక్ దీవులతో యూరోపియన్ సంబంధానికి చాలా కాలం ముందు, పాలినేషియన్లు తరచుగా దీవుల మధ్య పడవలో ప్రయాణించేవారు. పాలినేషియన్ నావిగేషన్ నైపుణ్యాలు వారు డబుల్-హల్ ఉన్న సెయిలింగ్ పడవలు లేదా ఔట్రిగ్గర్ పడవలలో విస్తృతంగా ప్రణాళికాబద్ధమైన ప్రయాణాలు చేయడానికి వీలు కల్పించాయి. [11] పాలినేషియన్లు సమోవా, టోంగా నుండి తువాలువాన్ అటాల్స్ వరకు వ్యాపించారని మేధావులు విశ్వసిస్తున్నారు. ఇది తరువాత మెలనేషియా, మైక్రోనేషియాలోని పాలినేషియన్ అవుట్‌లైయర్‌లలో మరింత వలసలకు ఒక మజిలీగా పనిచేసింది. [12][13][14]

1568లో స్పానిష్ అన్వేషకుడు కార్టోగ్రాఫర్ అల్వారో డి మెండానా టెర్రా ఆస్ట్రాలిస్‌ను వెతుకుతూ చేస్తున్న యాత్రలో నుయ్ ద్వీపాన్ని చూసిన తరువాత ద్వీపసమూహం గుండా ప్రయాణించిన మొదటి యూరోపియన్ అయ్యాడు. 1819లో ఫనాఫుటి ద్వీపానికి ఎల్లిస్ ద్వీపం అని పేరు పెట్టారు. తరువాత మొత్తం సమూహానికి ఇంగ్లీష్ హైడ్రోగ్రాఫర్ అలెగ్జాండర్ జార్జ్ ఫైండ్లే ఎల్లిస్ దీవులు అని పేరు పెట్టారు. 19వ శతాబ్దం చివరలో గ్రేట్ బ్రిటన్ ఎల్లిస్ దీవుల మీద నియంత్రణను ప్రకటించుకుని వాటిని వారి ప్రభావ పరిధిలోకి తీసుకువెళ్లింది.[15] 1892 అక్టోబర్ 9 - 16 మధ్య, హెచ్.ఎం.ఎస్ కెప్టెన్ హెర్బర్ట్ గిబ్సన్ కురాకోవా ఎల్లిస్ దీవులలో ప్రతిదాన్ని బ్రిటిష్ రక్షిత ప్రాంతంగా ప్రకటించింది. బ్రిటిష్ వెస్ట్రన్ పసిఫిక్ టెరిటరీస్ (బి.డబల్యూ.పి.టి)లో భాగంగా ఎల్లిస్ దీవులను నిర్వహించడానికి బ్రిటన్ ఒక రెసిడెంట్ కమిషనర్‌ను నియమించింది. 1916 నుండి 1975 వరకు వాటిని గిల్బర్ట్, ఎల్లిస్ దీవుల కాలనీలో భాగంగా నిర్వహించేవారు.

గిల్బర్ట్ దీవులు, ఎల్లిస్ దీవులు ఒక్కొక్కటి తమ సొంత పరిపాలనను కలిగి ఉండాలా వద్దా అని నిర్ణయించడానికి 1974లో ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ జరిగింది.[16] ఫలితంగా గిల్బర్ట్, ఎల్లిస్ దీవుల కాలనీ చట్టబద్ధంగా 1975న అక్టోబరు 1 న నిలిచిపోయింది; 1976 జనవరి 1 పరిపాలన అధికారికంగా వేరు చేయబడింది. [17] రెండు ప్రత్యేక బ్రిటిష్ కాలనీలు కిరిబాటి, తువాలు ఏర్పడ్డాయి. 1 అక్టోబర్ 1978 అక్టోబరు 1 తువాలు కామన్వెల్త్‌లో సార్వభౌమ రాజ్యంగా పూర్తిగా స్వతంత్రంగా మారింది. ఇది మూడవ కింగ్ చార్లెస్ తువాలు రాజుగా రాజ్యాంగబద్ధమైన రాచరికం అంగీకరించింది . 2000 సెప్టెంబర్ 5న తువాలు ఐక్యరాజ్యసమితిలో 189వ సభ్యదేశంగా చేరింది.

ఈ దీవులలో గణనీయమైన స్థాయిలో నేల లేదు కాబట్టి దేశం ఆహారం కోసం దిగుమతులు, చేపలు పట్టడం మిద ఎక్కువగా ఆధారపడుతుంది. అంతర్జాతీయ కంపెనీలకు ఫిషింగ్ పర్మిట్లకు లైసెన్స్ ఇవ్వడం, గ్రాంట్లు, సహాయ ప్రాజెక్టులు, కార్గో షిప్‌లలో పనిచేసే తువాలువాన్ నావికులు వారి కుటుంబాలకు చెల్లింపులు చేయడం ఆర్థిక వ్యవస్థలో ముఖ్యమైన భాగాలుగా ఉన్నాయి. తువాలు ఒక లోతట్టు ద్వీప దేశం కాబట్టి వాతావరణ మార్పుల కారణంగా సముద్ర మట్టం పెరగడానికి ఇది చాలా హాని కలిగిస్తుంది.[18] ఇది చిన్న ద్వీప దేశాల కూటమిలో భాగంగా

చరిత్ర

[మార్చు]

చరిత్ర పూర్వం

[మార్చు]

తువాలు ప్రజల మూలాలు సుమారు 3,000 సంవత్సరాల క్రితం ప్రారంభమైన పసిఫిక్‌లోకి వలసలకు సంబంధించిన సిద్ధాంతాలలో ప్రస్తావించబడ్డాయి. యూరోపియన్-సంపర్కానికి ముందు కాలంలో, సమోవా, టోంగాతో సహా సమీప దీవుల మధ్య తరచుగా పడవ ప్రయాణం ఉండేది. [19] తువాలులోని తొమ్మిది దీవులలో ఎనిమిది దీవులలో జనావాసాలు ఉన్నాయి. ఇది తువాలు అనే పేరు మూలాన్ని వివరిస్తుంది. దీని అర్థం తువాలూన్ భాషలో "ఎనిమిది మంది కలిసి నిలబడటం" ( ప్రోటో-ఆస్ట్రోనేషియన్ భాషలో *వాలు అంటే "ఎనిమిది" అని అర్థం) తో పోల్చండి. ననుమంగా గుహలలో మానవులు వెలిగించి ఉపయోగించిన మంటలు సంభవించాయనే ఆధారాలు, మానవులు వేల సంవత్సరాలుగా ఈ దీవులను ఆక్రమించి ఉండవచ్చని సూచిస్తున్నాయి.

తువాలు దీవులలో ఒక ముఖ్యమైన పురాణం కథనం టె పుసి మో టె అలీ (ఈల్, ఫ్లౌండర్) కథ, వీరు తువాలు దీవులను సృష్టించారని చెబుతారు. తువాలులోని ఫ్లాట్ అటాల్స్‌కు టె అలీ ( ఫ్లౌండర్ ) మూలం అని నమ్ముతారు. తువాలువాన్ల జీవితాల్లో ముఖ్యమైన కొబ్బరి చెట్లకు టె పుసి ( ఈల్ ) నమూనా. తువాలువాన్ల పూర్వీకుల కథలు ద్వీపం నుండి ద్వీపానికి మారుతూ ఉంటాయి. నియుటావోలో,[20] ఫనాఫుటి, వైటుపులో, స్థాపకుడైన పూర్వీకుడు సమోవా నుండి వచ్చినట్లు వర్ణించబడింది, [21][22] అయితే ననుమియాలో, స్థాపకుడైన పూర్వీకుడు టోంగా నుండి వచ్చినట్లు వర్ణించబడింది. [21]

ఇతర సంస్కృతులతో ప్రారంభకాల సంబంధాలు

[మార్చు]
1841లో యునైటెడ్ స్టేట్స్ అన్వేషణ యాత్ర సందర్భంగా ఆల్ఫ్రెడ్ అగేట్ గీసిన సాంప్రదాయ దుస్తులలో ఒక తువాలువాన్ వ్యక్తి [23]

1568 జనవరి 16న స్పెయిన్‌కు చెందిన అల్వారో డి మెండానా సముద్రయానంలో తువాలును చేరి ఈ ప్రాంతానికి చేరిన మొదటిసారి యూరోపియన్‌గా గుర్తించబడ్డాడు. ఆయన నుయ్ దాటి ప్రయాణించి, దానికి ఇస్లా డి జెసస్ (స్పానిష్‌లో "యేసు ద్వీపం" అని అర్థం) అని పేరు పెట్టారు. ఎందుకంటే అంతకుముందు రోజు పవిత్ర నామ పండుగ. మెండానా ద్వీపవాసులతో సంబంధాలు ఏర్పరచుకుంది కానీ దిగలేకపోయింది. .[24][25] పసిఫిక్ మీదుగా మెండానా రెండవ సముద్రయానంలో, అతను 1595 ఆగస్టు 29న నియులకిటాను దాటాడు, దానికి అతను లా సోలిటారియా అని పేరు పెట్టాడు.[25][26]

1764లో కెప్టెన్ జాన్ బైరాన్ డాల్ఫిన్ కెప్టెన్‌గా ప్రపంచాన్ని చుట్టి వస్తున్న సమయంలో తువాలు దీవుల గుండా ప్రయాణించాడు. (1751) . [27] ఆయన పగడపు దీవులను లగూన్ దీవులుగా చార్ట్ చేశాడు. యూరోపియన్లు ననుమియాను మొదటిసారిగా చూసినట్లు నమోదు చేయబడినది. స్పానిష్ 1781 మే 5న లా ప్రిన్సేసా యుద్ధనౌక కెప్టెన్‌గా ఫిలిప్పీన్స్ నుండి న్యూ స్పెయిన్‌కు పసిఫిక్ దక్షిణం దాటడానికి ప్రయత్నించినప్పుడు నావికాదళ అధికారి ఫ్రాన్సిస్కో మౌరెల్ డి లా రువా తువాలును దాటి ప్రయాణించాడు. ఆయన ననుమియాను శాన్ అగస్టిన్‌గా పేర్కొన్నాడు. [28][29] కీత్ ఎస్. చాంబర్స్, డౌగ్ మున్రో (1980) మౌరెల్ కూడా 1781 మే 5న నియుటావో ద్వీపం మీదుగా ప్రయాణించి వెళ్ళారని గుర్తించారు. తద్వారా యూరోపియన్లు ది మిస్టరీ ఆఫ్ గ్రాన్ కోకల్ అని పిలిచే దానిని పరిష్కరించారు.[26][30] మౌరెల్ మ్యాప్, జర్నల్ ఈ ద్వీపానికి ఎల్ గ్రాన్ కోకల్ ('ది గ్రేట్ కోకనట్ ప్లాంటేషన్') అని పేరు పెట్టింది; అయితే అక్షాంశం , రేఖాంశం అనిశ్చితంగా ఉన్నాయి.[30] 18వ శతాబ్దం చివరి వరకు ఖచ్చితమైన క్రోనోమీటర్లు అందుబాటులోకి రాలేదు కాబట్టి ఆ సమయంలో రేఖాంశాన్ని స్థూలంగా మాత్రమే లెక్కించగలిగేవారు.

