Jump to content

రీనా లాజో

వికీపీడియా నుండి

రీనా లాజో వాసెం (అక్టోబర్ 23,1923-నవంబర్ 1,2019) ఒక గ్వాటెమాలన్-మెక్సికన్ చిత్రకారురాలు.[1] ఆమె డియెగో రివెరా సహాయకుడిగా కుడ్య చిత్రలేఖనంలో తన వృత్తిని ప్రారంభించింది. ఆమె 1947 నుండి 1957లో ఆయన మరణించే వరకు మెక్సికో, గ్వాటెమాల ప్రాజెక్టులలో ఆయనతో కలిసి పనిచేశారు. ఆ తరువాత, ఆమె చురుకైన చిత్రకారిణిగా కొనసాగింది, కాన్వాసుల కంటే ఆమె కుడ్యచిత్ర రచనలకు ప్రసిద్ధి చెందింది, అయినప్పటికీ తరువాతివి మెక్సికో, ఇతర దేశాలలో ప్రదర్శించబడ్డాయి. ఇది ఆమెను గ్వాటెమాల యొక్క అత్యంత ప్రసిద్ధ కళాకారులలో ఒకరిగా చేసింది. ఆమె మెక్సికన్ కుడ్యచిత్ర ఉద్యమంలో సభ్యురాలు, ఆధునిక కళాకారులను చాలా వాణిజ్యపరంగా, సామాజిక కారణాలకు కట్టుబడి లేరని విమర్శించారు. దాని చారిత్రక విలువ కారణంగా మెక్సికోలో కుడ్యచిత్రం పునరుజ్జీవింపబడుతుందని ఆమె నమ్మింది.

జీవితం

[మార్చు]

రినా లాజో అక్టోబర్ 23, 1923న గ్వాటెమాల నగరంలో ఆర్టురో లాజో, మెలనియా వాసెర్న్ దంపతులకు జన్మించారు . ఆమె ప్రాథమిక విద్య నుండి ఉన్నత పాఠశాల వరకు కొలెజియో అలెమాన్‌లో చదివారు .  ఆమె తన బాల్యాన్ని కోబాన్‌లో గడిపింది , అక్కడ ఆమెకు స్థానిక మాయన్ ప్రజలతో పరిచయం ఉంది , ఇది తరువాత ఆమె కళపై ప్రభావం చూపింది.[2][3][4]

లాజో 1940ల ప్రారంభంలో గ్వాటెమాల నగరంలోని అకాడెమియా నేషనల్ డి బెల్లాస్ ఆర్టెస్‌లో తన కళా అధ్యయనాలను ప్రారంభించింది . (నేడు ఈ పాఠశాలను ఎస్క్యూలా నేషనల్ డి ఆర్టెస్ ప్లాస్టికాస్ "రాఫెల్ రోడ్రిగ్జ్ పాడిల్లా" అని పిలుస్తారు.) అక్కడ ఆమె గ్వాటెమాల నేషనల్ ప్యాలెస్‌లో జూలియో ఉర్రులా పెయింటింగ్ కుడ్యచిత్రాలకు సహాయకురాలుగా పనిచేసింది .  1945లో, ఆమె మెక్సికోలోని ఎస్క్యూలా నేషనల్ డి పింటూరా, ఎస్కల్చురా వై గ్రాబాడో "లా ఎస్మెరాల్డా" లో కళను అభ్యసించడానికి అప్పటి ప్రెసిడెంట్ అరేవాలో నుండి స్కాలర్‌షిప్‌ను గెలుచుకుంది . ఆ సమయంలో జరుగుతున్న విప్లవాన్ని కాదని దేశాన్ని ఎందుకు విడిచిపెట్టానని ఆమె పేర్కొంది .  పాఠశాలలో, ఆమె కార్లోస్ ఒరోజ్కో రొమెరో, జెసస్ గెరెరో గాల్వాన్, ఆల్ఫ్రెడో జాల్స్, ఫెడెరికో కాంటు, మాన్యువల్ రోడ్రిగ్జ్ లోజానోలతో కలిసి చదువుకుంది, కానీ త్వరగా డియెగో రివెరాకు ఇష్టమైన విద్యార్థిని అయ్యింది, ఆమెను ఆమె తన ఉత్తమ గురువు అని పిలిచింది.  ఆమె కోయోకాన్‌లోని తన, రివెరా ఇంట్లో ఫ్రిదా కహ్లోను కలుసుకుంది , అక్కడ ఆమెను తినడానికి ఆహ్వానించారు. ఆమెకు కారంగా ఉండే ఆహారం నచ్చలేదు, కానీ మెక్సికోను అభినందించడానికి మిరపకాయలను ఎలా అభినందించాలో నేర్చుకోవాలని రివెరా ఆమెకు చెప్పింది.[3][4][5]

