మధ్య భారతదేశం
మధ్య భారతదేశం అనేది, భారతదేశంలోనిఒకశిథిలమైన భౌగోళిక ప్రాంతం.దినికి స్పష్టమైన అధికారిక నిర్వచనం లేదు.అలాగే వివిధ పేర్లను ఉపయోగిస్తారు.ఒక సాధారణ నిర్వచనంలో ఛత్తీస్‌గఢ్, మధ్యప్రదేశ్ రాష్ట్రాలు ఉన్నాయి.ఇవి దాదాపు అన్ని నిర్వచనాలలో చేర్చబడ్డాయి.[1] కొన్ని ఇతర నిర్వచనాల మాదిరిగానే ఇది తూర్పు-పడమర అక్షం మీద "మధ్య" గా ఉన్న ఉత్తర భారతదేశ భాగాన్ని తీసుకుంటుంది. ఆ విధంగా భారత ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసిన సెంట్రల్ జోనల్ కౌన్సిల్ ఈ రెండు రాష్ట్రాలు, ఉత్తరాన ఉత్తర ప్రదేశ్,ఉత్తరాఖండ్ ఉన్నాయి.చివరిది ఈ ప్రాంతాన్ని హిమాలయాలలో టిబెట్/చైనా సరిహద్దుకు తీసుకువెళుతుంది.
ఇతర నిర్వచనాలు
[మార్చు]మరొక విధానం, చారిత్రాత్మకంగా మరింత సాధారణమైంది, ఉత్తర-దక్షిణ అక్షం మీద "మధ్య భారతదేశాన్ని" ఆధారం చేయడం. ఇది ఉత్తర భారతదేశానికి దక్షిణాన, దక్షిణ భారతదేశానికి ఉత్తరాన ఉన్న భారతదేశంలో భాగంగా మారుతుంది.ఈ నిర్వచనంలో దక్కనులో కొంత లేదా మొత్తం, ముఖ్యంగా మహారాష్ట్ర ఉన్నాయి. ఉత్తరాన ఉన్న కొన్ని ఇండో- గంగా మైదానాలు ఉండవచ్చు లేదా ఉండకపోవచ్చు.మహారాష్ట్రను చేర్చినట్లయితే "మధ్య భారతదేశం" లో ముంబైతో సహా పశ్చిమ తీరంలో మంచిభాగం ఉంటుంది, కానీ తూర్పు తీరం ఎప్పుడూ చేరదు.ఎందుకంటే ఒడిశా ఆంధ్రప్రదేశ్‌తో కలిసే వరకు విస్తరించి ఉంది. ఇవి వరుసగా తూర్పు, దక్షిణ భారతదేశంలో లెక్కించబడతాయి (తూర్పు తీరం ఏదీ హిందీ బెల్ట్ భాగం కాదు.
మరొక నిర్వచనం "గంగా మైదానానికి దక్షిణాన ఉన్న కొండ-దేశం", కానీ దక్కనుకు ఉత్తరాన ఉంది.[2]దేశంలోని కొన్ని అధికారిక విభాగాలు ఏ "కేంద్ర" విభాగాన్ని అస్సలు గుర్తించవు.[3]
దక్కనును వేరే విభాగంగా పరిగణించే మరొక నిర్వచనం, "మధ్య భారతదేశం" ను మధ్యప్రదేశ్, "తూర్పు మధ్య ఉత్తర ప్రదేశ్" గా నిర్వచిస్తుంది.[4] ఇక్కడ "మధ్యప్రదేశ్" అంటే "మధ్య ప్రావిన్స్", అయితే "ఉత్తర ప్రదేశ్" అంటే "ఉత్తర ప్రావిన్స్" అనిఅర్ధం, అయితే 1950లో స్వీకరించినప్పుడు ఇది గతంలో ఆగ్రా, ఔధ్ యునైటెడ్ ప్రావిన్సుల కోసం సాధారణ "యుపి" సంక్షిప్తీకరణను సంరక్షించే ప్రయోజనాన్ని కలిగిఉంది.ఈ నిర్వచనం 1854లో బ్రిటిష్ రాజ్ సెంట్రల్ ఇండియా ఏజెన్సీ వర్గీకరించిన భూభాగాలు, అన్ని రాచరిక రాష్ట్రాలతో సమానంగా ఉంటుంది (సెంట్రల్ ప్రావిన్సులతో గందరగోళం చెందకూడదు,దీనికి దక్షిణాన సరిహద్దు ఉంది.
