జాహిదా ఖాతున్ షెర్వానీ

జె ఖే షీన్ (జననం జహీదా ఖాతూన్ షేర్వానీ; 18 డిసెంబర్ 1894 - 2 ఫిబ్రవరి 1922; కొన్నిసార్లు జాయ్ ఖాయ్ షీన్ అని ఉచ్ఛరించబడింది) ఉర్దూ భాషలో రాసిన భారతీయ కవి, రచయిత, మహిళా హక్కుల కార్యకర్త కూడా. ఆమె సంప్రదాయవాద ముస్లిం సమాజం మహిళలు కవిత్వం రాయడానికి లేదా మహిళల హక్కులను కాపాడే ఉద్యమాలను ప్రారంభించడానికి అనుమతించనందున ఆమె తన కవిత్వాన్ని జాయ్ ఖాయ్ షీన్ (లేదా జెడ్-ఖ్-ఎస్), నుజాత్ అనే మారుపేర్లతో ప్రచురించింది. ] ఆమె షేర్వానీ తెగకు చెందిన భూస్వాముల సంపన్న కుటుంబానికి చెందినది. [2] "స్త్రీ స్పర్శ" కలిగిన ఉర్దూలో ఆమె కవితలు, గజల్స్ యువతను ఆకర్షించాయి.

జీవితచరిత్ర

షెర్వానీ తండ్రి ఆమె, ఆమె తోబుట్టువులు ఉర్దూలో ఇస్లామిక్ వేదాంతశాస్త్రం, బహిర్గత గద్యాన్ని నేర్చుకునేలా చూసుకున్నారు. ఇందుకోసం అలీగఢ్ లోని జుమా మసీదు ఇమామ్ కుటుంబానికి చెందిన, అహ్ల్-ఇ-హదీస్ ఉద్యమంలో పాల్గొన్న మహమ్మద్ యాకూబ్ ఇస్రాయీలీని నియమించారు. ఈ కాలంలో ఆమె తండ్రి అలీఘర్ లో బాలికల పాఠశాల, మహిళల సాధారణ పాఠశాలను స్థాపించడంలో, అలీఘర్ కళాశాలను ముస్లిం విశ్వవిద్యాలయంగా అప్ గ్రేడ్ చేయడంలో చురుకుగా ఉన్నారు. ఈ సమయంలో షేర్వానీ కవిత్వం, ఇతర వ్యాసాలు రాసి అలీఘర్ కు చెందిన ఖాతూన్, ఢిల్లీకి చెందిన ఇస్మత్, లాహోర్ కు చెందిన షరీఫ్ బీబీ వంటి పత్రికల్లో ప్రచురించారు. భికంపూర్, దతౌలీ పిల్లల కోసం పాఠశాలలను ప్రోత్సహించిన షేర్వానీ వంశానికి చెందిన యువ సభ్యులతో యంగ్ షేర్వానీస్ లీగ్ను స్థాపించడానికి, అలీఘర్ బాలికల పాఠశాలకు బోర్డింగ్ హౌస్ను నిర్వహించడానికి నిధులు సమకూర్చడానికి ఆమె బాధ్యత వహించారు.

ఆమె ఇతర ప్రదేశాలలోని ముస్లింల పరిస్థితుల గురించి రాశారు, ట్రిపోలిటన్ యుద్ధాలు, బాల్కన్ యుద్ధం (1911–13), కాన్పూర్ మసీదు విషాదం (1913), అలీగఢ్లో రెడ్ క్రెసెంట్ను కూడా స్థాపించినప్పుడు నజ్మ్స్ (ప్రాస పద్యంలో ఉర్దూ కవిత్వం) రాశారు.

1913లో నజ్మ్ షెర్వానీ రాసిన 'ఈద్ కీ ఖుషీ మెన్ ఘమ్జాదేగన్-ఇ-కాన్పూర్ (కాన్పూర్ బాధితుల స్మృతిలో ఈద్ పండుగ) లాహోర్ వార్తాపత్రిక జమీందార్లో నుజత్ అనే కలం పేరుతో ప్రచురితమైంది. ఈ వ్యాసాన్ని చూసిన ఆమె తండ్రి, ప్రభుత్వాన్ని విమర్శిస్తూ, ముస్లిం రాజకీయ కారణాలను కవర్ చేసిన వ్యాసం సారాంశంపై అసంతృప్తి చెందారు, ఆమె కవిత్వాన్ని ప్రశంసించినప్పటికీ, ఆమె రచనలలో జాగ్రత్తగా ఉండాలని తన కుమార్తెను హెచ్చరించారు. అంతర్జాతీయ ఆర్థిక వ్యవస్థలో చమురు ప్రాముఖ్యతను, ప్రపంచవ్యాప్తంగా చమురు నిక్షేపాలను నియంత్రించడానికి పాశ్చాత్య దేశాల చర్యను వివరించే మోసుల్ కా తోక పేరుతో ఆమె జమీందారులో ప్రచురించిన మరొక కవిత కూడా ఆమె తండ్రిని భయపెట్టింది.