ఇంటర్వ్యూ (స్పానిష్ లో)

లాజో 1949లో మెక్సికన్ కళాకారుడు ఆర్టురో గార్సియా బస్టోస్‌ను వివాహం చేసుకున్నాడు. వారి ఇల్లు లా మలిన్చే నివాసంగా ఉండేదని , తరువాత ఇది ఒక మఠం, జైలు, ఆసుపత్రిగా మారిందని చెప్పబడింది. 2006లో, నలభై సంవత్సరాలకు పైగా అక్కడ నివసించిన తర్వాత, వారు గలేరియా డి లా కాసా కొలరాడాను ఉంచడానికి గ్రౌండ్ ఫ్లోర్‌లో కొంత భాగాన్ని ప్రారంభించారు. ఈ గ్యాలరీని వారి కుమార్తె, ఆర్కిటెక్ట్ అయిన రినా గార్సియా లాజో నిర్వహిస్తున్నారు.  ఇల్లు, చుట్టుపక్కల పరిసరాలు తమ ఇద్దరికీ దాని చరిత్ర, దానితో సంబంధం ఉన్న ఇతిహాసాలకు ప్రేరణనిచ్చాయని లాజో చెప్పారు.[6]

ఆమె ప్రారంభ కళాత్మక, సామాజిక, రాజకీయ జీవితం రివెరా, కహ్లోతో బలంగా ముడిపడి ఉంది,, ఆమె మెక్సికన్ కమ్యూనిస్ట్ పార్టీకి తీవ్రవాద మద్దతుదారుగా మారింది.[3]

కెరీర్

[మార్చు]
బోనంపక్ కుడ్యచిత్రాల పునరుత్పత్తి విభాగం

లాజో లా ఎస్మెరాల్డాకు వచ్చిన వెంటనే ఆమె కళా జీవితం ప్రారంభమైంది , డియెగో రివెరా ఆమెను సహాయకురాలిగా నియమించుకుంది. అతనితో ఆమె మొదటి సహకారం 1947లో హోటల్ డెల్ ప్రాడో కోసం సుయెనో డి ఉనా టార్డే డామినికల్ ఎన్ లా అలమెడా సెంట్రల్ అనే కుడ్యచిత్రంపై జరిగింది . రివెరా ఆమెను తన "కుడి చేయి", "తన విద్యార్థులలో ఉత్తమురాలు" అని పిలిచింది.[3][5]

అప్పటి నుండి 1957లో ఆయన మరణించే వరకు, ఆమె ఆయనతో కలిసి అనేక కుడ్యచిత్రాలపై పనిచేసింది, ఇది ఆమె కెరీర్‌ను ఎక్కువగా కుడ్యచిత్ర చిత్రలేఖనంలో నడిపించింది.  ఈ ప్రాజెక్టులలో చాపుల్టెపెక్‌లోని కారాకామో డెల్ రియో లెర్మాలో ఎల్ అగువా, ఆరిజెన్ డి లా విడా సోబ్రే లా టియెర్రా (1951) అనే పేరుతో చేసిన కుడ్యచిత్రాలు, సియుడాడ్ యూనివర్సిటేరియాలోని ఒలింపిక్ స్టేడియంలో సహజ రాతి కుడ్యచిత్రం ( 1952), హాస్పిటల్ లా రాజా, ఎల్ ప్యూబ్లో ఎన్ డిమాండా డి సలుడ్, హిస్టోరియా డి లా మెడిసిన్ ఎన్ మెక్సికో (1953)లో రెండు,, గ్వాటెమాలాలో ఒకటి, పలాసియో నేషనల్ డి కల్చురాలో లా గ్లోరియోసా విక్టోరియా (1954) ఉన్నాయి. చివరిది గ్వాటెమాల అధ్యక్షుడు జాకోబో అర్బెంజ్‌ను పదవీచ్యుతుడిని చేసిన తిరుగుబాటును వర్ణిస్తుంది, దీనిలో యునైటెడ్ స్టేట్స్‌పై నింద మోపబడింది . లాజో స్వయంగా ఈ కుడ్యచిత్రంలో ప్రకాశవంతమైన ఎరుపు జాకెట్టులో యువ గెరిల్లా పోరాట యోధురాలుగా కనిపిస్తుంది.[3][7]

