సోమశిల (కొల్లాపూర్ మండలం)
సోమశిల తెలంగాణ రాష్ట్రం, నాగర్‌కర్నూల్ జిల్లా, కొల్లాపూర్ మండలంలోని గ్రామం.[1]
| సోమశిల | |
| — రెవెన్యూ గ్రామం — | |
  సోమశిల |
|
| అక్షాంశరేఖాంశాలు: 16°02′52″N 78°19′42″E / 16.04790°N 78.32839°E | |
|---|---|
| రాష్ట్రం | తెలంగాణ |
| జిల్లా | నాగర్‌కర్నూల్ |
| మండలం | కొల్లాపూర్ |
| ప్రభుత్వం | |
| - సర్పంచి | |
| జనాభా (2011) | |
| - మొత్తం | 1,734 |
| - పురుషుల సంఖ్య | 909 |
| - స్త్రీల సంఖ్య | 825 |
| - గృహాల సంఖ్య | 466 |
| పిన్ కోడ్ | 509102 |
| ఎస్.టి.డి కోడ్ | |
ఇది మండల కేంద్రమైన కొల్లాపూర్ నుండి 8 కి. మీ. దూరం లోను, సమీప పట్టణమైన నాగర్ కర్నూల్ నుండి 54 కి. మీ. దూరంలోనూ ఉంది.2016 అక్టోబరు 11 న చేసిన తెలంగాణ జిల్లాల పునర్వ్యవస్థీకరణకు ముందు ఈ గ్రామం పాత మహబూబ్ నగర్ జిల్లా లోని ఇదే మండలంలో ఉండేది.[2] కొత్తగా 2022లో కేబుల్ బ్రిడ్జి ప్రాజెక్టు ప్రారంభమయింది
గణాంకాలు
[మార్చు]2011 భారత జనగణన గణాంకాల ప్రకారం ఈ గ్రామం 466 ఇళ్లతో, 1734 జనాభాతో 1863 హెక్టార్లలో విస్తరించి ఉంది. గ్రామంలో మగవారి సంఖ్య 909, ఆడవారి సంఖ్య 825. షెడ్యూల్డ్ కులాల సంఖ్య 375 కాగా షెడ్యూల్డ్ తెగల సంఖ్య 0. గ్రామ జనగణన లొకేషన్ కోడ్ 576371[3].పిన్ కోడ్: 509102.
చరిత్ర
[మార్చు]సోమశిల గ్రామనామం సోమ అనే పూర్వపదం, శిల అనే ఉత్తరపదాల కలయికలో ఏర్పడింది. సోమ అనేది దైవసూచిగానూ, శిల అనేది శిలాసూచిగానూ గ్రామనామ పరిశోధకులు గుర్తించారు. శిల అన్న పదానికి రాయి అని అర్థం.[4] సోమశిల అన్న పేరును ఈ నేపథ్యంలో పరిశీలిస్తే దేవతావిగ్రహాన్ని సూచించే పదమని చెప్పవచ్చు.