1809లో ఆస్ట్రేలియాలోని సిడ్నీలోని పోర్ట్ జాక్సన్ నుండి చైనాకు వాణిజ్య ప్రయాణంలో ఉత్తర తువాలు జలాల గుండా వెళుతున్నప్పుడు బ్రిగ్ ఎలిజబెత్‌లోని కెప్టెన్ ప్యాటర్సన్ ననుమియాను చూశాడు.[28] 1819 మే న్యూయార్క్‌కు చెందిన ఆరెంట్ షుయ్లర్ డి పెయిస్టర్, సాయుధ బ్రిగేంటైన్ ( ప్రైవేట్ రెబెక్కా ) కెప్టెన్, బ్రిటిష్ కలర్స్‌లో ప్రయాణించి,[31][32] దక్షిణ తువాలువాన్ జలాల గుండా వెళ్ళాడు. డి ' నుకుఫెటౌ, ఫనాఫుటిలను చూశాడు. దీనికి ఆయన ఎల్లిస్ ఐలాండ్ అని పేరు పెట్టాడు. దీనికి కోవెంట్రీ పార్లమెంటు సభ్యుడు, రెబెక్కా కార్గో యజమాని అయిన ఎడ్వర్డ్ ఎల్లిస్ అనే ఆంగ్ల రాజకీయ నాయకుడు పేరు పెట్టారు. [30][33][34] ఇంగ్లీష్ హైడ్రోగ్రాఫర్ అలెగ్జాండర్ జార్జ్ ఫైండ్లే కృషి తర్వాత తొమ్మిది దీవులకు ఎల్లిస్ అనే పేరు వర్తించబడింది.[35]

1820లో రష్యన్ అన్వేషకుడు మిఖాయిల్ లాజరేవ్ మిర్నీ కమాండర్‌గా నుకుఫెటౌను సందర్శించాడు. [30] లా కోక్విల్లె కెప్టెన్ లూయిస్-ఇసిడోర్ డ్యూపెర్రీ 1824 మేలో భూమి చుట్టూ ప్రదక్షిణ చేస్తున్నప్పుడు (1822–1825) నానుమంగా దాటి ప్రయాణించాడు.[36] కెప్టెన్ కోయెర్జెన్ నేతృత్వంలోని ఫ్రిగేట్ మరియా రీగర్స్‌బర్గ్ [37] , కెప్టెన్ సి. ఈగ్ నేతృత్వంలోని కార్వెట్ పొలక్స్, 1825 జూన్ 14 ఉదయం నుయ్‌ను కనుగొని ప్రధాన ద్వీపానికి ( ఫెనువా టాపు ) నెదర్లాండ్స్చ్ ఐలాండ్ అని పేరు పెట్టారు.[38]

తిమింగలాలు పసిఫిక్ సముద్రంలో సంచరించడం ప్రారంభించాయి. అయితే పగడపు దీవులమీద దిగడం కష్టతరమైనందున అవి తువాలును అరుదుగా మాత్రమే సందర్శించాయి. నాన్‌టుకెట్ వీలర్ ఇండిపెండెన్స్ II అమెరికన్ కెప్టెన్ జార్జ్ బారెట్ తువాలు చుట్టూ ఉన్న జలాలను వేటాడిన మొదటి తిమింగలం వేటగాడిగా గుర్తించబడ్డాడు.[33] ఆయన 1821 నవంబరులో నుకులైలే ప్రజల నుండి కొబ్బరికాయలను మార్పిడి చేసుకుని నియులకితను కూడా సందర్శించాడు.[26] ఆయన నుకుఫెటౌలోని సకలువా ద్వీపంలో ఒక తీర శిబిరాన్ని స్థాపించాడు. అక్కడ తిమింగలం బ్లబ్బర్‌ను కరిగించడానికి బొగ్గును ఉపయోగించారు.[39].

1861లో కుక్ దీవులలోని మణిహికిలోని ఒక కాంగ్రిగేషనల్ చర్చికి డీకన్ ఎలేకనా తుఫానులో చిక్కుకుని ఎనిమిది వారాల పాటు కొట్టుకుపోయి 1861 మే 10న నుకులైలేలో దిగడంతో క్రైస్తవ మతం తువాలుకు వచ్చింది.[30][40] ఎలేకనా క్రైస్తవ మతాన్ని ప్రచారంచేయడం ప్రారంభించాడు. తువాలు చర్చిని స్థాపించడంలో తన పనిని ప్రారంభించడానికి ముందు ఆయన సమోవాలోని లండన్ మిషనరీ సొసైటీ (ఎల్ఎం.ఎస్) పాఠశాల మలువా థియోలాజికల్ కాలేజీలో శిక్షణ పొందాడు.[30] 1865లో ప్రొటెస్టంట్ కాంగ్రిగేషనలిస్ట్ మిషనరీ సొసైటీ ఎల్.ఎం.ఎస్‌కు చెందిన రెవరెండ్ ఆర్చిబాల్డ్ రైట్ ముర్రే మొదటి యూరోపియన్ మిషనరీగా వచ్చారు; ఆయన తువాలు నివాసులలో కూడా సువార్త ప్రచారంచేసాడు. 1878 నాటికి ప్రతి ద్వీపంలో ప్రచారకులు ఉన్నందున ప్రొటెస్టంటిజం బాగా స్థిరపడినట్లు పరిగణించబడింది.[30] 19వ శతాబ్దపు చివరి, 20వ శతాబ్దపు ప్రారంభంలో తువాలు చర్చి ( టె ఎకలేసియా కెలిసియానో టువాలు )గా మారిన దాని మంత్రులు ప్రధానంగా సమోవాన్లు [41] వీరు తువాలు భాష, తువాలు సంగీతం అభివృద్ధిని ప్రభావితం చేశారు.[42]

1862 - 1863 మధ్య ఒక సంవత్సరం కంటే తక్కువ కాలం పాటు, పెరువియన్ నౌకలు " బ్లాక్‌బర్డింగ్ " వాణిజ్యంలో నిమగ్నమై ఉన్నాయి. దీని ద్వారా వారు కార్మికులను నియమించుకున్నారు. లేదా ఆకట్టుకున్నారు, తూర్పు పసిఫిక్‌లోని ఈస్టర్ ద్వీపం నుండి తువాలు గిల్బర్ట్ దీవుల (ఇప్పుడు కిరిబాటి) దక్షిణ అటాల్స్ వరకు పాలినేషియాలోని చిన్న దీవులన్నీ చూసారు. పెరూలో తీవ్ర కార్మికుల కొరతను తీర్చడానికి వారు నియామకాలను కోరారు.[43] ఫనాఫుటి, నుకులైలేలలో, నివాసి వ్యాపారులు "బ్లాక్‌బర్డర్స్" ద్వారా ద్వీపవాసులను నియమించుకోవడానికి వీలు కల్పించారు. తువాలులో తొలి యూరోపియన్ మిషనరీ అయిన రెవరెండ్ ఆర్చిబాల్డ్ రైట్ ముర్రే,[44] 1863లో ఫునాఫుటి నుండి దాదాపు 170 మందిని, నుకులైలే నుండి దాదాపు 250 మందిని తీసుకెళ్లారని నివేదించారు, [45] 1841లో యునైటెడ్ స్టేట్స్ అన్వేషణ యాత్ర సందర్భంగా ఆల్ఫ్రెడ్ అగేట్ గీసిన సాంప్రదాయ దుస్తులలో ఒక తువాలువాన్ వ్యక్తి [30] ఎందుకంటే 1861లో నుకులైలేలో నివసిస్తున్నట్లు నమోదు చేయబడిన 300 మందిలో 100 కంటే తక్కువ మంది ఉన్నారు. [46][47]

19వ శతాబ్దం చివరలో హెచ్.ఎం.ఎస్. కెప్టెన్ హెర్బర్ట్ గిబ్సన్ ఎల్లిస్ దీవులను అన్నింటినీ బ్రిటిష్ రక్షిత ప్రాంతంగా ప్రకటించినప్పుడు ఈ దీవులు బ్రిటన్ ప్రభావ పరిధిలోకి  (1892 అక్టోబర్ 9 - 16 మధ్య) వచ్చాయి. [48]

వాణిజ్య సంస్థలు మరియు వర్తకులు

[మార్చు]
తువాలు దీవిలు

19వ శతాబ్దం మధ్యకాలంలో తువాలులో వాణిజ్య సంస్థలు చురుగ్గా మారాయి; వ్యాపార సంస్థలు ద్వీపాలలో నివసించే తెల్ల ( పలాగి ) వ్యాపారులను ప్రోత్సహించారు. జాన్ (జాక్ అని కూడా పిలుస్తారు) ఓ'బ్రెయిన్ అనే యురేపియన్ వ్యాపారి తువాలులో స్థిరపడ్డాడు. ఆయన తువాలులో స్థిరపడిన మొదటి యూరోపియన్‌గా గుర్తించబడ్డాడు; 1850లలో ఫనాఫుటిలో ఆయన వ్యాపారి అయ్యాడు. ఆయన ఫునఫుటి పారామౌంట్ చీఫ్ కుమార్తె సలైని వివాహం చేసుకున్నాడు. తరువాత రచయితగా విజయం సాధించిన లూయిస్ బెకే, ఏప్రిల్ 1880 ఏప్రెల్ నుండి ఆ సంవత్సరం చివర్లో తుఫానులో ట్రేడింగ్ స్టేషన్ నాశనమయ్యే వరకు నానుమంగాలో వ్యాపారిగా ఉన్నాడు.[49] తరువాత ఆయన నుకుఫెటౌలో వ్యాపారిగా మారాడు. [50][51][52]

1892లో హెచ్.ఎం.ఎస్ కెప్టెన్ ఎడ్వర్డ్ డేవిస్ ఈ దీవులను సందర్శించాడు. తరువాత ఆయన దీవులలోని వాణిజ్య కార్యకలాపాలు, వ్యాపారుల గురించి హెచ్.ఎం.ఎస్. కి నివేదించాడు. కెప్టెన్ డేవిస్ ఎలిస్ గ్రూప్‌లోని క్రింది వ్యాపారులను గుర్తించాడు: ఎడ్మండ్ డఫీ ( ననుమ ); జాక్ బక్లాండ్ ( నియుటావో ); హ్యారీ నిట్జ్ ( వైటుపు ); జాక్ ఓ'బ్రియన్ (ఫునాఫుటి); ఆల్ఫ్రెడ్ రెస్టీయాక్స్, ఎమిలే ఫెనిసోట్ ( నుకుఫెటౌ ); మార్టిన్ క్లీస్ ( నూయి ). [53][54] ఈ సమయంలో అత్యధిక సంఖ్యలో పలగి వ్యాపారులు పగడపు దిబ్బలలో నివసించి, వ్యాపార సంస్థలకు ఏజెంట్లుగా వ్యవహరించేవారు. కొన్ని దీవులలో పోటీ వ్యాపారులు ఉంటారు. డ్రైయర్ దీవులలో ఒకే వ్యాపారి ఉండవచ్చు.[44]

1890లలో పసిఫిక్ వాణిజ్య సంస్థల కార్యకలాపాలలో నిర్మాణాత్మక మార్పులు సంభవించాయి; ప్రతి ద్వీపంలో వ్యాపారులు నివసించే పద్ధతి నుండి “సూపర్ కార్గో” (ట్రేడింగ్ షిప్ కార్గో మేనేజర్) ఓడ ఒక ద్వీపాన్ని సందర్శించినప్పుడు ద్వీపవాసులతో నేరుగా కార్యకలాపాలు సాగించారు. [44] 1880లలో శిఖరాగ్రం చేరిన తరువాత,[44] తువాలులో పలాగి వ్యాపారుల సంఖ్య తగ్గింది; వారిలో చివరివారు నియుటావోలో ఫ్రెడ్ విబ్లే, నుకుఫెటౌలో ఆల్ఫ్రెడ్ రెస్టియక్స్,[55][56] నుయిలో మార్టిన్ క్లీస్ .[54] 1909 నాటికి వ్యాపార సంస్థలకు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తూ నివసిస్తున్న పలాగి వ్యాపారులు లేరు.[54][44] అయినప్పటికీ విబ్లే, రెస్టియాక్స్, క్లీస్ [57] మరణించే వరకు దీవులలోనే ఉన్నారు.

శాస్త్రీయ యాత్రలు - ప్రయాణికులు

[మార్చు]
1841లో ఆల్ఫ్రెడ్ థామస్ అగేట్ గీసిన నుకుఫెటౌ అటోల్ నుండి వచ్చిన వ్యక్తి

చార్లెస్ విల్కేస్ ఆధ్వర్యంలో యునైటెడ్ స్టేట్స్ ఎక్స్‌ప్లోరింగ్ ఎక్స్‌పెడిషన్ 1841లో ఫునాఫుటి, నుకుఫెటౌ, వైటుపులను సందర్శించింది [58] ఈ యాత్రలో, చెక్కేవాడు, చిత్రకారుడు ఆల్ఫ్రెడ్ థామస్ అగేట్ నుకుఫెటౌ పురుషుల దుస్తులు మరియు పచ్చబొట్టు నమూనాలను రికార్డ్ చేశాడు. [59]

1885 లేదా 1886లో న్యూజిలాండ్ ఫోటోగ్రాఫర్ థామస్ ఆండ్రూ ఫనాఫుటి [60] , నుయ్‌లను సందర్శించాడు. [61][62]

1890లో న్యూజిలాండ్‌లోని ఆక్లాండ్‌కు చెందిన హెండర్సన్ మరియు మాక్‌ఫార్లేన్‌లకు స్వంతమైన జానెట్ నికోల్ అనే వాణిజ్య స్టీమర్‌లో రాబర్ట్ లూయిస్ స్టీవెన్సన్, ఆయన భార్య ఫ్యానీ వాండెగ్రిఫ్ట్ స్టీవెన్సన్, ఆమె కుమారుడు లాయిడ్ ఓస్బోర్న్, ప్రయాణించారు. ఇది సిడ్నీ, ఆక్లాండ్ మీదుగా మధ్య పసిఫిక్‌లోకి నడిచింది. .[63] జానెట్ నికోల్ ఎల్లిస్ దీవులలో మూడింటిని సందర్శించారు; [64] ఫనాఫుటి, నియుటావో, ననుమియా దీవులతీరంలో కొంత కాలం విశ్రాంతి తీసుకున్నట్ల ఫ్యానీ నమోదు చేయగా జేన్ రెస్టర్ వారు ఫనాఫుటి కంటే నుకుఫెటౌ వద్ద దిగే అవకాశం ఉందని సూచిస్తున్నారు. [65] ఫనాఫుటిని ఆల్ఫ్రెడ్ రెస్టియక్స్, అతని భార్య లిటియాను కలిసినట్లు ఫ్యానీ వివరించినట్లుగా అవించారు; అయితే వారు 1880ల నుండి నుకుఫెటౌలో నివసిస్తున్నారు.[55][56] ఈ సముద్రయానం గురించిన కథనాన్ని ఫ్యానీ స్టీవెన్సన్ రాశారు. దీనిని ది క్రూయిజ్ ఆఫ్ ది జానెట్ నికోల్ [66] రాబర్ట్ లూయిస్ స్టీవెన్సన్, లాయిడ్ ఓస్బోర్న్ తీసిన ఛాయాచిత్రాలతో పాటు అనే శీర్షికతో ప్రచురించారు.