రివెరాతో కలిసి పనిచేయడంతో పాటు, లాజో తన కెరీర్‌లో అనేక సొంత కుడ్యచిత్ర ప్రాజెక్టులను అమలు చేసింది. ఆమె గ్వాటెమాల నగరం, మెక్సికోలోని వివిధ ప్రదేశాలలో వినైల్, స్టక్కోలో ఫ్రెస్కోలు , కుడ్యచిత్రాలను నిర్మించింది.  ఆమె పెళ్లి చేసుకునే ముందు, మోరెలోస్ రాష్ట్రంలో కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ గుర్తింపు పొందాలనే లక్ష్యంతో ఆమె ఎస్క్యూలా రూరల్ డి టెమిక్స్కోలో ఒక కుడ్యచిత్రాన్ని సృష్టించింది .  ఆమె తదుపరి కుడ్యచిత్రం టియెర్రా ఫెర్టిలైజ్ (1954), ఇది గ్వాటెమాలలోని మ్యూజియో డి లా యూనివర్సిడాడ్ డి శాన్ కార్లోస్‌లోని టికాల్ ప్రాంతం నుండి దృశ్యాల ఆధారంగా రూపొందించబడింది .  గ్వాటెమాలాలో ఆమె సృష్టించిన మరో కుడ్యచిత్రం వెన్సెరెమోస్ (1959), దీనిని తరువాత గ్వాటెమాలన్ ప్రభుత్వం ఇతర కుడ్యచిత్రాలతో పాటు గౌరవిస్తుంది.[3]

1966లో, ఆమె బోనంపాక్‌లోని పూర్వ-కొలంబియన్ కుడ్యచిత్రాల యొక్క రెండు పునరుత్పత్తులను సృష్టించింది . మొదటిది, పెద్దది మెక్సికో నగరంలోని మ్యూజియో నేషనల్ డి ఆంట్రోపోలోజియాలో ఈ పని కోసం సృష్టించబడిన పునరుత్పత్తి చేయబడిన మాయన్ నిర్మాణంలో చేయబడింది. రివెరాతో కలిసి ఫ్రెస్కోలలో పనిచేసిన అనుభవం కారణంగా ఆమెను ఈ ఉద్యోగానికి ఎంపిక చేశారు.  ఈ పని రెండవ పునరుత్పత్తి కోసం అభ్యర్థనకు దారితీసింది, ఇది టెలివిజన్ కంపెనీ కోసం కదిలే ప్యానెల్‌లపై ఒకటి.  1995లో, ఆమె మ్యూజియో డి ఆంట్రోపోలోజియా కోసం వెనరబుల్ అబులో మైజ్ అనే మరొక కుడ్యచిత్రాన్ని సృష్టించింది .[3]

ఆమె, ఆమె భర్త గార్సియా బుస్టోస్ ఇద్దరూ కహ్లో, రివెరా విద్యార్థులు అయినప్పటికీ, వారి విభిన్న ఆసక్తి రంగాల కారణంగా వారు తమ కెరీర్లో కలిసి పనిచేయలేదు. అయితే, 1997లో, ఆమె తన భర్తతో కలిసి రియాలిదాద్ వై సుయెనో ఎన్ ఎల్ ముండో మాయా అనే 7 మీటర్ల పోర్టబుల్ కుడ్యచిత్రాన్ని రూపొందించి, చిత్రించడానికి పనిచేశారు. ప్రపంచంలోని అన్ని దేశాలను సత్యాలు, విశ్వాసాలు కలుస్తాయి. మాగికో ఎన్క్యుఎంట్రో ఎంట్రే హోంబ్రెస్ వై డియోసెస్, ఇది కాన్కాన్ హోటల్ కాసా టర్కేస్సాలో ప్రారంభించబడింది.[8]

