శ్రీముఖుడు

వికీపీడియా నుండి
Jump to navigation Jump to search
శ్రీముఖుడు
The Simuka inscription (photograph and rubbing) at the Naneghat Caves, in early Brahmi script:
𑀭𑀸𑀬𑀸 𑀲𑀺𑀫𑀼𑀓 𑀲𑀸𑀢𑀯𑀸𑀳𑀦𑁄 𑀲𑀺𑀭𑀺𑀫𑀢𑁄
Rāyā Simuka - Sātavāhano sirimato
"King Simuka Satavahana, the illustrious one"[1]
Founder of Satavahana dynasty
పరిపాలన1st century BCE
ఉత్తరాధికారిKanha
వంశముSatakarni
రాజవంశంSatavahana

శ్రీముఖుడు శాతవాహన రాజ్యస్థాపకుడు. చివరి కణ్వరాజు సుశర్మను హతమార్చి ఇతడు చక్రవర్తి అయ్యాడు. ఇతడి రాజధాని ప్రతిష్ఠానపురము.[2] నానాఘాటులోని శాతవాహన శాసనంలో రాజుల జాబితాలో మొదటి రాజుగా ఆయన ప్రస్తావించబడ్డారు.[3] పురాణాలలో మొదటి ఆంధ్ర (శాతవాహన) రాజు పేరును శివముఖ, శిశుకా, సింధుకా, చిస్మాకా, షిప్రకా, శ్రీముఖ, మొదలైన పేర్లతో పిలుస్తారు. దీనిని పలు మార్లు నకలు చేయడం ద్వారా సంభవించిన "సిముకా" పదానికి ఏర్పడిన వికృత నామాలు అని విశ్వసిస్తున్నారు.[4]

అందుబాటులో ఉన్న సాక్ష్యాల ఆధారంగా, సిముకాను కాలం గురించి నిశ్చయంగా చెప్పలేము.[5] ఒక సిద్ధాంతం ఆధారంగా ఆయన క్రీస్తుపూర్వం 3 వ శతాబ్దంలో నివసించాడు; కానీ ఆయన సాధారణంగా క్రీ.పూ 1 వ శతాబ్దంలో నివసించినట్లు భావిస్తారు. సిముకాకు క్రీస్తుపూర్వం 1 వ శతాబ్దం తేదీని ఎపిగ్రాఫికలు ఆధారాలు గట్టిగా సూచిస్తున్నాయి: క్రీస్తుపూర్వం 70-60 నాటి నానేఘాటు శాసనంలో సిముకాను తండ్రి శాతకర్ణిగా పేర్కొన్నట్లు తెలుస్తోంది. ఇది కన్హా నాసికు గుహాశాసనం వెనుక ఉన్న పాలియోగ్రాఫికలు ఆధారంగా పరిగణించబడుతుంది. (బహుశా సిముకా సోదరుడు) గుహ 19 లో క్రీ.పూ 100-70 నాటిది.[6]

కాలం

[మార్చు]
The Naneghat inscription. Dated to 70-60 BCE, it mentions reigning king Satakarni I, his queen Naganika, and his probable father, the "illustrious"" Simuka.[7]

నానేఘాట్లోని శాతవాహన శాసనం లోని రాజుల జాబితాలో సిముకాను మొదటి రాజుగా పేర్కొన్నారు.[3] ఆంధ్ర రాజవంశం స్థాపకుడికి వివిధ పురాణకథనాలలో వేర్వేరు పేర్లు ఉన్నాయి: మత్స్య పురాణంలో శిశుకా, విష్ణు పురాణంలో సిప్రకా, వాయు పురాణంలో సింధుకా, బ్రహ్మ పురాణంలోని ఛెస్మాకా, కుందరికా ఖండాలోని శుద్రాక లేదా సురకా.[8] ఇవి సిముకా పదానికి ఏర్పడిన వికృతనామాలు అని విశ్వసిస్తున్నారు. ఇది వ్రాతప్రతులను తిరిగి తిరిగి కాఫీ చేసిన ఫలితంగా సంభవించిందని భావిస్తున్నారు.[9]