ఉమెన్ ఆన్ ఫునఫుటి (1900) హ్యారీ క్లిఫోర్డ్ ఫాసెట్ ద్వారా ఫోటోగ్రఫీ

1894లో కౌంట్ రుడాల్ఫ్ ఫెస్టెటిక్స్ డి టోల్నా, అతని భార్య ఈలా ( నీ హగ్గిన్), ఆమె కుమార్తె బ్లాంచే హగ్గిన్ లే టోల్నా అనే పడవలో ఫునాఫుటిని సందర్శించారు.[67] కౌంట్ ఫనాఫుటిలో పురుషులు, స్త్రీలను ఫోటో తీయడానికి చాలా రోజులు గడిపాడు. [68][69]

పసిఫిక్ అటాల్స్ పగడపు లోతులో నిస్సార నీటి జీవుల జాడలు కనుగొనబడతాయో లేదో నిర్ధారించడానికి పగడపు దిబ్బల ఏర్పాటును పరిశోధించే ఉద్దేశ్యంతో రాయల్ సొసైటీ ఆఫ్ లండన్ నిర్వహించిన డ్రిల్లింగ్ ఫలితంగా ఇప్పుడు డార్విన్స్ డ్రిల్ అని పిలువబడే ప్రదేశంలో ఫనాఫుటి మీద బోర్‌హోల్స్ ,[70] ఉన్నాయి. పసిఫిక్‌లో చార్లెస్ డార్విన్ నిర్వహించిన ది స్ట్రక్చర్ అండ్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ఆఫ్ కోరల్ రీఫ్స్‌పై పనిని అనుసరించి ఈ పరిశోధన జరిగింది. 1896, 1897, 1898 లలో డ్రిల్లింగ్ జరిగింది. [71] సిడ్నీ విశ్వవిద్యాలయానికి చెందిన ప్రొఫెసర్ ఎడ్జ్‌వర్త్ డేవిడ్, ప్రొఫెసర్ విలియం సోల్లాస్ ఆధ్వర్యంలో 1896లో జరిగిన "రాయల్ సొసైటీ, ఫనాఫుటి కోరల్ రీఫ్ బోరింగ్ ఎక్స్‌పెడిషన్"లో సభ్యుడు. ఆయన 1897లో ఈ యాత్రకు నాయకత్వం వహించాడు. [72] ఈ పర్యటనలలో ఫోటోగ్రాఫర్లు ఫనాఫుటిలోని ప్రజలు, సంఘాలు, దృశ్యాలను రికార్డ్ చేశారు. [73]

ఆస్ట్రేలియన్ మ్యూజియంలో ప్రకృతి శాస్త్రవేత్త చార్లెస్ హెడ్లీ 1896 యాత్రకు తోడుగా ఉన్నాడు. ఫనాఫుటిలో తన బసలో అకశేరుక, జాతి శాస్త్ర వస్తువులను సేకరించాడు. వీటి వివరణలు 1896 - 1900 మధ్య ఆస్ట్రేలియన్ మ్యూజియం సిడ్నీ మెమోయిర్ III లో ప్రచురించబడ్డాయి. హెడ్లీ జనరల్ అకౌంట్ ఆఫ్ ది అటోల్ ఆఫ్ ఫునాఫుటీ, ది ఎథ్నాలజీ ఆఫ్ ఫునాఫుటీ,[74] ది మొలస్కా ఆఫ్ ఫునాఫుటిని కూడా రాశాడు. [75][76] ఎడ్గార్ వెయిట్ కూడా 1896 యాత్రలో భాగం, ది మమ్మల్స్, రెప్టీక్స్, అండ్ ఫిష్స్ ఆఫ్ ఫనాఫుటిని ప్రచురించాడు. [77] విలియం రెయిన్బో ది ఇన్సెక్ట్ ఫనాఫుటి ఆఫ్ ఫనాలో ఫనాఫుటి వద్ద సేకరించిన సాలెపురుగులు, కీటకాలను వివరించాడు. [78]

1900లో యునైటెడ్ స్టేట్స్ ఫిష్ కమిషన్ పసిఫిక్ అటాల్స్‌లో పగడపు దిబ్బల మీద దర్యాప్తు చేస్తున్నప్పుడు యు.ఎస్.ఎఫ్.సి ఆల్బాట్రాస్ సందర్శన సందర్భంగా కెప్టెన్ క్లర్క్, ఫోటోగ్రాఫర్ హ్యారీ క్లిఫోర్డ్ ఫాసెట్, ఫనాఫుటి వద్ద ప్రజలు, సంఘాలు, దృశ్యాలను రికార్డ్ చేశాడు.[79]

వలస పాలన

[మార్చు]

ఎల్లిస్ దీవులు 1892 నుండి 1916 వరకు బ్రిటిష్ ప్రొటెక్టరేట్‌గా, బ్రిటిష్ వెస్ట్రన్ పసిఫిక్ టెరిటరీస్ (బిడల్యూపిటి)లో భాగంగా, గిల్బర్ట్ దీవులలోని రెసిడెంట్ కమిషనర్ ద్వారా నిర్వహించబడ్డాయి. ((బిడల్యూపిటి) పరిపాలన 1916లో ముగిసింది, గిల్బర్ట్, ఎల్లిస్ దీవుల కాలనీ స్థాపించబడింది. ఇది అక్టోబర్ 1975 వరకు కొనసాగింది.

రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం

[మార్చు]

రెండవ ప్రపంచ యుద్ధ సమయంలో, బ్రిటిష్ కాలనీగా ఎల్లిస్ దీవులు మిత్రరాజ్యాలతో పొత్తు పెట్టుకున్నాయి. యుద్ధం ప్రారంభంలో ఇప్పుడు కిరిబాటిగా పిలువబడే మాకిన్, తారావా ఇతర దీవుల జపనీయులు దాడి చేసి ఆక్రమించారు . యునైటెడ్ స్టేట్స్ మెరైన్ కార్ప్స్ 1942 అక్టోబరు 2 న ఫునాఫుటీపై దిగింది [1] 1943 ఆగస్టులో ననుమియా, నుకుఫెటౌ మీదకు దిగింది. జపాన్ దళాలు ఆక్రమించిన గిల్బర్ట్ దీవులను ( కిరిబాటి ) తదుపరి సముద్ర దాడులకు సిద్ధం కావడానికి ఫనాఫుటిని ఒక స్థావరంగా ఉపయోగించారు. [2]

ద్వీపవాసులు అమెరికన్ దళాలకు ఫునఫుటి, ననుమియా, నుకుఫెటౌలలో వైమానిక స్థావరాలను నిర్మించడానికి, ఓడల నుండి సామాగ్రిని దించుటకు సహాయం చేశారు. [1] ఫునఫుటిలో, ద్వీపవాసులు చిన్న దీవులకు మారారు. తద్వారా అమెరికన్ దళాలు ఫోంగాఫాలేలో వైమానిక స్థావరం, నావల్ బేస్ ఫునఫుటిని నిర్మించడానికి వీలు కల్పించారు. [2] నావల్ కన్స్ట్రక్షన్ బెటాలియన్ ( సీబీస్ ) ఫోంగాఫాలే ద్వీపం సరస్సు వైపున ఒక సీప్లేన్ రాంప్‌ను నిర్మించింది, ఇది షార్ట్ -లాంగ్-రేంజ్ సీప్లేన్‌ల సీప్లేన్ కార్యకలాపాల కోసం నిర్మించబడింది. అలాగే ఫోంగాఫాలే మీద ఒక కాంపాక్ట్ పగడపు రన్‌వేను కూడా నిర్మించారు, [3] ననుమియా ఎయిర్‌ఫీల్డ్ [4], నుకుఫెటౌ ఎయిర్‌ఫీల్డ్‌ను సృష్టించడానికి రన్‌వేలు కూడా నిర్మించబడ్డాయి. [5] యు.ఎస్.ఎన్ పెట్రోల్ టార్పెడో బోట్లు (పి.టి.ఎస్), సీప్లేన్‌లు 1942 నవంబర్ 2 నుండి 1944 మే 11 వరకు నావల్ బేస్ ఫనాఫుటిలో ఉన్నాయి. [6]

"ఆపరేషన్ గాల్వానిక్" అమలులో భాగమైన 1943 నవంబర్ 20న ప్రారంభమైన తారావా యుద్ధం, మాకిన్ యుద్ధానికి సన్నాహక సమయంలో తువాలు పగడపు దిబ్బలు వేదిక స్థావరాలుగా పనిచేశాయి. [1] [2] యుద్ధం తరువాత ఫునాఫుటిలోని సైనిక వైమానిక స్థావరాన్ని ఫునాఫుటి అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయంగా అభివృద్ధి చేశారు.

రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం తరువాత - స్వాతంత్ర్యానికి పరివర్తన

[మార్చు]

రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం తర్వాత ఐక్యరాజ్యసమితి ఏర్పడటం వలన వలసరాజ్యాల నిర్మూలన మీద ఐక్యరాజ్యసమితి ప్రత్యేక కమిటీ వలసరాజ్యాల నిర్మూలన ప్రక్రియకు కట్టుబడి ఉంది; పర్యవసానంగా, పసిఫిక్‌లోని బ్రిటిష్ కాలనీలు స్వీయ-నిర్ణయాత్మక మార్గంలో పయనించడం ప్రారంభించాయి. [1] [2]

1974లో రాజ్యాంగంలో మార్పు ద్వారా గిల్బర్ట్ ఎల్లిస్ దీవుల కాలనీకి మంత్రివర్గ ప్రభుత్వం ప్రవేశపెట్టబడింది. ఆ సంవత్సరంలో సాధారణ ఎన్నికలు జరిగాయి. [1] గిల్బర్ట్ దీవులు, ఎల్లిస్ దీవులు ఒక్కొక్కటి తమ సొంత పరిపాలనను కలిగి ఉండాలా వద్దా అని నిర్ణయించడానికి 1974 లో ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ జరిగింది . [2] ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ ఫలితంగా, విభజన రెండు దశల్లో జరిగింది. 1975 అక్టోబరు 1 నుండి అమలులోకి వచ్చిన తువాలువాన్ ఆర్డర్ 1975 తువాలును దాని స్వంత ప్రభుత్వంతో ప్రత్యేక క్రౌన్ కాలనీగా గుర్తించింది. [3] రెండవ దశ 1976 జనవరి 1న జరిగింది ఆ సమయంలో గిల్బర్ట్, ఎల్లిస్ ఐలాండ్స్ కాలనీ పౌర సేవ నుండి ప్రత్యేక పరిపాలనలు సృష్టించబడ్డాయి. [4] : 169 [5]

1976లో తువాలు తువాలువాన్ డాలర్‌ను స్వీకరించింది, దీని కరెన్సీ ఆస్ట్రేలియన్ డాలర్‌తో పాటు చలామణి అవుతుంది. [1] [2] దీనిని గతంలో 1966లో స్వీకరించారు.

1977 ఆగస్టు 27న బ్రిటిష్ కాలనీ ఆఫ్ తువాలు హౌస్ ఆఫ్ అసెంబ్లీకి ఎన్నికలు జరిగాయి. 1977 అక్టోబర్ 1న తువాలు కాలనీ హౌస్ ఆఫ్ అసెంబ్లీలో తోరిపి లౌటి ముఖ్యమంత్రిగా నియమితులయ్యారు. 1978 జూలైలో అసెంబ్లీ సభ రద్దు చేయబడింది. 1981 ఎన్నికలు జరిగే వరకు తోరిపి లౌటి ప్రభుత్వం ఆపద్ధర్మ ప్రభుత్వంగా కొనసాగింది. [1]

స్వాతంత్ర్యం

[మార్చు]

1978 అక్టోబర్ 1న తువాలు స్వతంత్ర దేశంగా మారినప్పుడు టోరిపి లౌటి మొదటి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు. [1] [2] : 153–177 ఆ తేదీని దేశ స్వాతంత్ర్య దినోత్సవంగా కూడా జరుపుకుంటూ ప్రభుత్వ సెలవుదినంగా ప్రకటించారు. [3]

1982 అక్టోబర్ 26న రెండవ క్వీన్ ఎలిజబెత్ తువాలుకు ప్రత్యేక రాజ పర్యటన చేశారు.