కాన్వాస్పై లాజో రచనలు అంతగా తెలియవు కానీ ఆమె మొదటి బహుమతి గెలుచుకున్న రచన పేరు పోర్ లాస్ కామినోస్ డి లా లిబెర్టడ్ (1944).[4] ఆమె పని జర్మనీ, ఆస్ట్రియా, ఫ్రాన్స్, యునైటెడ్ స్టేట్స్, మెక్సికో, గ్వాటెమాల, దక్షిణ కొరియా, ఇతర దేశాలలో ప్రదర్శించబడింది.[9]

బోధన

[మార్చు]

ఆమె ఇన్స్టిట్యూటో నేషనల్ డి బెల్లాస్ ఆర్ట్స్ యొక్క ఎస్క్యూలా డి రెస్టారెంట్, పబ్లిక్ ఎడ్యుకేషన్ సెక్రటేరియల్, ఓక్సాకాలోని ఎస్క్యూలా డి బెల్లాస్ ఆర్టెస్ వంటి అనేక సంస్థలలో లలిత కళల ఉపాధ్యాయురాలిగా పనిచేసింది . ఆమె చాపుల్టెపెక్‌లోని కాసా డెల్ లాగోలో తరగతులు కూడా ఇచ్చింది . ఆమె మెక్సికో నగరంలోని మ్యూజియో నేషనల్ డి ఆంట్రోపోలోజియా, గలేరియాస్ డి లా సియుడాడ్ డి మెక్సికో, ఓక్సాకాలోని కాసా డి కల్చురా, అలాగే గ్వాటెమాల, లీప్‌జిగ్, ప్యోంగ్ యాంగ్ నగరాల్లో సెమినార్‌లు, వర్క్‌షాప్‌లు కూడా ఇచ్చింది.[2]

వారసత్వం

[మార్చు]

అబెల్ శాంటియాగో 2007లో ప్రచురితమైన ఆమె జీవిత చరిత్ర సబిదురియా డి మనోస్ రాశారు , ఇందులో ఆండ్రెస్ హెనెస్ట్రోసా , హెన్రిక్ గొంజాలెజ్ కాసనోవా , నుండి గ్రంథాలు కూడా ఉన్నాయి. మరియా లూయిసా మెన్డోజా , ఒట్టో-రౌల్ గొంజాలెజ్, కార్మెన్ డి లా ఫ్యూంటెల గ్రంథాలు కూడా ఉన్నాయి .  ఆమె మ్యూజియో మ్యూరల్ డియెగో రివెరా వంటి ప్రదేశాలలో అనేక నివాళులు అర్పించారు.  గ్వాటెమాలలోని మెక్సికన్ రాయబార కార్యాలయం 2010లో సెంట్రో కల్చరల్ లూయిస్ కార్డోజా వై అరగాన్‌లో బోనంపాక్ యొక్క కుడ్యచిత్రాలను వర్ణించే ఆమె రచనల ప్యానెల్‌ల ప్రదర్శనతో ఆమెకు నివాళులర్పించింది.  ఆమె, ఆమె భర్త 2011లో రివెరాతో తమ సమయాన్ని వివరించడానికి యునైటెడ్ స్టేట్స్‌కు ఆహ్వానించబడ్డారు.[10]

ఆమె పనికి అంతర్జాతీయంగా పరిచయం కావడంతో లాజో అత్యంత ప్రసిద్ధ గ్వాటెమాలన్ కళాకారులలో ఒకరిగా మారింది.[9]

గౌరవాలు, పురస్కారాలు, బహుమతులు

[మార్చు]
  • లాజో 1964 నుండి మెక్సికో యొక్క సలోన్ డి లా ప్లాస్టికా మెక్సికానా గౌరవ సమాజంలో సభ్యుడు.[2][11]
  • ఆమె రివెరాతో కలిసి చేసిన పనితో పాటు ఆమె సొంత స్వతంత్ర ప్రాజెక్టులకు గుర్తింపు పొందింది.
  • యూనివర్సిడాడ్ డి శాన్ కార్లోస్ డి గ్వాటెమాల యొక్క హ్యుమానిటీస్ ఫ్యాకల్టీ నుండి ఆమె ఎమెరెటిసిమమ్ బహుమతిని అందుకుంది.[4]
  • 2004లో, ఆమె తన జీవితకాల కృషికి గాను గ్వాటెమాల ప్రభుత్వం నుండి ఆర్డర్ ఆఫ్ ది క్వెట్జల్ అందుకున్నారు.[3][5]
  • 2005లో, ఆమె మెక్సికో నుండి మెడల్ ఆఫ్ పీస్ అందుకున్నారు.[12]
  • 2010 లో ఆమె రొమేనియా నుండి గుర్తింపు పొందింది,, 1996 లో సాధించిన శాంతి ఒప్పందాలపై సంతకం చేసిన వేడుకలను జరుపుకునే పలాసియో నేషనల్ డి లా కల్చురాలో "శాంతి యొక్క రోజ్ యొక్క మార్పు" యొక్క ప్రోటోకాల్ను నడిపించింది.[4][13]