సోమశిలఃసోమశిలలోని శ్రీ లలితాసోమేశ్వరస్వామి దేవాలయం 7వ శతాబ్దంలో నిర్మించినట్టు నమ్ముతున్నారు.శ్రీశైలం ప్రాజెక్టు వల్ల కృష్ణానదిలో మునిగిపోకుండా గట్టున అదే దేవాలయాన్ని పునర్నిర్మాణం చేసారు.ఈ గుడి 15దేవాలయాల సముదాయం.జ్యోతిర్లింగాలుగా ప్రసిద్ధమైన ద్వాదశలింగాల ప్రతిరూపాలను ఒకచోట ఈగుడిలో ప్రతిష్ఠించారు.ఈ గుళ్ళలోని అన్ని గర్భగుడుల లలాటబింబంగా గజలక్ష్మి వుండడం విశేషం.పశ్చిమచాళుక్యుల దేవాలయాలకు గజలక్ష్మి వుండడం ఆచారంగా కనపడుతుంది.అదే సంప్రదాయం కాకతీయుల దాకా కొనసాగింది.దేవాలయంలో మూడుచోట్ల కప్పుకు ఉమామహేశ్వరుడు అష్టదిక్పాలకులచేత పరివేష్టితుడైన శిల్పం కనపడింది.అన్నింటిలోకి ఒక దేవాలయం లలాటబింబంగా నాలుగురేకులపూవు చెక్కబడివుంది.ఇది జైనుల చిహ్నం.అన్ని శైవాలయాలే.అందులో ఒకటి లలితాంబ గుడి.గుడి విమాననిర్మాణం ఫంసానపద్ధతిన కట్టబడివుంది. గుడి ముందర రెండు శాసనస్తంభాలు ఉన్నాయి.అందులో ఒకటి కళ్యాణి చాళుక్యచక్రవర్తి త్రైలోక్యమల్ల ఒకటవ సోమేశ్వరుని పాలనాకాలంలో సా.శ.1055 అక్టోబరు 21న హైహయవంశీకుడు మహామండలేశ్వరుడు రేచరస, నాళియబ్బె చేసిన దానశాసనం.శాసనస్తంభం బాగా శిథిలం కావడం వల్ల పూర్తి శాసనపాఠం లభించలేదు. (Inscriptions of AP-Mahabubnagar Dist. Vol.I,No.66…pg no.87)రెండవ శాసనం కాకతీయమహారాజు రెండవ ప్రతాపరుద్రునిపాలనాకాలంలో..సా.శ.1297 జనవరి 24న చింతపల్లి బైడునాడుగా (?)చేసి సోమనాథపురవర ప్రెగ్గడలు బాచన ప్రెగ్గడ,రుద్రయ ఇస్వరాజు,ఆయమల్లి ప్రెగడ,సోమయ బదెయన ప్రెగడ...ఈ నల్గురికి నాలుగపాళ్ళు,ఇమ్మడి కొమ్మనగారికి ఒకపాలుగా.. అడ్డు (ఆదాయం) 5పాళ్ళను వ్రిత్తిగా నియమించి చేసిన దానశాసనం.గంగాదేవి (నది) వున్నంతకాలం ఆ తర్వాత వచ్చే స్థానాధిపతులు కూడా ఈ దాననియమాన్ని పాటించాలని శాసనం.[5]
విద్యా సౌకర్యాలు
[మార్చు]గ్రామంలో ప్రభుత్వ ప్రాథమిక పాఠశాల ఒకటి, ప్రభుత్వ ప్రాథమికోన్నత పాఠశాల ఒకటి ఉంది.బాలబడి, మాధ్యమిక పాఠశాల‌లు కొల్లాపూర్లో ఉన్నాయి.సమీప జూనియర్ కళాశాల, ప్రభుత్వ ఆర్ట్స్ / సైన్స్ డిగ్రీ కళాశాల కొల్లాపూర్లోను, ఇంజనీరింగ్ కళాశాల వనపర్తిలోనూ ఉన్నాయి. సమీప వైద్య కళాశాల కర్నూలులోను, పాలీటెక్నిక్‌ వనపర్తిలోను, మేనేజిమెంటు కళాశాల నాగర్‌కర్నూల్లోనూ ఉన్నాయి. సమీప వృత్తి విద్యా శిక్షణ పాఠశాల వర్ద్యాల్లోను, అనియత విద్యా కేంద్రం అచ్చంపేటలోను, దివ్యాంగుల ప్రత్యేక పాఠశాల నాగర్‌కర్నూల్ లోనూ ఉన్నాయి.
వైద్య సౌకర్యం
[మార్చు]ప్రభుత్వ వైద్య సౌకర్యం
[మార్చు]సమీప సామాజిక ఆరోగ్య కేంద్రం, ప్రాథమిక ఆరోగ్య కేంద్రం, ప్రాథమిక ఆరోగ్య ఉప కేంద్రం గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి. పశు వైద్యశాల, సంచార వైద్య శాల గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి. మాతా శిశు సంరక్షణ కేంద్రం, టి. బి వైద్యశాల గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి. అలోపతి ఆసుపత్రి, ప్రత్యామ్నాయ ఔషధ ఆసుపత్రి, డిస్పెన్సరీ, కుటుంబ సంక్షేమ కేంద్రం గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి.
ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యం
[మార్చు]గ్రామంలోఒక ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యం ఉంది. డిగ్రీ లేని డాక్టరు ఒకరు ఉన్నారు.
తాగు నీరు
[మార్చు]గ్రామంలో కుళాయిల ద్వారా రక్షిత మంచినీటి సరఫరా జరుగుతోంది. గ్రామంలో ఏడాది పొడుగునా చేతిపంపుల ద్వారా నీరు అందుతుంది. బోరుబావుల ద్వారా కూడా ఏడాది పొడుగునా నీరు అందుతుంది. కాలువ/వాగు/నది ద్వారా గ్రామానికి తాగునీరు లభిస్తుంది.
పారిశుధ్యం
[మార్చు]మురుగునీరు బహిరంగ కాలువల ద్వారా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీటిని నేరుగా జలవనరుల్లోకి వదులుతున్నారు. గ్రామంలో సంపూర్ణ పారిశుధ్య పథకం అమలవుతోంది. సామాజిక మరుగుదొడ్డి సౌకర్యం లేదు. ఇంటింటికీ తిరిగి వ్యర్థాలను సేకరించే వ్యవస్థ లేదు. సామాజిక బయోగ్యాస్ ఉత్పాదక వ్యవస్థ లేదు. చెత్తను వీధుల పక్కనే పారబోస్తారు.
సమాచార, రవాణా సౌకర్యాలు
[మార్చు]సోమశిలలో సబ్ పోస్టాఫీసు సౌకర్యం ఉంది. పోస్టాఫీసు సౌకర్యం, పోస్ట్ అండ్ టెలిగ్రాఫ్ ఆఫీసు గ్రామానికి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి. లాండ్ లైన్ టెలిఫోన్, పబ్లిక్ ఫోన్ ఆఫీసు, మొబైల్ ఫోన్ మొదలైన సౌకర్యాలు ఉన్నాయి. ఇంటర్నెట్ కెఫె / సామాన్య సేవా కేంద్రం, ప్రైవేటు కొరియర్ గ్రామానికి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి.
గ్రామానికి సమీప ప్రాంతాల నుండి ప్రభుత్వ రవాణా సంస్థ బస్సులు తిరుగుతున్నాయి. సమీప గ్రామాల నుండి ఆటో సౌకర్యం కూడా ఉంది. వ్యవసాయం కొరకు వాడేందుకు గ్రామంలో ట్రాక్టర్లున్నాయి. ప్రైవేటు బస్సు సౌకర్యం గ్రామానికి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. రైల్వే స్టేషన్ గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది.
జిల్లా రహదారి గ్రామం గుండా పోతోంది. జాతీయ రహదారి, రాష్ట్ర రహదారి, ప్రధాన జిల్లా రహదారి గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి. గ్రామంలో తారు రోడ్లు, కంకర రోడ్లు ఉన్నాయి.
మార్కెటింగు, బ్యాంకింగు
[మార్చు]గ్రామంలో స్వయం సహాయక బృందం, పౌర సరఫరాల కేంద్రం, వారం వారం సంత ఉన్నాయి. ఏటీఎమ్, వాణిజ్య బ్యాంకు, సహకార బ్యాంకు, వ్యవసాయ పరపతి సంఘం గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి. రోజువారీ మార్కెట్, వ్యవసాయ మార్కెటింగ్ సొసైటీ గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి.