2000 సెప్టెంబర్ 5న తువాలు ఐక్యరాజ్యసమితిలో 189వ సభ్యదేశంగా చేరింది. [1]

2022 నవంబర్ 15న సముద్ర మట్టం పెరుగుదల మధ్య, తువాలు తన సాంస్కృతిక వారసత్వాన్ని కాపాడుకోవడానికి మెటావర్స్‌లో స్వీయ-డిజిటల్ ప్రతిరూపాన్ని నిర్మించింది. అలాచేస్తూ ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి దేశంగా తువాలు తన ప్రణాళికలను ప్రకటించింది. [1]

2023 నవంబర్ 10 న తువాలు ఆస్ట్రేలియాతో ఫలేపిలి యూనియన్ ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. [1] తువాలువాన్ భాషలో ఫలేపిలి మంచి స్వీయగౌరవం, సంరక్షణ, పరస్పర గౌరవం సాంప్రదాయ విలువలను వివరిస్తుంది. [2] ఈ ఒప్పందం వాతావరణ మార్పు, భద్రతను పరిష్కరిస్తుంది. [2] ఇది ప్రధాన ప్రకృతి వైపరీత్యాలు, ఆరోగ్యసమస్యలలో మహమ్మారి వంటి అంటువ్యాధులు, సాంప్రదాయ భద్రతా ముప్పులను కలిగి ఉన్న భద్రతా ముప్పులు వంటి సమస్యలను పరిష్కరించడానికి ప్రయత్నిస్తుంది. [2] ఈ ఒప్పందం అమలులో ఆస్ట్రేలియా తువాలు ట్రస్ట్ ఫండ్, తువాలు కోస్టల్ అడాప్టేషన్ ప్రాజెక్ట్‌కు తన సహకారాన్ని పెంచుతుంది. [2] తువాలువాసులకు వాతావరణ సంబంధిత పరిశీలనను ప్రారంభించడానికి, ప్రతి సంవత్సరం 280 మంది తువాలు పౌరులు ఆస్ట్రేలియాకు వలస వెళ్ళడానికి ఆస్ట్రేలియా ఒక మార్గాన్ని కూడా అందిస్తుంది. [2] [3]

భౌగోళికం - పర్యావరణం

[మార్చు]

భౌగోళికం

[మార్చు]

తువాలు ఒక అగ్నిపర్వత ద్వీపసమూహం. 3 రీఫ్ ద్వీపాలు ( ననుమంగా, నియుటావో, నియులాకిటా ), 6 నిజమైన అటోల్‌లు ( ఫునాఫుటి, ననుమెయా, నుయి, నుకుఫెటౌ, నుకులేలే, వైటుపు ) ఉన్నాయి. [1] దాని చిన్న, చెల్లాచెదురుగా ఉన్న లోతట్టు పగడపు దిబ్బల సమూహం పేలవమైన నేలను కలిగి ఉంది. మొత్తం భూభాగం కేవలం 26 చదరపు kiloమీటర్లు (279,861,671 square feet) మాత్రమే ఉంది. ఇది ప్రపంచంలో నాల్గవ అతి చిన్న దేశంగా నిలిచింది. అత్యధిక ఎత్తు 4.6 మీటర్లు (15 అ.) సముద్ర మట్టానికి పైన నియులకిటాలో ఉంది; అయితే తువాలులోని లోతట్టు ప్రాంతాలు, రీఫ్ దీవులు తుఫానులు, తుఫానుల సమయంలో సముద్రపు నీటి వరదలకు గురవుతాయి. [2] ఫనాఫుటి టైడ్ గేజ్ వద్ద సముద్ర మట్టం 3.9 వద్ద పెరిగింది. సంవత్సరానికి mm, ఇది ప్రపంచ సగటు కంటే దాదాపు రెండు రెట్లు ఎక్కువ. [3] అయితే నాలుగు దశాబ్దాలుగా ద్వీపాల భూభాగంలో నికరంగా 0.74 చదరపు kiloమీటర్లు (7,965,293.7 square feet) (2.9%) పెరుగుదల కనిపించింది. అయితే మార్పులు ఏకరీతిగా లేవు 74% పెరుగుదల, 27% పరిమాణం తగ్గడం జరిగింది. 2018 నివేదిక ప్రకారం సముద్ర మట్టాలు పెరగడం వల్ల దిబ్బల ఉపరితలాల మీద తరంగ శక్తి బదిలీ పెరిగిందని దీనివల్ల ఇసుక తరలిపోతుందని ఫలితంగా ద్వీప తీరప్రాంతాలకు అలలు పేరుకుపోతాయని గుర్తించారు. [1] సముద్ర మట్టాలు పెరగడానికి అనుగుణంగా ద్వీపవాసులకు "ప్రత్యామ్నాయ" వ్యూహాలు ఉన్నాయని నివేదిక సూచించడాన్ని తువాలు ప్రధాన మంత్రి వ్యతిరేకించారు. సముద్ర మట్టం పెరుగుదల ఫలితంగా భూగర్భ జలాల పట్టికలలోకి ఉప్పునీరు చొరబడటం వంటి అంశాలను విస్మరించారని విమర్శించారు. [4]

ఫునాఫుటి అతిపెద్ద ద్వీపం 179°7'E, 8°30'S పై కేంద్రీకృతమై ఉన్న దీని వైశాల్యం సుమారు 25.1 kiloమీటర్లు (15.6 మైళ్లు) (ఉ-ద) x 18.4 kiloమీటర్లు (11.4 మైళ్లు) (ప-తూ) ఉన్న సరస్సు చుట్టూ అనేక ద్వీపాలను కలిగి ఉంది. పగడపు దిబ్బల మీద ఏడు సహజ దిబ్బ కాలువలతో సరస్సు చుట్టూ ఒక కంకణాకార దిబ్బ అంచు ఉంది. [1] మే 2010లో ననుమియా, నుకులైలే, ఫనాఫుటి దిబ్బల ఆవాసాల మీద సర్వేలు జరిగాయి; ఈ తువాలు సముద్ర జీవ అధ్యయనంలో మొత్తం 317 చేప జాతులు నమోదు చేయబడ్డాయి. ఈ సర్వేలు తువాలులో గతంలో నమోదు కాని 66 జాతులను గుర్తించాయి. దీనితో య్గుర్తించబడిన మొత్తం జాతుల సంఖ్య 607కి చేరుకుంది. [2] [3] తువాలు ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలం (EEZ) సుమారు 900,000 నైరుతి దిబ్బల సముద్ర ప్రాంతాన్ని కలిగి ఉంది. కి.మీ 2. [4]

తువాలు 1992 లో జీవ వైవిధ్యం మీద సమావేశం (సి.బి.డి) పై సంతకం చేసి, 2002 డిసెంబరులో దానిని ఆమోదించింది. [1] [2] తువాలు దీవులలో ప్రధానమైన వృక్షసంపదగా సాగు చేయబడిన కొబ్బరి అడవులు ఉన్నాయి. ఇది 43% భూమిని ఆక్రమించి ఉంది. స్థానిక విశాలమైన అడవి వృక్షసంపద రకాల్లో 4.1% కి పరిమితం చేయబడింది. [3] తువాలులో పశ్చిమ పాలినేషియన్ ఉష్ణమండల తేమ అడవులు పర్యావరణ ప్రాంతం ఉంది. [4]

పర్యావరణ ఒత్తిడి

[మార్చు]

రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో ఎయిర్‌ఫీల్డ్ (ఇప్పుడు ఫనాఫుటి అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం ) నిర్మించబడినప్పుడు ఫోంగాఫేల్‌లోని ఫనాఫుటి లగూన్ తూర్పు తీరప్రాంతం సవరించబడింది. రన్‌వేను రూపొందించడానికి పగడపు దీవి పగడపు స్థావరాన్ని నింపడానికి ఉపయోగించారు. ఫలితంగా ఏర్పడిన గుంటలు మంచినీటి జలాశయాల మీద ప్రభావం చూపాయి. ఫనాఫుటి లోని లోతట్టు ప్రాంతాలలో అధిక ఆటుపోట్లకు సముద్రపు నీరు చొచ్చుకుపోయిన కారణంగా కొలనులనులో రంధ్రాలు ఏర్పడి పగడపు శిల పైకి లేవడం చూడవచ్చు. [1] [2] 2014లో తువాలు బారో పిట్స్ రెమిడియేషన్ (బి.పి.ఆర్) ప్రాజెక్ట్ ఆమోదించబడింది. తద్వారా 10 బారో పిట్‌లను సరస్సు నుండి ఇసుకతో నింపుతారు. సహజ చెరువు అయిన టఫువా చెరువును వదిలివేస్తారు. బి.పి.ఆర్ ప్రాజెక్టుకు న్యూజిలాండ్ ప్రభుత్వం నిధులు సమకూర్చింది. [3] ఈ ప్రాజెక్టును 2015లో చేపట్టారు. గుంతలను పూడ్చడానికి, ద్వీపంలో జీవన పరిస్థితులను మెరుగుపరచడానికి సరస్సు నుండి 365,000 చదరపు మీటర్ల ఇసుకను తవ్వారు. ఈ ప్రాజెక్టు ఫోంగాఫేల్‌లో ఉపయోగించదగిన భూమి స్థలాన్ని ఎనిమిది శాతం పెంచింది. [4]

రెండవ ప్రపంచ యుద్ధ సమయంలో ఫనాఫుటి లగూన్‌లోని ఫోంగాఫాల్‌ మీద అనేక స్తంభాలు కూడా నిర్మించబడ్డాయి; బీచ్ ప్రాంతాలు అంతటా లోతైన నీటి ప్రవేశ మార్గాలను తవ్వారు. దిబ్బ, తీరప్రాంతంలో ఈ మార్పులు అలల నమూనాలలో మార్పులకు దారితీశాయి. మునుపటి కాలంతో పోలిస్తే బీచ్‌లలో తక్కువ ఇసుక పేరుకుపోయింది. తీరప్రాంతాన్ని స్థిరపరచడానికి చేసిన ప్రయత్నాలు ఆశించిన ప్రభావాన్ని సాధించలేదు. [1] 2022 డిసెంబరులో తువాలు కోస్టల్ అడాప్టేషన్ ప్రాజెక్ట్‌లో భాగమైన ఫనాఫుటి పునరుద్ధరణ ప్రాజెక్ట్‌ మీద పని ప్రారంభమైంది. 780 మీటర్లు (2,560 అ.) పొడవు 100 మీటర్లు (330 అ.) మీటర్ల వెడల్పు,ఉన్న ఫోంగాఫాలే ద్వీపంలో ఒక ప్లాట్‌ఫామ్‌ను నిర్మించడానికి సరస్సు నుండి ఇసుకను తవ్వారు. మొత్తం వైశాల్యం సుమారు 7.8 హెక్టార్లు. (19.27 ఎకరాలు), ఇది సముద్ర మట్టం పెరుగుదలకు 2100 సంవత్సరం తర్వాత తుఫాను తరంగాల చేరువలో ఉండేలా రూపొందించబడింది. [2] ఈ ప్లాట్‌ఫామ్ క్వీన్ ఎలిజబెత్ పార్క్ (క్యు.ఇ.పి) పునరుద్ధరణ ఉత్తర సరిహద్దు నుండి ప్రారంభమై ఉత్తర టౌసోవా బీచ్ గ్రోయిన్, కాటాలినా రాంప్ హార్బర్ వరకు విస్తరించి ఉంది. [3]

1998 - 2001 మధ్య జరిగిన ఎల్ నినో సంఘటనల సమయంలో ఫనాఫుటి వద్ద ఉన్న దిబ్బలు దెబ్బతిన్నాయి. సముద్ర ఉష్ణోగ్రతల పెరుగుదల ఫలితంగా సగటున 70% స్టాఘోర్న్ ( అక్రోపోరా spp. ) పగడాలు తెల్లబారాయి. [1] [2] [3] ఒక రీఫ్ పునరుద్ధరణ ప్రాజెక్ట్ రీఫ్ పునరుద్ధరణ పద్ధతులను పరిశోధించింది; [4] జపాన్ పరిశోధకులు ఫోరామినిఫెరాను ప్రవేశపెట్టడం ద్వారా పగడపు దిబ్బలను పునర్నిర్మించడాన్ని గురించి పరిశోధించారు. [5] జపాన్ ఇంటర్నేషనల్ కోఆపరేషన్ ఏజెన్సీ ప్రాజెక్ట్ పర్యావరణ వ్యవస్థ పునరావాసం, పునరుత్పత్తి, ఇసుక ఉత్పత్తికి మద్దతు ద్వారా సముద్ర మట్టం పెరుగుదల నియంత్రించి తువాలు తీరం స్థితిస్థాపకతను పెంచడానికి రూపొందించబడింది. [6]

పెరుగుతున్న జనాభా చేపల నిల్వల డిమాండ్ పెరగడానికి దారితీసి చేపల ఉత్పత్తి ఒత్తిడికి గురైంది. [1] అయితే ఫనాఫుటి పరిరక్షణ ప్రాంతం ఫనాఫుటి సరస్సు అంతటా చేపల జనాభాను నిలబెట్టడానికి నిర్ణీతప్రాంతంలో చేపలవేట నిషేధించబడింది. [2] ఫనాఫుటి వనరుల మీద జనాభా ఒత్తిడి, సరిపోని పారిశుద్ధ్య వ్యవస్థలు కాలుష్యానికి దారితీశాయి. [3] [4] 2009 నాటి వేస్ట్ ఆపరేషన్స్ అండ్ సర్వీసెస్ యాక్ట్, యూరోపియన్ యూనియన్ నిధులు సమకూర్చే వ్యర్థాల నిర్వహణ, కాలుష్య నియంత్రణ ప్రాజెక్టులకు చట్టపరమైన విధానాన్ని అందిస్తుంది. ఇది పర్యావరణ-పారిశుధ్య వ్యవస్థలలో సేంద్రీయ వ్యర్థాలను కంపోస్టింగ్ చేయడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. [5] పర్యావరణ పరిరక్షణ (చెత్త, వ్యర్థాల నియంత్రణ) నిబంధన 2013 జీవఅధోకరణం చెందని పదార్థాల దిగుమతి నిర్వహణను మెరుగుపరచడానికి ఉద్దేశించబడింది. తువాలులో ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాలు ఒక సమస్య గా మారింది. ఎందుకంటే దిగుమతి చేసుకున్న ఆహారం, ఇతర వస్తువులు ఎక్కువగా ప్లాస్టిక్ కంటైనర్లు లేదా ప్యాకేజింగ్‌లో సరఫరా చేయబడతాయి.