కళ

[మార్చు]

రివెరా, కహ్లో శిష్యురాలిగా, లాజో మెక్సికన్ స్కూల్ ఆఫ్ పెయింటింగ్ లేదా మెక్సికన్ మురలిజం ఉద్యమంలో భాగం. కుడ్యచిత్రకారులతో కలిసి పనిచేస్తూ, కళాకారులు సమాజం నుండి ఒంటరిగా ఉండకూడదని, "వీధుల్లో ఉండి" ఏమి జరుగుతుందో గమనించాలని ఆమె నేర్చుకుంది.  ఆమెపై మరొక ప్రభావం ఆమెకు ఇష్టమైన రచయిత మిగ్యుల్ ఏంజెల్ అస్టురియాస్ , ఆమెను ఆమె చిన్నతనంలో కలిసింది, చాలా కాలం తర్వాత మెక్సికోలో కూడా కలిసింది.  అస్టురియాస్ తన పని గురించి కూడా రాశారు.[4]

ఆమె ఫ్రెస్కో పెయింటింగ్ను ఇష్టపడింది, కానీ ఆమె కాన్వాస్ రచనలు 2001 నుండి "ఎల్ ఎస్పెజో డి మి స్టూడియో" వంటి వాటి వివరణాత్మక నాణ్యతకు ప్రసిద్ధి చెందాయి, ఇది పిల్లలతో చుట్టుముట్టబడిన అద్దంలో ప్రతిబింబిస్తుంది.[3][14]

కళ, కళాకారులు చాలా వాణిజ్యీకరించబడ్డారని, ఇకపై సామాజిక కారణాలకు కట్టుబడి లేరని లాజో భావించాడు.  కుడ్యచిత్ర చిత్రలేఖనం నేడు ఒకప్పుడు ఉన్నంత ప్రజాదరణను పొందకపోయినా, మెక్సికన్ కుడ్యచిత్రం ముఖ్యమైనదని, సందర్భోచితమైనదని లాజో ఇప్పటికీ భావించాడు. ఫ్రిదా కహ్లో, డియెగో రివెరా వంటి ఉద్యమంలోని ప్రధాన పాత్రధారులు ఇప్పటికీ అంతర్జాతీయ గుర్తింపును, వారి రచనల ప్రదర్శనలను కలిగి ఉన్నారని ఆమె ఎత్తి చూపారు.  ఈ కళారూపంతో మెక్సికోకు ఉన్న సుదీర్ఘ చరిత్ర, సామాజిక, రాజకీయ సమస్యలపై ప్రతిబింబంతో దాని అనుబంధం కారణంగా కుడ్యచిత్రం తిరిగి వస్తుందని లాజో విశ్వసించాడు.[15]

వ్యక్తిగత జీవితం

[మార్చు]

రివెరా, కహ్లోతో ఉన్న అనుబంధం ద్వారా లాజో తన కాబోయే భర్త ఆర్టురో గార్సియా బస్టోస్‌ను కలిశాడు.  అతను ఫ్రిడా కహ్లో విద్యార్థులైన “లాస్ ఫ్రిడోస్”లో ఒకడు. లాజోకు 25 ఏళ్ల వయసులో వారు 1949లో వివాహం చేసుకున్నారు.  ఈ జంట మెక్సికో నగరంలోని కొయోకాన్ బరోలో నివసించారు . వారి ఇల్లు కొయోకాన్‌లోని లా కొంచిటా పరిసరాల్లోని కాలే డి వల్లర్టాలో కాసా కొలరాడా అనే వలస నిర్మాణం.  వారి ఏకైక కుమార్తె రినా గార్సియా లాజో, స్మారక చిహ్నాల పునరుద్ధరణలో ప్రత్యేకత కలిగిన వాస్తుశిల్పి.[6]