మొదటి ఆంధ్ర రాజు కణ్వ రాజు సుశర్మను (క్రీ.పూ. 40-30) పడగొట్టాడని మత్స్య, వాయు పురాణాలు పేర్కొన్నాయి. ఈ రాజును సిముకాగా గుర్తిస్తూ కొంతమంది పండితులు సిముకా పాలన క్రీ.పూ 30 లో ప్రారంభమైందని విశ్వసిస్తున్నారు. ఈ సిద్ధాంతానికి డి. సి. సిర్కారు, హెచ్. సి. రాయ్ చౌధురి వంటి పరిశోధకులు మద్ధతు ఇస్తున్నారు.[10] ఆంధ్రా రాజవంశం 450 సంవత్సరాలు పరిపాలించినట్లు మత్స్య పురాణం పేర్కొంది. 3 వ శతాబ్దం ప్రారంభం వరకు శాతవాహన పాలన కొనసాగిన విషయం తెలిసిందే. అందువలన శాతవాహన పాలన ప్రారంభం క్రీ.పూ 3 వ శతాబ్దం నాటిది. అదనంగా ఇండికా బై మెగాస్టీన్సు (క్రీస్తుపూర్వం 350 - 290) "అండారే" అనే శక్తివంతమైన తెగ గురించి ప్రస్తావించింది. దీని రాజు 1,00,000 పదాతిదళం, 2,000 అశ్వికదళం, 1,000 గజ సైన్యాన్ని నిర్వహించాడు. అండారేను ఆంధ్రాలుగా గుర్తించినట్లయితే ఇది క్రీస్తుపూర్వం 3 వ శతాబ్దం నుండి ప్రారంభమయ్యే శాతవాహన పాలనకు అదనపు సాక్ష్యంగా పరిగణించబడుతుంది. ఈ సిద్ధాంతం ఆధారంగా సిముకా మౌర్య చక్రవర్తి అశోకుడి (క్రీ.పూ. 304–232) తరువాత పాలకుడయ్యాడు. ఈ పరిశోధకుల అభిప్రాయం ఆధారంగా కన్వా పాలకుడు సుషర్మాను సిముకా వారసుడు పడగొట్టాడు. బ్రహ్మాండ పురాణం ఇలా చెబుతోంది: "నలుగురు కాన్వాలు 45 సంవత్సరాలు భూమిని పరిపాలిస్తారు; అప్పుడు (దానిని) తిరిగి ఆంధ్రలు పాలిస్తారు ". కాన్వాలు వారిని లొంగదీసుకునే ముందు శాతవాహనులు అధికారంలో ఉన్నారని ఇది సూచిస్తుంది; కన్వా పాలన చివరికి శాతవాహన రాజు చేత పడగొట్టబడింది. ఈ సిద్ధాంతానికి మద్దతు ఇచ్చే పరిశోధకులలో ఎ. ఎస్. ఆల్టేకరు, కె. పి. జయస్వాలు, వి. ఎ. స్మిత్, ఇతరులు ఉన్నారు.[10]

సుధాకరు చటోపాధ్యాయ ఆధారంగా కణ్వ రాజుల తరువాత శాతవాహన పాలనను పునరుద్ధరించిన వ్యక్తి సిముకా, అందువలన 'రెండవ' శాతవాహన రాజవంశం స్థాపకుడు; పురాణరచయితలు ఆయన పేరును అసలు రాజవంశం స్థాపకుడిగా నిర్ణయించడంలో అయోమయం సృష్టించారు.[10] చార్లెసు హిగ్హాం అభిప్రాయం ఆధారంగా నాణెం సంబంధిత ఆధారాలు సిముకా పాలన క్రీ.పూ 120 కి కొంతకాలం ముందే ముగిసిందని సూచిస్తున్నాయి.[11] హిమాంషు ప్రభా రే కూడా సిముకాను క్రీస్తుపూర్వం 100 కి ముందు ఎప్పటి నాటిదో అని సూచించాడు.[12]

జీవితచరిత్ర

[మార్చు]