2023లో తువాలుతో కలిసి వాతావరణ మార్పులకు గురయ్యే ఇతర దీవుల ప్రభుత్వాలు ( ఫిజి, నియు, సోలమన్ దీవులు, టోంగా వనాటు ) "శిలాజ ఇంధన రహిత పసిఫిక్‌కు న్యాయమైన పరివర్తన కోసం పోర్ట్ విలా పిలుపు"ను ప్రారంభించాయి. శిలాజ ఇంధనాలను దశలవారీగా తొలగించాలని పునరుత్పాదక శక్తికి 'వేగవంతమైన, న్యాయమైన పరివర్తన ', పర్యావరణ విధ్వంసం నేరాన్ని ప్రవేశపెట్టడంతో సహా పర్యావరణ చట్టాన్ని బలోపేతం చేయాలని పిలుపునిచ్చాయి. [1] [2] [3]

వాతావరణం

[మార్చు]

తువాలులో రెండు విభిన్న రుతువులు ఉంటాయి. నవంబర్ నుండి ఏప్రిల్ వరకు వర్షాకాలం, మే నుండి అక్టోబర్ వరకు పొడి కాలం ఉంటుంది. [1] నవంబర్ నుండి ఏప్రిల్ వరకు పశ్చిమ గాలులు భారీ వర్షాలు వాతావరణ పరిస్థితులకు కారణమౌతూ ఉంటాయి. ఈ కాలాన్ని టౌ-ఓ-లాలో అని పిలుస్తారు. మే నుండి అక్టోబర్ వరకు ఉష్ణమండల ఉష్ణోగ్రతలు తూర్పు గాలుల ద్వారా నియంత్రించబడతాయి.

భూమధ్యరేఖ, మధ్య పసిఫిక్‌లో సముద్ర ఉష్ణోగ్రతలలో మార్పుల వల్ల కలిగే ఎల్ నినో, లా నినా ప్రభావాలను తువాలు అనుభవిస్తుంది. ఎల్ నినో ప్రభావాలు ఉష్ణమండల తుఫానులు, తుఫానుల అవకాశాలను పెంచుతాయి, లా నినాన్ ప్రభావాలు కరువు అవకాశాలను పెంచుతాయి. సాధారణంగా తువాలు దీవులు నెలకు 200 and 400 mమీ. (8 and 16 అం.) మధ్య ఉష్ణోగ్రతను పొందుతాయి. మధ్య పసిఫిక్ మహాసముద్రం లా నినా కాలాల నుండి ఎల్ నినో కాలాల వరకు మార్పులను అనుభవిస్తుంది. [1]

వాతావరణ మార్పు ప్రభావం

[మార్చు]

చుట్టుపక్కల నిస్సార షెల్ఫుతో నిండిన లోతట్టు ద్వీపాలు కాబట్టి తువాలు ప్రజలు సముద్ర మట్టంలో మార్పులు, తుఫానులకు గురవుతుంటారు. [1] [2] [3] తువాలు ఎత్తైన ప్రదేశం సముద్ర మట్టానికి కేవలం 4.6 మీటర్లు (15 అ.) ఎత్తు మాత్రమే ఉంటుంది. సముద్ర మట్టాలు పెరగడం వల్ల కలిగే ప్రభావాల గురించి తువాలువాన్ నాయకులు ఆందోళన చెందుతున్నారు. [4] రాబోయే 100 సంవత్సరాలలో సముద్ర మట్టం 20–40 centiమీటర్లు (7.9–15.7 అంగుళాలు) పెరగడం వల్ల తువాలు నివాసయోగ్యం కాదని అంచనా వేయబడింది. [5] [6] 2018లో ప్రచురించబడిన ఒక అధ్యయనం 1971 - 2014 మధ్య తువాలులోని తొమ్మిది దీవులు, 101 రీఫ్ దీవుల భూ విస్తీర్ణంలో మార్పును అంచనా వేసింది. 75% ద్వీపాలు విస్తీర్ణంలో పెరిగాయని, మొత్తం 2% కంటే ఎక్కువ పెరుగుదల ఉందని సూచిస్తుంది. [7] ఆ సమయంలో తువాలు ప్రధాన మంత్రిగా ఉన్న ఎనెలే సోపోగా పరిశోధనకు ప్రతిస్పందిస్తూ తువాలు విస్తరించడం లేదని, అదనపు నివాసయోగ్యమైన భూమిని పొందలేదని పేర్కొన్నాడు. [8] [9] దీవులను ఖాళీ చేయడమే చివరి మార్గం అని సోపోగా కూడా అన్నారు. [10]

తువాలు దీవులకు సంబంధించి సముద్ర మట్టంలో కొలవగల మార్పులు ఉన్నాయా అనేది వివాదాస్పద అంశం అయింది. [1] [2] 1993 కి ముందు ఫనాఫుటి సముద్ర మట్ట రికార్డులతో సంబంధం ఉన్న సమస్యలు ఉన్నాయి. దీని ఫలితంగా విశ్లేషణ కోసం మరింత విశ్వసనీయమైన డేటాను అందించడానికి రికార్డింగ్ సాంకేతికత మెరుగుపడింది. [3] 2002లో అందుబాటులో ఉన్న డేటా నుండి తీసుకున్న తీర్మానాలలో తువాలు దీవులకు సంబంధించి సముద్ర మట్ట మార్పు అంచనాల అనిశ్చితి స్థాయి ప్రతిబింబిస్తుంది. [3] 1993 లో ఆస్ట్రేలియన్ నేషనల్ టైడల్ ఫెసిలిటీ (NTF) AusAID- స్పాన్సర్ చేసిన సౌత్ పసిఫిక్ సముద్ర మట్టం - వాతావరణ పర్యవేక్షణ ప్రాజెక్టులో భాగంగా ఆధునిక అక్వాట్రాక్ అకౌస్టిక్ గేజ్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. [4] ఆస్ట్రేలియన్ ప్రభుత్వం ప్రచురించిన పసిఫిక్ క్లైమేట్ చేంజ్ సైన్స్ ప్రోగ్రామ్ 2011 నివేదిక [5] ఇలా ముగించింది: "1993 నుండి ఉపగ్రహ ఆల్టిమీటర్ల ద్వారా కొలిచిన తువాలు సమీపంలో సముద్ర మట్టం పెరుగుదల వార్షికంగా దాదాపు 5 mమీ. (0.2 అం.) ఉంటుంది." [6]

తువాలువాసులకు గత పది నుండి పదిహేను సంవత్సరాలలో గమనించదగిన పరివర్తనలు సముద్ర మట్టాలలో మార్పులు కనిపిస్తున్నందున తువాలు ఒక జాతీయ కార్యాచరణ ప్రణాళికను స్వీకరించింది. [1] వీటిలో సముద్రపు నీరు పోరస్ పగడపు శిల ద్వారా పైకి లేచి అధిక ఆటుపోట్ల సమయంలో కొలనునీటిని అధికం చేస్తుంది. వసంతకాలపు అలలు, కింగ్ టైడ్‌ల సమయంలో విమానాశ్రయంతో సహా లోతట్టు ప్రాంతాలు మునిగిపోతాయి. [2] [3] [4] [5] [6]

2022 నవంబరులో న్యాయం, కమ్యూనికేషన్ & విదేశాంగ మంత్రి సైమన్ కోఫ్, సముద్ర మట్టాలు పెరగడం, గ్లోబల్ వార్మింగ్‌ను ఎదుర్కోవడంలో బయటి ప్రపంచం వైఫల్యాలను దృష్టిలో ఉంచుకుని దేశం తన చరిత్ర, సంస్కృతిని కాపాడుకునే ప్రయత్నంలో మెటావర్స్‌లో తన వర్చువల్ వెర్షన్‌ను అప్‌లోడ్ చేస్తుందని ప్రకటించారు. [1]

వాతావరణ మార్పు గురించిన ప్రధాన ఆందోళనలు నేషనల్ అడాప్టేషన్ ప్రోగ్రామ్ ఆఫ్ యాక్షన్ (ఎన్.ఎ.పి.ఎ) ప్రారంభించి అభివృద్ధి చేయడానికి దారితీశాయి. వాతావరణ మార్పు నుండి వచ్చే ప్రతికూల ప్రభావాల పరిమాణాన్ని తగ్గించడానికి ఈ అనుసరణ చర్యలు అవసరం. ఎన్.ఎ.పి.ఎ అన్ని విభిన్న ఇతివృత్తాలతో ఏడు అనుసరణ ప్రాజెక్టులను ఎంచుకుంది. అవి: తీరప్రాంతం, వ్యవసాయం, నీరు, ఆరోగ్యం, మత్స్య సంపద (రెండు వేర్వేరు ప్రాజెక్టులు), విపత్తు. ఉదాహరణకు "కోస్టల్" ప్రాజెక్ట్ లాగా ఈ ప్రాజెక్టులలో ఒకదాని "లక్ష్యం" "తీరప్రాంతాల స్థితిస్థాపకతను పెంచడం, వాతావరణ మార్పులకు స్థిరపడటం". "నీరు" ప్రాజెక్టుకు సంబంధించి, ఇది "గృహ నీటి సామర్థ్యాన్ని పెంచడం, నీటి సేకరణ ఉపకరణాలు, నీటి సంరక్షణ పద్ధతుల ద్వారా తరచుగా వచ్చే నీటి కొరతకు అనుగుణంగా మార్చుకోవడం". [1]

సముద్ర మట్టాలు పెరగడం వల్ల ఎదురయ్యే సవాళ్లను ఎదుర్కోవడానికి తువాలు దీవుల స్థితి పెంచే ఉద్దేశ్యంతో 2017లో తువాలులో కోస్టల్ అడాప్టేషన్ ప్రాజెక్ట్ (టి.సి.పి) ప్రారంభించబడింది. [1] తువాలు యు.ఎన్.డి.పి మద్దతుతో గ్రీన్ క్లైమేట్ ఫండ్ నుండి వాతావరణ ఆర్థిక సహాయం అందుకుంది ఈ సహాయం అందుకున్న పసిఫిక్‌లో దేశాలలో తువాలు మొట్టమొదటి దేశంగా గుర్తించబడుతుంది. [1] 2022 డిసెంబరులో ఫనాఫుటి పునరుద్ధరణ ప్రాజెక్టు పనులు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ ప్రాజెక్టులో ఫనాఫుటి మీద మీటర్ల పొడవు 100 మీటర్లు (330 అ.), 780 మీటర్లు (2,560 అ.) మీటర్ల వెడల్పు ఒక ప్లాట్‌ఫామ్‌ను నిర్మించడానికి సరస్సు నుండి ఇసుకను తవ్వడం జరుగుతుంది. మొత్తం వైశాల్యం సుమారు 7.8 హెక్టార్లు. (19.27 ఎకరాలు), 2100 సంవత్సరం తర్వాత ఇది సముద్ర మట్టం పెరుగుదలకు, తుఫాను తరంగాలను చేరువకాకుండా దీవులను రక్షించే విధంగా రూపొందించబడింది. [1] ఆస్ట్రేలియన్ విదేశాంగ వాణిజ్య శాఖ (DFAT) కూడా టి.సి.ఎ.పి.లో కోసం నిధులు సమకూర్చింది. ననుమియా, ననుమాగా బయటి దీవులలో కూడ తుఫానుల వల్ల తీరప్రాంత నష్టాన్ని తగ్గించే లక్ష్యంతో టి.సి.ఎ.పి. మరిన్ని ప్రాజెక్టులు చేపడుతుంది.

