జీర్ణకోశం
| జీర్ణకోశం | |
|---|---|
 | |
| మన శరీరంలో జీర్ణకోశం స్థానం. | |
 | |
| Diagram from cancer.gov: * 1. Body of stomach * 2. Fundus * 3. Anterior wall * 4. Greater curvature * 5. Lesser curvature * 6. Cardia * 9. Pyloric sphincter * 10. Pyloric antrum * 11. Pyloric canal * 12. Angular notch * 13. Gastric canal * 14. Rugal folds Work of the United States Government | |
| లాటిన్ | Ventriculus |
| గ్రే'స్ | subject #247 1161 |
| నాడి | celiac ganglia, vagus[1] |
| లింఫు | celiac preaortic lymph nodes[2] |
| MeSH | Stomach |
| Dorlands/Elsevier | g_03/12386049 |
జీర్ణకోశం లేదా జీర్ణాశయం లేదా జఠరం (Stomach) ఉదరములో ఆహారం అన్నవాహిక ద్వారా చేరు మొదటి భాగము. ఇది అన్నవాహిక చిన్న ప్రేగుల మధ్య ఉంటుంది. జీర్ణక్రియలో రెండవభాగం ఇక్కడ జరుగుతుంది. ఇక్కడ జఠర రసము, కొన్ని ఎంజైమ్లు ఆహారంతో కలుస్తాయి. ఖాళీకడుపుతో ఉన్నప్పుడు 50 మి.లీ. సామర్థ్యం ఉన్న జీర్ణకోశం పూర్తి భోజనం తర్వాత నీరుతో కలిసి 3.5 లీటర్లు వరకు సాగుతుంది.
జీర్ణకోశంను నాలుగు భాగములుగా గుర్తిస్తారు. అవి పైకప్పులా ఉండే జఠర మూలము ( Fundus ), కాయము ( Body ), అంతిమకుహరము ( Antrum ), నిర్గమము ( Pylorus). జఠరపు లోపొర - శ్లేష్మపు పొరలో ( Mucosa ) ఉన్న జఠర గ్రంథుల నుంచి శ్లేష్మము( Mucus ), ఉదజ హరికామ్లము ( Hydrochloric acid ), పెప్సినోజెన్, విటమిను బి 12 గ్రహణమునకు ఉపయోగపడే అంతరాంశము ( B12 Intrinsic factor ), గాస్ట్రిన్ ( Gastrin ) అనే వినాళ రసము, హిస్టమిన్ లు( Histamine) ఉత్పత్తి అవుతాయి. ఇందులో శ్లేష్మము జఠరపు లోపొరకు రక్షణ చేకూరుస్తుంది. ఆహార చలనమునకు తోడ్పడుతుంది.
పెప్సినోజెన్ నుంచి విడుదల అయే పెప్సిన్ మాంసకృత్తుల జీర్ణమునకు ఉపయోగపడుతుంది. పెప్సిన్ ఆమ్ల మాధ్యమములో బాగా పనిచేస్తుంది. పి హెచ్ ఎక్కువయిన క్షార ద్రవములలో పనిచేయదు. ఉదజహరికామ్లము సూక్ష్మాంగజీవులను సంహరించుటకు, పెప్సిన్ సలిపే జీర్ణక్రియకు దోహదకారిగాను ఉపయోగపడుతుంది.
అంతిమకుహరము ( Antrum ) ఆహారముతో ఉబ్బినపుడు, జఠరములో పి.హెచ్ పెరిగి ఆమ్లము తగ్గినపుడు జి కణములు ( G- cells ) గాస్ట్రిన్ ని ఉత్పాదించి రక్తములోనికి విడుదల చేస్తాయి. గాస్ట్రిన్ ఉదజహరికామ్లము, పెప్సిన్ ల విడుదలకు, జఠర కండరములను ప్రేరేపించి జఠర చలనము పెంచుటకు తోడ్పడుతుంది. జీర్ణాశయములో ఆమ్లము ఎక్కువయి నప్పుడు గాస్ట్రిన్ విడుదల తగ్గిపోతుంది. గాస్ట్రిన్ ఎంటెరోక్రోమఫిన్ ( Enterochromaffin cells ) కణములనుంచి హిస్టమిన్ ని విడుదల చేయిస్తుంది. హిస్టమిన్ జఠర కుడ్య కణములలో ( parietal cells ) ఉండే ప్రోటాను యంత్రముల ( Proton pumps - ఉదజని / పొటాసియం / ఎడినొసైన్ ట్రైఫాస్ఫేటేస్ ఎంజైమ్ వ్యవస్థ ) ద్వారా రక్తము లోనికి బైకార్బొనేట్ ను, జఠర కుహరములోనికి ఉదజనిని ( Hydrogen- ప్రోటాన్లు ) విడుదల చేయిస్తుంది. ఉదజనిని అనుసరించి క్లోరైడు పరమాణువులు కూడా జఠర కుహరములోనికి విడుదల అవుతాయి. మెదడు నుంచి వచ్చే వేగస్ కపాల నాడులు ( Vagal nerves ) కూడా ఆహారపు తలపు, వాసన, రుచులకు స్పందించి జఠరములో ఉదజహరికామ్లము, పెప్సినోజెన్ ల విడుదలను, గాష్ట్రిన్ విడుదలను కలిగిస్తాయి.