ఆరోగ్యం, పోషణ, వినోద సౌకర్యాలు
[మార్చు]గ్రామంలో అంగన్ వాడీ కేంద్రం, ఇతర పోషకాహార కేంద్రాలు, ఆశా కార్యకర్త ఉన్నాయి. గ్రామంలో వార్తాపత్రిక పంపిణీ జరుగుతుంది. అసెంబ్లీ పోలింగ్ కేంద్రం, జనన మరణాల నమోదు కార్యాలయం ఉన్నాయి. సమీకృత బాలల అభివృద్ధి పథకం, ఆటల మైదానం గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి. సినిమా హాలు, గ్రంథాలయం, పబ్లిక్ రీడింగ్ రూం గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి.
విద్యుత్తు
[మార్చు]గ్రామంలో గృహావసరాల నిమిత్తం విద్యుత్ సరఫరా వ్యవస్థ ఉంది. రోజుకు 7 గంటల పాటు వ్యవసాయానికి, 10 గంటల పాటు వాణిజ్య అవసరాల కోసం కూడా విద్యుత్ సరఫరా చేస్తున్నారు.
భూమి వినియోగం
[మార్చు]సోమశిలలో భూ వినియోగం కింది విధంగా ఉంది:
- అడవి: 1374 హెక్టార్లు
- వ్యవసాయేతర వినియోగంలో ఉన్న భూమి: 141 హెక్టార్లు
- వ్యవసాయం సాగని, బంజరు భూమి: 7 హెక్టార్లు
- శాశ్వత పచ్చిక ప్రాంతాలు, ఇతర మేత భూమి: 19 హెక్టార్లు
- వ్యవసాయం చేయదగ్గ బంజరు భూమి: 53 హెక్టార్లు
- సాగులో లేని భూముల్లో బీడు భూములు కానివి: 61 హెక్టార్లు
- బంజరు భూమి: 87 హెక్టార్లు
- నికరంగా విత్తిన భూమి: 121 హెక్టార్లు
- నీటి సౌకర్యం లేని భూమి: 261 హెక్టార్లు
- వివిధ వనరుల నుండి సాగునీరు లభిస్తున్న భూమి: 8 హెక్టార్లు
నీటిపారుదల సౌకర్యాలు
[మార్చు]సోమశిలలో వ్యవసాయానికి నీటి సరఫరా కింది వనరుల ద్వారా జరుగుతోంది.
- చెరువులు: 8 హెక్టార్లు
ఉత్పత్తి
[మార్చు]సోమశిలలో ఈ కింది వస్తువులు ఉత్పత్తి అవుతున్నాయి.
ప్రధాన పంటలు
[మార్చు]విశేషాలు
[మార్చు]మహబూబ్ నగర్ కు 120 కి.మీ; కొల్లాపూర్ కు 10 కి.మీ దూరాల్లో ఉన్న సోమశిలలో సోమేశ్వర స్వామి ఆలయం ఉంది. ఇక్కడ శివరాత్రి, కార్తీక పౌర్ణమి పర్వదినాల్ని ఎంతో వైభవంగా నిర్వహిస్తారు. ఇక్కడి పుష్కరస్నానం విశేష పుణ్యాల్ని ప్రసాదిస్తుందన్నది ఒక బలమైన విశ్వాసం. ఆలయ పరిసర ప్రాంతాలు ప్రకృతి సౌందర్యానికి ప్రతిబింబాలుగా కనిపిస్తాయి
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ తెలంగాణ ప్రభుత్వ ఉత్తర్వులు GO. Ms. No. 243, Revenue (DA-CMRF) Department, Date: 11.10.2016
- ↑ "నాగర్ కర్నూల్ జిల్లా" (PDF). తెలంగాణ గనుల శాఖ. Archived (PDF) from the original on 2021-12-28. Retrieved 2021-01-06.
- ↑ "Office of the Registrar General & Census Commissioner, India - Village amenities of 2011".
- ↑ ఉగ్రాణం, చంద్రశేఖరరెడ్డి (1989). నెల్లూరుజిల్లా గ్రామనామాలు భాషా సామాజిక పరిశీలన. తిరుపతి: శ్రీవేంకటేశ్వర విశ్వవిద్యాలయం. p. 251. Retrieved 10 March 2015.
- ↑ Inscriptions of AP-Mahabubnagar Dist. Vol.II,No.16…pg no.64