తుఫానులు మరియు భారీ అలలు

[మార్చు]

తుఫానులు

[మార్చు]

తక్కువ ఎత్తులో ఉండటం కారణంగా ఈ ద్వీపాలు ఉష్ణమండల తుఫానుల ప్రభావాలకు (ప్రస్తుతం, భవిష్యత్తులో) సముద్ర మట్టం పెరుగుదల ముప్పుకు గురవుతాయి. [1] [2] [3] 2016 లో ప్రకృతి వైపరీత్యాలకు బయటి దీవులు బాగా సిద్ధంగా ఉండేలా ఇరిడియం ఉపగ్రహ నెట్‌వర్క్‌ హెచ్చరిక వ్యవస్థను ప్రవేశపెట్టారు. [4]

ఈ దీవులలో నియులకిటా దీవి సముద్ర మట్టానికి అత్యధిక ఎత్తులో (4.6 మీటర్లు (15 అ.)) ఉంది. [1] అందువల్ల తువాలు మిగిలిన ద్వీపదేశాలలో ( మాల్దీవులు తర్వాత) రెండవ అత్యల్ప గరిష్ట ఎత్తును కలిగి ఉంది. దీవుల సముద్రతీరాలలో ఉన్న ఇరుకైన తుఫాను దిబ్బలలో ఎత్తైన ప్రదేశాలు ఉంటాయి. ఉష్ణమండల తుఫానులలో ఇవి మరింత అధికరించే అవకాశం ఉంది.ఇది అక్టోబర్ 1972లో సంభవించిన బెబేతో తుఫానులో సంభవింది. తువాలువాన్ ద్వీపాల గుండా వెళ్ళింది. [2] బెబే తుఫాను ఫనాఫుటిని ముంచెత్తింది. ఈ తుఫాను ద్వీపంలోని 95% నిర్మాణాలను నాశనం చేసింది. తుఫానులో 6 మంది మరణించారు. [3] తుఫాను ఉప్పెన కారణంగా మంచినీటి వనరు కలుషితమయ్యాయి. [4]

ఫనాఫుటిలో వ్యాపారి అయిన జార్జ్ వెస్ట్‌బ్రూక్, 1883 డిసెంబరున 23-24న ఫనాఫుటిలో తుఫాను సంభవించినట్లు నమోదు చేశాడు. [1] 1886 మార్చి 17–18 తేదీలలో నుకులైలేను తుఫాను తాకింది. [1] 1894లో వచ్చిన తుఫాను ఈ దీవులకు తీవ్ర నష్టాన్ని కలిగించింది. [2]

1940 - 1970ల మధ్య తువాలులో దశాబ్దానికి సగటున మూడు తుఫానులు సంభవించాయి; అయితే 1980లలో ఎనిమిది తుఫానులు సంభవించాయి. [1] వ్యక్తిగత తుఫానుల ప్రభావం గాలుల శక్తి తుఫాను అధిక ఆటుపోట్లతో ఉంటుందా లేదా అనే దాని మీద ఆధారపడి నిర్ణయించబడుతూ ఉంటుంది. 1979లో మెలి తుఫాను ఫునాఫుటిలోని టెపుకా విలి విలి ద్వీపాన్ని నాశనం చేసింది. తుఫాను సమయంలో దానిలోని వృక్షసంపద, ఇసుకలో ఎక్కువ భాగం కొట్టుకుపోయాయి. కొన్ని రోజుల తరువాత దీవులను ప్రభావితం చేసిన ఉష్ణమండల వాయుగుండంతో పాటు, తీవ్రమైన ఉష్ణమండల తుఫాను ఓఫా తువాలు మీద తీవ్ర ప్రభావాన్ని చూపింది. చాలా ద్వీపాలు వృక్షసంపద పంటలకు నష్టం కలిగించాయని నివేదించాయి. [2] [3] 1997 మార్చి 2 న గవిన్ తుఫాను సంభవించింది. 1996-97 తుఫాను తువాలును ప్రభావితం చేసిన మూడు ఉష్ణమండల తుఫానులలో ఇది మొదటిది. ఆ సీజన్ చివరిలో హినా, కెలి తుఫానులు వచ్చాయి.

2015 మార్చిలో పామ్ తుఫాను సృష్టించిన గాలులు, తుఫాను కారణంగా 3 to 5 మీటర్లు (9.8 to 16.4 అ.) ఎత్తులో అలలు ఎగిసిపడ్డాయి. బయటి దీవుల దిబ్బను చీల్చుకుని ఇళ్ళు, పంటలు, మౌలిక సదుపాయాలకు నష్టం కలిగించింది. [1] [2] అత్యవసర పరిస్థితిని ప్రకటించారు. నుయ్‌లో మంచినీటి వనరులు నాశనమయ్యాయి లేదా కలుషితమయ్యాయి. [3] [4] [5] నుయ్, నుకుఫెటౌలలో వరదలు సంభవించడంతో అనేక కుటుంబాలు తరలింపు కేంద్రాలలో లేదా ఇతర కుటుంబాలతో తలదాచుకున్నాయి. [6] 3 మధ్య దీవులలో (నుయ్, నుకుఫెటౌ, వైటుపు) నుయ్ అత్యధిక నష్టాన్ని చవిచూసింది; [7] నుయ్, నుకుఫెటౌ రెండూ 90% పంటలను కోల్పోయాయి. [8] 3 ఉత్తర దీవులలో (నానుమంగా, నియుటావో, నానుమియా) నానుమంగా అత్యధిక నష్టాన్ని చవిచూసింది, 60 నుండి 100 ఇళ్ళు వరదల్లో మునిగిపోయాయి. అలల కారణంగా ఆరోగ్య కేంద్రం కూడా దెబ్బతింది. [8] ఫనాఫుటి పరిరక్షణ ప్రాంతంలో భాగమైన వాసఫువా ద్వీపం, పామ్ తుఫాను కారణంగా తీవ్రంగా దెబ్బతింది. కొబ్బరి చెట్లు కొట్టుకుపోయాయి, ఆ దీవి ఇసుక దిబ్బలా మిగిలిపోయింది. [9] [10]

తువాలు ప్రభుత్వం పామ్ తుఫాను వల్ల దీవులకు కలిగిన నష్టాన్ని అంచనా వేసింది. తుఫాను శిథిలాలను శుభ్రం చేయడానికి వైద్య సహాయం, ఆహారం, సహాయాన్ని అందించింది. ప్రభుత్వ, ప్రభుత్వేతర సంస్థలు తువాలుకు పునరుద్ధరణకు సహాయం చేయడానికి సాంకేతిక, నిధులు, వస్తు సహాయాన్ని అందించాయి. వాటిలో డబల్యూ.హెచ్… , యునిసెఫ్ ఇప్రొ, యు.ఎన్.డి.పి. ఆసియా-పసిఫిక్ అభివృద్ధి సమాచార కార్యక్రమం, ఒ.సి.హె…ఎ. , ప్రపంచ బ్యాంకు, డి.ఎఫ్టి.ఇ.టి. న్యూజిలాండ్ రెడ్ క్రాస్ & ఐ.ఎఫ్.ఆ.సి. , ఫిజి నేషనల్ యూనివర్సిటీ, న్యూజిలాండ్, నెదర్లాండ్స్, యు.ఎ.ఇ., తైవాన్, యునైటెడ్ స్టేట్స్ ప్రభుత్వాలు ఉన్నాయి. [1]

2020 లో జనవరి 16 -19 మధ్య సంభవించిన టినో తుఫాను 500 కి.మీ వేగంతో పయనిస్తూ తువాలు దక్షిణప్రాంతం దాటింది. ఈ తుఫాను మొత్తం తువాలును ప్రభావితం చేశాయి. - [1] [2]

కింగ్ టైడ్స్

[మార్చు]

తువాలు సముద్ర మట్టాన్ని వసంతకాలంలో అధిక ఆటుపోట్లకు గురిచేస్తున్న “ పెరిజియన్ స్ప్రింగ్సం టైడ్ “ కారణంగా కూడా తువాలు ప్రభావితమవుతుంది. [1] , 2006న ఫిబ్రవరి 24 న తిరిగి 2015 ఫిబ్రవరి 19 న [2] ఎత్తు 3.4 మీటర్లు (11 అ.) ఎత్తున అలలు ఎగిసిపడినట్లు తువాలు వాతావరణ సేవ నమోదు చేసంది. చారిత్రక సముద్ర మట్టం పెరుగుదల ఫలితంగా కింగ్ టైడ్ సంఘటనలు లోతట్టు ప్రాంతాలను ముంచెత్తుతాయి. లా నినా ప్రభావాలు లేదా స్థానిక తుఫానులు, అలల వల్ల సముద్ర మట్టాలు మరింత పెరిగినప్పుడు ఇది మరింత తీవ్రమవుతుంది. [3] [4]

నీరు మరియు పారిశుధ్యం

[మార్చు]

తువాలులో సంరక్షించబడుతున్న వర్షపు నీరే దేశానికి ప్రధాన మంచినీటి వనరుగా ఉంది. ఈ దీపాలలో వైత్పు, ననుమియా ద్వీపాలలో మాత్రమే భూగర్భజలాలు ఉన్నాయి. పైకప్పులు, గట్టర్లు, పైపుల నిర్వహణ సరిగా లేకపోవడం వల్ల వర్షపు నీటి సంరక్షణ ప్రభావం తగ్గిపోతుంది. [1] [2] ఆస్ట్రేలియా, యూరోపియన్ యూనియన్ సహాయ కార్యక్రమాలు ఫనాఫుటి, బయటి దీవులలో నిల్వ సామర్థ్యాన్ని మెరుగుపరచడం లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నాయి. [3]

ఫనాఫుటిలో వర్షపు నీటి సంరక్షణకు రివర్స్ ఆస్మాసిస్ (ఆర్/ఓ) డీశాలినేషన్ యూనిట్లు తోడ్పడతాయి. 65 క్యూబిక్ మీటర్లు డీశాలినేషన్ ప్లాంట్ రోజుకు దాదాపు 40 క్యూబిక్ మీటర్లు ఉత్పత్తి చేస్తుంది. (ఆర్/ఓ) నీటి నిల్వ 30% కంటే తక్కువగా ఉన్నప్పుడు మాత్రమే ఉత్పత్తి చేయడానికి ఉద్దేశించబడింది. అయితే ట్యాంకర్ ద్వారా పంపిణీ చేయబడిన నీటితో గృహ నిల్వ సరఫరాలను తిరిగి నింపడానికి (ఆర్/ఓ) డీశాలినేషన్ యూనిట్లు నిరంతరం పనిచేస్తూనే ఉండాలని డిమాండ్ అధికరిస్తుంది. ప్రతి క్యూబిక్ మీటరుకు A$3.50 ఖర్చుతో నీటిని సరఫరా చేయబడుతుంది. ఉత్పత్తి, డెలివరీ ఖర్చు క్యూబిక్ మీటరుకు కి A$6 వ్యయం ఔతుందని అంచనా వేయబడింది. తేడాను ప్రభుత్వం సబ్సిడీ రూపంలో అందచేస్తూ ఉంది. [1]

2012 జూలైలో ఐక్యరాజ్యసమితి ప్రత్యేక నివేదకుడు తువాలు ప్రభుత్వం సురక్షితమైన తాగునీరు, పారిశుద్ధ్యాన్ని మెరుగుపరచడానికి ఒక జాతీయ నీటి వ్యూహాన్ని అభివృద్ధి చేయాలని పిలుపునిచ్చాడు. [1] [2] 2012లో తువాలు గ్లోబల్ ఎన్విరాన్‌మెంట్ ఫండ్/ సొపాక్ స్పాన్సర్ చేసిన ఇంటిగ్రేటెడ్ వాటర్ రిసోర్స్ మేనేజ్‌మెంట్ (ఐ.డబల్యూ.ఆర్.ఎం) ప్రాజెక్ట్, పసిఫిక్ అడాప్టేషన్ టు క్లైమేట్ చేంజ్ (పి.ఎ.సి.సి) ప్రాజెక్ట్ కింద జాతీయ జల వనరుల విధానాన్ని అభివృద్ధి చేసింది. తాగునీరు, శుభ్రపరచడం, సమాజం, సాంస్కృతిక కార్యకలాపాలను పరిగణనలోకి తీసుకుని ప్రభుత్వ నీటి ప్రణాళిక ఒక వ్యక్తికి రోజుకు 50 నుండి 100 లీటర్ల నీటిని లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. [3]