తండ్రి హెచ్చరికలతో కలత చెందిన ఆమె కొంతకాలం రాయడం మానేసింది. తండ్రికి చెప్పకుండా కవిత్వం రాయడం మొదలుపెట్టింది. ఈలోగా, ఆమె సోదరుడు అహ్మదుల్లా 1916 లో మరణించాడు, అతను ఆమెకు నిరంతరం మద్దతుగా, సమాచార వనరుగా ఉండటం ఆమెను బాధించింది. ఈ విషాదం తరువాత ఆమె రచనా విధానం తీవ్రమైన మలుపు తిరిగింది, 1918 లో ఆమె సిపాస్ నామా-ఇ-ఉర్దూ (ఉర్దూను కీర్తిస్తూ) ను ప్రచురించింది, ఇది భారతదేశంలో ఉర్దూ బోధనా మాధ్యమంగా ఉన్న ఏకైక ఉన్నత విద్యా సంస్థ అయిన హైదరాబాదులోని ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం ప్రారంభోత్సవం సందర్భంగా వివరించబడింది; ఆమె తన మారుపేరుతో ఈ కవితను ప్రచురించింది, ఇది ఒక మహిళ రాసినదని అప్పుడు ప్రజలకు తెలియదు. షాన్-ఉల్-హక్ హక్కీ ఈ కవితపై ఒక విమర్శ వ్రాశారు, "దాని శక్తివంతమైన చిత్రాలు, కవి ఉర్దూ స్థితికి - అణగారిన, విస్మరించబడిన, దృష్టి నుండి దాచబడిన -, ఆమె సమాజంలో మహిళల స్థితికి మధ్య ఉన్న సారూప్యతలను" పేర్కొన్నారు.ఆమె కూడా గాంధేయ స్వదేశీ ఉద్యమం పట్ల ఆసక్తి కనబరిచి తన పంథాను మార్చుకోవడం ప్రారంభించింది.

షెర్వానీ వివాహం చేసుకోలేదు, ఎందుకంటే ఆమె వివాహం చేసుకోబోయే బంధువు చిన్నతనంలోనే మరణించారు. సంపన్న కుటుంబ నేపథ్యానికి సరిపోయే మరో కాబోయే వరుడు లేడు. ఆమె 1922 ఫిబ్రవరి 2 గురువారం తన 27వ యేట మరణించింది. మహిళా పత్రిక తహ్జీబ్ ఉన్-నిస్వాన్ లో విడుదల చేసిన ఒక సంతాప సందేశంలో ఆమె ఒక నైటింగేల్, ఇప్పుడు నిశ్శబ్దంగా ఉంది, ఒక బోనులో జన్మించి, తన జీవితమంతా ఆ బోనులో గడిపింది, అక్కడే ఆమె తుది శ్వాస విడిచింది" అని పేర్కొంది.

ప్రశంసలు

ఫాతిమా హసన్ రాసిన జాహీదా ఖాతూన్ షెర్వానీ అనే డాక్టోరల్ థీసిస్ ఇతివృత్తం. కరాచీలోని వర్కింగ్ ఉమెన్ వెల్ఫేర్ ట్రస్ట్ కు ఇచ్చిన ఉపన్యాసంలో హసన్ షీన్ గురించి ప్రకాశవంతంగా మాట్లాడారు "... మహిళల విద్య, సాధికారత హక్కును ప్రోత్సహించడానికి, ప్రోత్సహించడానికి ఉద్దేశించిన వివిధ స్త్రీవాద కార్యకలాపాలలో షీన్ పాల్గొన్నారు. చిన్నవయసులోనే ఆమె అనుభవించిన తాత, తల్లి, సోదరుడు, కాబోయే భర్త మరణ విషాదాలు కూడా ఆమెను ఈ మిషన్ ను కొనసాగించకుండా ఆపలేకపోయాయి. ఆమె గురించి హసన్ ఇలా అన్నారు: "ఆమె ఒక దార్శనికురాలు, వ్యవసాయం, రైతులు, ప్రపంచ యుద్ధం, అలీఘర్ విశ్వవిద్యాలయం, ఖిలాఫత్ ఉద్యమం వంటి వివిధ అంశాలపై ఆమె రాశారు. మహిళల హక్కులపై ఆమె రచించిన మస్నవి ఐనా-ఇ-హరామ్ కవితా రచన అల్లామా ఇక్బాల్ షిక్వా వంటిది, జాయ్ ఖాయ్ షీన్ ఎక్కువ కాలం జీవించి ఉంటే, ఆమె అతని వలె చాలా సాధించేదని ఆమె వ్యాఖ్యలను గీసింది".

ఇద్దరు ఎంఏ, ఎంఫిల్ గ్రాడ్యుయేట్ థీసిస్ ల థీమ్ కూడా జై ఖాయ్ షీన్. .