గ్వాటెమాలలో కుటుంబ సంబంధాలను కొనసాగించినప్పటికీ, ఆమె మరణించే వరకు లాజో మెక్సికోలో నివసించడం కొనసాగించింది.[4] లాజో 96 సంవత్సరాల వయసులో 2019 నవంబర్ 1 న మరణించింది.[16][17]

మూలాలు

[మార్చు]
  1. ↑ "Murió Rina Lazo, pintora y muralista guatemalteca" (in స్పానిష్). Infobae. 1 November 2019. Retrieved 2 November 2019.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Presencia del Salón de la Plástica Mexicana [Presence of the Salón de la Plástica Mexicana] (in స్పానిష్). Mexico: INBA. 1979. pp. 157–159.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 Tesoros del Registro Civil Salón de la Plástica Mexicana [Treasures of the Civil Registry Salón de la Plástica Mexicana] (in స్పానిష్). Mexico: Government of Mexico City and CONACULTA. 2012. pp. 118–120.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 "Rina Lazo" (in స్పానిష్). Guatemala City: Museo de la Universiad de San Carlos. Archived from the original on July 2, 2017. Retrieved June 14, 2013.
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 Marta Sandoval (September 19, 2004). "Rina Lazo: pintora de las raíces" [Rina Lazo:painter of roots]. El Periodico (in స్పానిష్). Guatemala City. Archived from the original on May 6, 2014. Retrieved June 14, 2013.
  6. ↑ 6.0 6.1 Oscar Cid de León (December 16, 2006). "Estrenan galería en casa Rina Lazo y García Bustos" [Open gallery in the home of Rina Lazo and García Bustos] (in స్పానిష్). Mexico City: Reforma. p. 7.
  7. ↑ "Rina Lazo, una artista social" [Rina Lazo, a social artist]. Oaxaca Entra Lineas (in స్పానిష్). Oaxaca, Mexico. April 17, 2013. Retrieved June 14, 2013.
  8. ↑ Maria Luisa Lopez (April 18, 1997). "Unen pinceles Rina Lazo y Arturo Garcia Bustos" [Rina Lazo and Arturo García Bustos join brushes] (in స్పానిష్). Mexico City: Reforma. p. 8.
  9. ↑ 9.0 9.1 Salon de la Plastica Mexicana Mexico 68 Programa Cultural de al XIX Olimipada (in ఇంగ్లీష్, స్పానిష్, and ఫ్రెంచ్). Mexico: Organizing Committee of the Games of the XIX Olympiad. 1968.
  10. ↑ "Rina Lazo y Arturo García en Detroit: Abel Sntiago" [Rina Lazo and Arturo García in Detroit: Abel Santiago]. AND Sureste (in స్పానిష్). Oaxaca, Mexico. November 5, 2011. Archived from the original on February 23, 2014. Retrieved June 14, 2013.
  11. ↑ "Lista de miembros" [List of members] (in స్పానిష్). Mexico City: Salón de la Plástica Mexicana. Archived from the original on October 16, 2013. Retrieved June 14, 2013.
  12. ↑ Hernández, Publicado por Hortensia. "Rina Lazo pintora mesoamericana". Retrieved 2019-11-03.
  13. ↑ "Exhiben en Guatemala calcas que hizo Rina Lazo de los murales de Bonampak" [Panels done by Rina Lazo of the murals of Bonampak exhibited in Guatemala]. La Jornada (in స్పానిష్). Mexico City. February 28, 2010. p. 6. Retrieved June 14, 2013.
  14. ↑ . "Rina Lazo".
  15. ↑ "Florecerá muralismo mexicano: Rina Lazo" [Mexican muralism with flower: Rina Lazo]. El Porvenir (in స్పానిష్). Mexico City. December 19, 2006. Archived from the original on 2014-12-16. Retrieved June 14, 2013.
  16. ↑ Valenzuela, Jaime Moreno. "Obituario / Rina Lazo". Rancho Las Voces. Retrieved 23 December 2019.
  17. ↑ "Rina Lazo (1923–2019)". ArtForum. Retrieved 23 December 2019.
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=రీనా_లాజో&oldid=4462442" నుండి వెలికితీశారు