ఫోంగాఫేల్‌లోని సెప్టిక్ ట్యాంకుల నుండి వచ్చే మురుగునీటి బురద శుద్ధిని మెరుగుపరచడానికి, కంపోస్టింగ్ టాయిలెట్లను అమలు చేయడానికి తువాలు సౌత్ పసిఫిక్ అప్లైడ్ జియోసైన్స్ కమిషన్ (సొపాక్) తో కలిసి పనిచేస్తోంది, ఎందుకంటే సెప్టిక్ ట్యాంకులు అటోల్ -ఉపరితలంలోని మంచినీటి లెన్స్‌లోకి అలాగే సముద్రం సరస్సులోకి లీక్ అవుతున్నాయి. కంపోస్టింగ్ టాయిలెట్లు నీటి వినియోగాన్ని 30% వరకు తగ్గిస్తాయి. [1]

ప్రభుత్వం

[మార్చు]

పార్లమెంటరీ ప్రజాస్వామ్యం

[మార్చు]

తువాలు రాజ్యాంగం "తువాలు అత్యున్నత చట్టం", "అన్ని ఇతర చట్టాలు “ ఈ రాజ్యాంగానికి లోబడి ఉండేలా రూపొందించబడి వర్తింపజేయబడతాయి" అని పేర్కొంది; ఇది హక్కుల బిల్లు, ప్రాథమిక హక్కులు, స్వేచ్ఛల రక్షణ సూత్రాలను నిర్దేశిస్తుంది. 2023 సెప్టెంబరు 5 న తువాలు పార్లమెంట్ తువాలు రాజ్యాంగ చట్టం 2023ను ఆమోదించింది. [1] రాజ్యాంగంలో మార్పులు 2023 అక్టోబరు నుండి అమల్లోకి వచ్చాయి. [2]

తువాలు అనేది పార్లమెంటరీ ప్రజాస్వామ్యంగా ఉంది. తువాలు రాజుగా కామన్వెల్త్ రాజ్యం మూడవ చార్లెస్ ఉన్నారు. రాజు యునైటెడ్ కింగ్‌డమ్‌లో నివసిస్తున్నందున ఆయనకు బదులుగా తువాలులో ఒక గవర్నర్ జనరల్ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తాడు. ఆయనను తువాలు ప్రధాన మంత్రి సలహా మేరకు నియమించబడతాడు. [1] రాచరికాన్ని రద్దు చేసి గణతంత్ర రాజ్యాన్ని స్థాపించాలని కోరుతూ 1986 - 2008 లో ప్రజాభిప్రాయ సేకరణలు జరిగాయి. కానీ రెండు సందర్భాలలోనూ రాచరికం అలాగే కొనసాగాలని నిర్ణయించబడింది.

1974 నుండి (తువాలు బ్రిటిష్ కాలనీ సృష్టి) స్వాతంత్ర్యం వరకు తువాలు శాసనసభను హౌస్ ఆఫ్ ది అసెంబ్లీ లేదా ఫేల్ ఐ ఫోనో అని పిలిచేవారు. 1978 అక్టోబర్‌లో స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తరువాత అసెంబ్లీ సభను తువాలు పార్లమెంట్ లేదా పలమెనే ఓ తువాలుగా మార్చారు. [1] పార్లమెంటు కూర్చునే ప్రదేశాన్ని వైకు మనేప అంటారు. [2] ప్రతి ద్వీపంలోని మనేపా అనేది ఒక బహిరంగ సమావేశ స్థలం, ఇక్కడ నాయకులు, పెద్దలు చర్చించి నిర్ణయాలు తీసుకుంటారు. [2]

ఏకసభ్య పార్లమెంటులో 16 మంది సభ్యులు ఉంటారు. ప్రతి 4 సంవత్సరాలకు ఒకసారి ఎన్నికలు జరుగుతాయి. పార్లమెంటు సభ్యులు ప్రధానమంత్రిని ( ప్రభుత్వ అధిపతి ) పార్లమెంటు స్పీకర్‌ను ఎన్నుకుంటారు. మంత్రివర్గాన్ని ఏర్పాటు చేసే మంత్రులను ప్రధానమంత్రి సలహా మేరకు గవర్నర్ జనరల్ నియమిస్తారు. అధికారిక రాజకీయ పార్టీలు లేవు; ఎన్నికల ప్రచారాలు ఎక్కువగా వ్యక్తిగత/కుటుంబ సంబంధాలు, పలుకుబడిమీద ఆధారపడి ఉంటాయి.

2023 రాజ్యాంగ సవరణలు ఫలేకాపులేను తువాలు దీవుల సాంప్రదాయ పాలక అధికారులుగా గుర్తిస్తాయి. [1]

తువాలు నేషనల్ లైబ్రరీ అండ్ ఆర్కైవ్స్ "లో తువాలు సాంస్కృతిక, సామాజిక, రాజకీయ వారసత్వం మీద కీలకమైన డాక్యుమెంటేషన్"ను ఉన్నాయి. వీటిలో వలస పాలన నుండి మిగిలి ఉన్న రికార్డులు, అలాగే తువాలు ప్రభుత్వ ఆర్కైవ్‌లు ఉన్నాయి. [1]

జాతీయ వ్యూహ ప్రణాళిక టె కేటే - నేషనల్ స్ట్రాటజీ ఫర్ సస్టైనబుల్ డెవలప్‌మెంట్ 2021-2030 తువాలు ప్రభుత్వ అభివృద్ధి ఎజెండాను నిర్దేశిస్తుంది. [1] [2] ఇది టె కకీగా III - నేషనల్ స్ట్రాటజీ ఫర్ సస్టైనబుల్ డెవలప్‌మెంట్-2016-2020 (టికె III) నుండి అనుసరించబడింది. ఈ వ్యూహాత్మక ప్రణాళికలలో అభివృద్ధి రంగాలలో విద్య; వాతావరణ మార్పు; పర్యావరణం; వలస, పట్టణీకరణ ఉన్నాయి. [1] [3]

దేశవ్యాప్తంగా ప్రభుత్వేతర మహిళా హక్కుల సంఘాలకు తువాలు నేషనల్ కౌన్సిల్ ఫర్ ఉమెన్ ఒక గొడుగు సంస్థగా పనిచేస్తుంది. ఇది ప్రభుత్వంతో అనుసంధానంగా పనిచేస్తుంది. [1]

న్యాయ వ్యవస్థ

[మార్చు]

ఎనిమిది ఐలాండ్ కోర్టులు, ల్యాండ్స్ కోర్టులు ఉన్నాయి; భూ వివాదాలకు సంబంధించిన అప్పీళ్లు ల్యాండ్స్ కోర్ట్స్ అప్పీల్ ప్యానెల్‌కు చేయబడతాయి. ఐలాండ్ కోర్టులు, ల్యాండ్స్ కోర్టుల అప్పీల్ ప్యానెల్ నుండి అప్పీళ్లు మేజిస్ట్రేట్ కోర్టుకు చేయబడతాయి. ఇది $T 10,000 వరకు ఉన్న సివిల్ కేసులను విచారించే అధికార పరిధిని కలిగి ఉంటుంది. తువాలు హైకోర్టు దేశంలోని అత్యున్నత న్యాయస్థానంగా విశేష అధికారం కలిగి ఉంటుంది. ఇది తువాలు చట్టాన్ని నిర్ణయించడానికి, దిగువ కోర్టుల నుండి అప్పీళ్లను విచారించడానికి అపరిమిత అధికారం కలిగి ఉటుంది. హైకోర్టు తీర్పులను తువాలు అప్పీల్ కోర్టులో అప్పీల్ చేసుకోవచ్చు. అప్పీల్ కోర్టు నుండి, హిజ్ మెజెస్టి ఇన్ కౌన్సిల్‌కు (లండన్‌లోని ప్రివీ కౌన్సిల్‌కు) అప్పీల్ చేసుకునే హక్కు ఉంది. [1] [2]

న్యాయవ్యవస్థ విషయానికొస్తే "1980లలో నానుమియాలోని ఐలాండ్ కోర్టుకు మొదటి మహిళా ఐలాండ్ కోర్టు మేజిస్ట్రేట్‌ను నియమించారు. 1990ల ప్రారంభంలో నుకులైలేలో మరొకరిని నియమించారు." "తువాలులోని ఐలాండ్ కోర్టులలో ఒకే ఒక మహిళా మేజిస్ట్రేట్ పనిచేసంది. గతంలో" పోలిస్తే (2007 నాటికి) 7 మంది మహిళా మేజిస్ట్రేట్లు ఉన్నారు. [1]

తువాలు పార్లమెంట్ ఓటు వేసి చట్టాలు రూపొందించిన తరువాత తువాలు చట్టంగా మారతాయి ; యునైటెడ్ కింగ్‌డమ్ పార్లమెంట్ ఆమోదించిన కొన్ని చట్టాలు (తువాలు బ్రిటిష్ ప్రొటెక్టరేట్ లేదా బ్రిటిష్ కాలనీగా ఉన్న సమయంలో); సాధారణ చట్టం ; ఆచార చట్టం (ముఖ్యంగా భూమి యాజమాన్యానికి సంబంధించి) ఉన్నాయి. [1] [2] భూమి అద్దె వ్యవస్థ ఎక్కువగా కైతాసి (విస్తరించిన కుటుంబ యాజమాన్యం) పై ఆధారపడి ఉంటుంది. [3]

విదేశీ సంబంధాలు

[మార్చు]