సిముకా గురించి ఖచ్ఛిత వివరాలు తెలియదు. జైన ఇతిహాసాల ఆధారంగా ఆయన జైన మతాన్ని స్వీకరించాడు; కానీ ఆయన జీవితపు చివరి సంవత్సరాలలో ఆయన నిరంకుశుడు అయ్యాడు. దాని కోసం ఆయన పదవీచ్యుతుడై చంపబడ్డాడు.[13] పురాణాల ఆధారంగా కన్వరాజవంశం చివరి రాజును ఆంధ్ర రాజవంశం మొదటి రాజు (లేదా శాతవాహన రాజవంశం) చంపి తరువాత ఆయన పాలనకు వచ్చాడు. పురాణాల ఆధారంగా: "ఆంధ్రా సిముకా కన్వాయనాలు, సుసర్మాన్ల మీద దాడి చేసి సుంగాల అవశేషాలను నాశనం చేసి ఈ భూమిని స్వాధీనం చేసుకున్నాడు." [14] ఆయనకు బలిపుచ్చా అని పేరు పెట్టబడింది కొన్ని గ్రంథాలు సూచిస్తున్నాయి.[15]

సిముకా తరువాత అతని సోదరుడు కన్హా, సామ్రాజ్యాన్ని పశ్చిమ దిశగా కనీసం నాసికు వరకు విస్తరించాడు.[5][10] మత్స్య పురాణం ఆధారంగా కృష్ణుడు (అంటే కన్హా) తరువాత మల్లకర్ణి వచ్చాడు. కాని ఇతర పురాణాల ఆధారంగా ఆయన తరువాత శాతకర్ణి వచ్చాడు. శాతకర్ణి నానేఘాటు గుహాశాసనం ఆయన కుటుంబ సభ్యులను జాబితా చేస్తుంది: ఇందులో సిముకా పేరు ప్రస్తావించబడింది. కాని కన్హా పేరు లేదు. దీని ఆధారంగా చరిత్రకారులు శాతకర్ణి సిముకా కొడుకు అని తేల్చి, కన్హా తరువాత వచ్చిన పాలకుడు సూచించారు.[10][16]

మూలాలు

[మార్చు]
  1. Burgess, Jas (1883). Report on the Elura Cave temples and the Brahmanical and Jaina Caves in Western India.
  2. Raychaudhuri 2006, p. 336.
  3. 3.0 3.1 James Burgess; Georg Bühler (1883). Report on the Elura Cave Temples and the Brahmanical and Jaina Caves in Western India. Trübner & Company. p. 69.
  4. Ajay Mitra Shastri (1998). The Sātavāhanas and the Western Kshatrapas: a historical framework. Dattsons. p. 42. ISBN 978-81-7192-031-0.
  5. 5.0 5.1 Upinder Singh (2008). A History of Ancient and Early Medieval India. Pearson Education India. pp. 381–384. ISBN 9788131711200.
  6. Empires: Perspectives from Archaeology and History by Susan E. Alcock p.168
  7. Carla M. Sinopoli 2001, p. 168.
  8. Fitzedward Hall, ed. (1868). The Vishnu Purana. Vol. IV. Translated by H. H. Wilson. Trübner & Co. pp. 194–202.
  9. Ajay Mitra Shastri (1998). The Sātavāhanas and the Western Kshatrapas: a historical framework. Dattsons. p. 42. ISBN 978-81-7192-031-0.
  10. 10.0 10.1 10.2 10.3 10.4 Sudhakar Chattopadhyaya (1974). Some Early Dynasties of South India. Motilal Banarsidass. pp. 17–56.
  11. Charles Higham (2009). Encyclopedia of Ancient Asian Civilizations. Infobase Publishing. p. 299. ISBN 9781438109961.
  12. Carla M. Sinopoli (2001). "On the edge of empire: form and substance in the Satavahana dynasty". In Susan E. Alcock (ed.). Empires: Perspectives from Archaeology and History. Cambridge University Press. pp. 166–168.
  13. Kambhampati Satyanarayana (1975). From stone age to feudalism. People's Publishing House. p. 111.
  14. Raychaudhuri, Hem Channdra (1923). Political history of ancient India, from the accession of Parikshit to the extinction of the Gupta dynasty. Calcutta, Univ. of Calcutta. p. 216.
  15. Thapar 2013, p. 296.
  16. Raychaudhuri 2006, p. 346.

వనరులు

[మార్చు]