మూలాలు

[మార్చు]
  1. ↑ "US State Dept 2022 report". Archived from the original on 23 అక్టోబరు 2023. Retrieved 1 అక్టోబరు 2023.
  2. ↑ "The ARDA website, retrieved 2023-08-28". Archived from the original on 17 అక్టోబరు 2023. Retrieved 1 అక్టోబరు 2023.
  3. ↑ "Population by sex, annual rate of population increase, surface area and density" (PDF). United Nations. 2012. Archived (PDF) from the original on 29 మే 2020. Retrieved 18 డిసెంబరు 2019.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 "World Economic Outlook database (Tuvalu)". World Economic Outlook, October 2023. International Monetary Fund. అక్టోబరు 2023. Archived from the original on 17 జనవరి 2024. Retrieved 17 జనవరి 2024.
  5. ↑ Gini index (World Bank estimate). Washington, DC: World Bank Group. Archived from the original on 29 జూలై 2021. Retrieved 16 జూన్ 2021.
  6. ↑ "Human Development Report 2023/2024" (PDF) (in ఇంగ్లీష్). United Nations Development Programme. 13 మార్చి 2024. Archived (PDF) from the original on 13 మార్చి 2024. Retrieved 13 మార్చి 2024.
  7. ↑ Deverson, Tony; Kennedy, Graeme, eds. (2005). "The New Zealand Oxford Dictionary". Tuvalu. Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780195584516.001.0001. ISBN 978-0-19-558451-6. Archived from the original on 28 ఫిబ్రవరి 2022. Retrieved 18 ఫిబ్రవరి 2022.
  8. ↑ "Maps of Tuvalu". Archived from the original on 8 జూన్ 2019. Retrieved 15 జనవరి 2021.
  9. ↑ "2017 Census report final". Tuvalu Central Statistics Division. Retrieved 29 ఆగస్టు 2024.
  10. ↑ Howe, Kerry (2003). The Quest for Origins. New Zealand: Penguin. pp. 68–70. ISBN 0-14-301857-4.
  11. ↑ Bellwood, Peter (1987). The Polynesians – Prehistory of an Island People. Thames and Hudson. pp. 39–44.
  12. ↑ Bellwood, Peter (1987). The Polynesians – Prehistory of an Island People. Thames and Hudson. pp. 29 & 54.
  13. ↑ Bayard, D.T. (1976). The Cultural Relationships of the Polynesian Outliers. Otago University, Studies in Prehistoric Anthropology, Vol. 9.
  14. ↑ Kirch, P.V. (1984). The Polynesian Outliers. 95 (4) Journal of Pacific History. pp. 224–238.
  15. ↑ "Declaration between the Governments of Great Britain and the German Empire relating to the Demarcation of the British and German Spheres of Influence in the Western Pacific, signed at Berlin, April 6, 1886". 1886. Archived from the original on 22 అక్టోబరు 2017. Retrieved 22 అక్టోబరు 2017.
  16. ↑ "Moment of Decision for Ellice". 45(8) Pacific Islands Monthly. 1 ఆగస్టు 1974. Archived from the original on 2 అక్టోబరు 2021. Retrieved 2 అక్టోబరు 2021.
  17. ↑ W. David McIntyre. "The Partition of the Gilbert and Ellice Islands" (PDF). Island Studies Journal, Vol. 7, No.1, 2012. pp. 135–146. Archived from the original (PDF) on 2 డిసెంబరు 2017. Retrieved 24 అక్టోబరు 2020.
  18. ↑ "Tuvalu: The disappearing island nation recreating itself in the metaverse". www.bbc.com (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 22 నవంబరు 2024.
  19. ↑ Howe, Kerry (2003). The Quest for Origins. New Zealand: Penguin. pp. 68, 70. ISBN 0-14-301857-4.
  20. ↑ Sogivalu, Pulekau A. (1992). A Brief History of Niutao. Institute of Pacific Studies, University of the South Pacific. ISBN 982-02-0058-X.
  21. ↑ 21.0 21.1 O'Brien, Talakatoa in Tuvalu: A History, Chapter 1, Genesis
  22. ↑ Kennedy, Donald G. (1929). "Field Notes on the Culture of Vaitupu, Ellice Islands". Journal of the Polynesian Society. 38: 2–5. Archived from the original on 15 అక్టోబరు 2008. Retrieved 23 జనవరి 2012.
  23. ↑ Stanton, William (1975). The Great United States Exploring Expedition. Berkeley: University of California Press. p. 240. ISBN 0520025571.
  24. ↑ Estensen, Miriam (2006). Terra Australis Incognita; The Spanish Quest for the Mysterious Great South Land. Australia: Allen & Unwin. ISBN 1-74175-054-7.
  25. ↑ 25.0 25.1 Maude, H.E. (1959). "Spanish Discoveries in the Central Pacific: A Study in Identification". Journal of the Polynesian Society. 68 (4): 284–326. Archived from the original on 10 ఫిబ్రవరి 2018. Retrieved 4 మే 2013.
  26. ↑ 26.0 26.1 26.2 Chambers, Keith S. & Munro, Doug (1980). "The Mystery of Gran Cocal: European Discovery and Mis-Discovery in Tuvalu". Journal of the Polynesian Society. 89 (2): 167–198. Archived from the original on 15 డిసెంబరు 2018. Retrieved 10 మార్చి 2013.
  27. ↑ "Circumnavigation: Notable global maritime circumnavigations". Solarnavigator.net. Archived from the original on 27 మే 2009. Retrieved 20 జూలై 2009.
  28. ↑ 28.0 28.1 Keith S. Chambers & Doug Munro, The Mystery of Gran Cocal: European Discovery and Mis-Discovery in Tuvalu, 89(2) (1980) The Journal of the Polynesian Society, 167–198
  29. ↑ Laumua Kofe, Palagi and Pastors, Tuvalu: A History, Ch. 15, (USP / Tuvalu government)
  30. ↑ 30.0 30.1 30.2 30.3 30.4 30.5 30.6 30.7 Kofe, Laumua; Palagi and Pastors in Tuvalu: A History, Ch. 15
  31. ↑ De Peyster, J. Watts (John Watts); De Peyster, Arent Schuyler (6 డిసెంబరు 1800). "Military (1776–'79) transactions of Major, afterwards Colonel, 8th or King's foot, Arent Schuyler de Peyster... [microform]". S.l. : s.n. – via Internet Archive.
  32. ↑ The De Peysters Archived 3 జూలై 2017 at the Wayback Machine. corbett-family-history.com
  33. ↑ 33.0 33.1 Maude, H.E. (నవంబరు 1986). "Post-Spanish Discoveries in the Central Pacific". Journal of the Polynesian Society. 70 (1): 67–111. Archived from the original on 14 మార్చి 2012. Retrieved 4 మే 2013.
  34. ↑ "What's In A Name? Ellice Islands Commemorate Long-Forgotten Politician". 35(11) Pacific Islands Monthly. 1 జూన్ 1966. Archived from the original on 11 ఏప్రిల్ 2023. Retrieved 2 అక్టోబరు 2021.
  35. ↑ A Directory for the Navigation of the Pacific Ocean: With Description of Its Coasts, Islands, Etc. from the Strait of Magalhaens to the Arctic Sea (1851)
  36. ↑ Munro, Doug; Chambers, Keith S. (1989). "Duperrey and the Discovery of Nanumaga in 1824: an episode in Pacific exploration". Great Circle. 11: 37–43.
  37. ↑ "Dutch warships available but not in active service in August 1834". 3 డిసెంబరు 2011. Retrieved 22 మార్చి 2016.
  38. ↑ "Pieter Troost: Aanteekeningen gehouden op eene reis om de wereld: met het fregat de Maria Reigersberg en de ...". 1829. Retrieved 14 ఆగస్టు 2017.
  39. ↑ Faanin, Simati (1983). "Chapter 16 – Travellers and Workers". In Laracy, Hugh (ed.). Tuvalu: A History. Institute of Pacific Studies, University of the South Pacific and Government of Tuvalu. p. 122.
  40. ↑ Goldsmith, Michael & Munro, Doug (2002). The accidental missionary: tales of Elekana. Macmillan Brown Centre for Pacific Studies, University of Canterbury. ISBN 1877175331.
  41. ↑ Goldsmith, Michael (2012). "The Colonial and Postcolonial Roots of Ethnonationalism in Tuvalu". Journal of the Polynesian Society. 121 (2): 129–150. doi:10.15286/jps.121.2.129-150.
  42. ↑ Munro, D. (1996). "Samoan Pastors in Tuvalu, 1865–1899". In D. Munro & A. Thornley (ed.). The Covenant Makers: Islander Missionaries in the Pacific. Suva, Fiji, Pacific Theological College and the University of the South Pacific. pp. 124–157. ISBN 9820201268.
  43. ↑ Maude, H.E. (1981) Slavers in Paradise, Stanford University Press, ISBN 0804711062.
  44. ↑ 44.0 44.1 44.2 44.3 44.4 Doug Munro, The Lives and Times of Resident Traders in Tuvalu: An Exercise in History from Below, (1987) 10(2) Pacific Studies 73
  45. ↑ Murray A.W. (1876). Forty Years' Mission Work. London: Nisbet
  46. ↑ Newton, W.F. (1967). "The Early Population of the Ellice Islands". Journal of the Polynesian Society. 76 (2): 197–204.
  47. ↑ Bedford, Richard; Macdonald, Barrie & Munro, Doug (1980). "Population Estimates for Kiribati and Tuvalu". Journal of the Polynesian Society. 89 (1): 199.
  48. ↑ Teo, Noatia P. (1983). "Chapter 17, Colonial Rule". In Laracy, Hugh (ed.). Tuvalu: A History. University of the South Pacific/Government of Tuvalu. pp. 127–139.
  49. ↑ A. Grove Day (1967). Louis Becke. Melbourne: Hill of Content. pp. 30–34.
  50. ↑ A. Grove Day (1967). Louis Becke. Melbourne: Hill of Content. p. 35.
  51. ↑ O'Neill, Sally (1980). "George Lewis (Louis) Becke (1855–1913)". Becke, George Lewis (Louis) (1855–1913). Australian Dictionary of Biography, National Centre of Biography, Australian National University. Archived from the original on 11 మే 2013. Retrieved 23 మార్చి 2013.
  52. ↑ Mitchener, James A. (1957). "Louis Beck, Adventurer and Writer". Rascals in Paradise. Secker & Warburg.
  53. ↑ The proceedings of H.M.S. "Royalist", Captain E.H.M. Davis, R.N., May–August, 1892, in the Gilbert, Ellice and Marshall Islands.
  54. ↑ 54.0 54.1 54.2 Mahaffy, Arthur (1910). "(CO 225/86/26804)". Report by Mr. Arthur Mahaffy on a visit to the Gilbert and Ellice Islands. Great Britain, Colonial Office, High Commission for Western Pacific Islands (London: His Majesty's Stationery Office). Archived from the original on 21 మార్చి 2019. Retrieved 10 జూన్ 2013.
  55. ↑ 55.0 55.1 Restieaux, Alfred. Recollections of a South Seas Trader – Reminiscences of Alfred Restieaux. National Library of New Zealand, MS 7022-2.
  56. ↑ 56.0 56.1 Restieaux, Alfred. Reminiscences - Alfred Restieaux Part 2 (Pacific Islands). National Library of New Zealand, MS-Papers-0061-079A.
  57. ↑ "Christian Martin Kleis" (PDF). TPB 02/2012 Tuvalu Philatelic Bureau. 2012. Archived (PDF) from the original on 2 జనవరి 2020. Retrieved 19 నవంబరు 2018.
  58. ↑ Tyler, David B. – 1968 The Wilkes Expedition. The First United States Exploring Expedition (1838–42). Philadelphia: American Philosophical Society
  59. ↑ Wilkes, Charles. "2". Ellice's and Kingsmill's Group. Vol. 5. The First United States Exploring Expedition (1838–42) Smithsonian Institution. pp. 35–75. Archived from the original on 20 సెప్టెంబరు 2003. Retrieved 13 ఏప్రిల్ 2011.
  60. ↑ Andrew, Thomas (1886). "Washing Hole Funafuti. From the album: Views in the Pacific Islands". Collection of Museum of New Zealand (Te Papa). Archived from the original on 11 ఏప్రిల్ 2014. Retrieved 10 ఏప్రిల్ 2014.
  61. ↑ Andrew, Thomas (1886). "Mission House Nui. From the album: Views in the Pacific Islands". Collection of Museum of New Zealand (Te Papa). Archived from the original on 11 ఏప్రిల్ 2014. Retrieved 10 ఏప్రిల్ 2014.
  62. ↑ Andrew, Thomas (1886). "Bread fruit tree Nui. From the album: Views in the Pacific Islands". Collection of Museum of New Zealand (Te Papa). Archived from the original on 11 ఏప్రిల్ 2014. Retrieved 10 ఏప్రిల్ 2014.
  63. ↑ The Circular Saw Shipping Line. Archived 9 జూన్ 2011 at the Wayback Machine Anthony G. Flude. 1993. (Chapter 7)
  64. ↑ Janet Nicoll is the correct spelling of the trading steamer owned by Henderson and Macfarlane of Auckland, New Zealand, which operated between Sydney, Auckland and into the central Pacific. Fanny Vandegrift Stevenson misnames the ship as the Janet Nicol in her account of the 1890 voyage
  65. ↑ "The Tuvalu Visit of Robert Louis Stevenson". Jane Resture’s Oceania. Archived from the original on 15 డిసెంబరు 2005. Retrieved 20 డిసెంబరు 2001.
  66. ↑ Stevenson, Fanny Van de Grift (1914) The Cruise of the Janet Nichol among the South Sea Islands, republished in 2003, Roslyn Jolly (ed.), U. of Washington Press/U. of New South Wales Press, ISBN 0868406066
  67. ↑ Festetics De Tolna, Comte Rodolphe (1903) Chez les cannibales: huit ans de croisière dans l'océan Pacifique à bord du, Paris: Plon-Nourrit
  68. ↑ "The Aristocrat and His Cannibals" Count Festetics von Tolna's travels in Oceania, 1893–1896. musée du quai Branly. 2007.
  69. ↑ "Néprajzi Múzeum Könyvtára". The library of the Ethnographic Museum of Hungary. Archived from the original on 21 జూలై 2011. Retrieved 20 సెప్టెంబరు 2011.
  70. ↑ Lal, Andrick. South Pacific Sea Level & Climate Monitoring Project – Funafuti atoll (PDF). SPC Applied Geoscience and Technology Division (SOPAC Division of SPC). pp. 35 & 40. Archived from the original (PDF) on 3 ఫిబ్రవరి 2014.
  71. ↑ "TO THE EDITOR OF THE HERALD". The Sydney Morning Herald. National Library of Australia. 11 సెప్టెంబరు 1934. p. 6. Retrieved 20 జూన్ 2012.
  72. ↑ David, Mrs Edgeworth, Funafuti or Three Months on a Coral Atoll: an unscientific account of a scientific expedition, London: John Murray, 1899
  73. ↑ "Photography Collection". University of Sydney Library. Archived from the original on 15 జూన్ 2019. Retrieved 20 సెప్టెంబరు 2011.
  74. ↑ Hedley, Charles (1897). "The ethnology of Funafuti" (PDF). Australian Museum Memoir. 3 (4): 227–304. doi:10.3853/j.0067-1967.3.1897.497. Archived (PDF) from the original on 28 నవంబరు 2011. Retrieved 28 సెప్టెంబరు 2013.
  75. ↑ Fairfax, Denis (1983) "Hedley, Charles (1862–1926)" Archived 24 మే 2011 at the Wayback Machine, pp. 252–253 in Australian Dictionary of Biography, Volume 9, Melbourne University Press. Retrieved 5 May 2013
  76. ↑ మూస:Dictionary of Australian Biography
  77. ↑ Waite, Edgar R. (1897). "The mammals, reptiles, and fishes of Funafuti" (PDF). Australian Museum Memoir. 3 (3): 165–202. doi:10.3853/j.0067-1967.3.1897.494. Archived from the original (PDF) on 9 సెప్టెంబరు 2016. Retrieved 28 సెప్టెంబరు 2013.
  78. ↑ Rainbow, William J. (1897). "The insect fauna of Funafuti" (PDF). Australian Museum Memoir. 3 (1): 89–104. doi:10.3853/j.0067-1967.3.1897.490. Archived (PDF) from the original on 9 సెప్టెంబరు 2016. Retrieved 28 సెప్టెంబరు 2013.
  79. ↑ "National Archives & Records Administration". Records of the United States Fish and Wildlife Service, U.S. Archived from the original on 25 జూలై 2007. Retrieved 20 సెప్టెంబరు 2011.
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=తువాలు&oldid=4456932" నుండి వెలికితీశారు