బొంబాయి గవర్నర్ సర్ జాన్ మాల్కంరచించిన మెమోయిర్ ఆఫ్ సెంట్రల్ ఇండియాఒక నిర్వచనంతో ప్రారంభమవుతుందిః
మధ్య భారతదేశం అని పిలువబడే దేశం, సుమారుగా చెప్పాలంటే, ఉత్తర అక్షాంశం ఇరవై ఒకటవ, ఇరవై ఐదవ డిగ్రీల మధ్య, తూర్పు రేఖాంశం డెబ్బై మూడవ, ఎనభైవ డిగ్రీల మధ్య ఉన్న ప్రాంతం అని పేర్కొన్నాడు. [5]
నిర్వచనాన్ని బట్టి, మధ్యప్రదేశ్ వాణిజ్య రాజధాని ఇండోర్ ఈ ప్రాంతంలో అతిపెద్ద నగరం. ఇతర ప్రధాన నగరాల్లో రాయ్‌పూర్, భోపాల్,గ్వాలియర్, జబల్‌పూర్, బిలాస్‌పూర్ఉన్నాయి.ఈ రాష్ట్రాలు హిందీ ప్రాబల్యంతో సహా ఉత్తర భారతదేశం అనేక భాషా, సాంస్కృతిక లక్షణాలను పంచుకుంటాయి.
చరిత్ర.
[మార్చు]భీంబేట్కా గుహలు ప్రస్తుత మధ్యప్రదేశ్‌లోని పురాతన శిలాయుగ స్థావరాలకు ఆధారాలను చూపుతాయి. నర్మదా నది లోయ వెంబడి వివిధ ప్రదేశాలలో రాతి యుగపు పనిముట్లు కనుగొన్నారు.ఎరాన్, కాయథా, మహేశ్వర్, నాగ్డా, నవదాతోలి వంటి అనేక ప్రదేశాలలో తామ్రయుగం ప్రదేశాలు కనుగొన్నారు.గుహ చిత్రాలతో కూడిన రాతి ఆశ్రయాలు, వీటిలో మొట్టమొదటివి క్రీపూ 30,000 నాటివి, అనేక ప్రదేశాలలో కనుగొన్నారు. ప్రస్తుత మధ్య ప్రదేశ్‌లో మానవుల స్థావరాలు ప్రధానంగా నర్మదా, చంబల్, బేత్వా వంటి నదుల లోయలలో అభివృద్ధి చెందాయి.ప్రారంభ వేదకాలంలో, వింధ్య పర్వతాలు ఇండో-ఆర్యన్ భూభాగం దక్షిణ సరిహద్దును ఏర్పరుచుకున్నాయి.
ఇండోర్ హోల్కర్లు, గ్వాలియర్ సింధియా, దేవాస్ జూనియర్ పూర్స్, దేవాస్ సీనియర్, ధార్ రాష్ట్రం మధ్య భారతదేశంలో ఉన్న మరాఠా సామ్రాజ్యం శక్తివంతమైన కుటుంబాలుతో కలిగిఉన్నవి.ఇప్పుడు మధ్య ప్రదేశ్, ఛత్తీస్‌గఢ్తో కూడిన భూభాగాలను బ్రిటిష్ వారితో అనుబంధ కూటమి ప్రవేశించిన అనేకమంది యువరాజులు పాలించారు.
స్వాతంత్ర్యం తరువాత, మధ్య భారత్, వింధ్య ప్రదేశ్, భోపాల్ రాష్ట్రాలు 1956లో మధ్య ప్రదేశ్‌లో విలీనమైంది.2000లో మధ్య ప్రదేశ్ నుండి కొత్త రాష్ట్రమైన ఛత్తీస్‌గఢ్ ఏర్పడింది.
ఈ ప్రాంతం హిందీ బెల్ట్ భాగం, ఆధునిక ప్రామాణిక హిందీ ప్రధానభాష. ఛత్తీస్‌గఢ్ వంటి ఇతర హిందీ బెల్ట్ భాషలు కూడా ప్రాంతీయ సాధారణ భాషలను వాడతారు.ఈ ఇండో-ఆర్యన్ భాషలతో పాటు, ముండా-కుటుంబ భాష కొర్కు మధ్య భారతదేశంలో మాట్లాడతారు.
ఇవి కూడా చూడండి
[మార్చు]- భారతదేశ పరిపాలనా విభాగాలు
- తూర్పు భారతదేశం
- ఉత్తర భారతదేశం
- ఈశాన్య భారతదేశం
- దక్షిణ భారతదేశం
- పశ్చిమ భారతదేశం
సూచనలు
[మార్చు]ప్రక్కనే ఉన్న పరిసర ప్రాంతాలు | |
|---|---|
- ↑ "Discover Central India's iconic destinations", andbeyond.com
- ↑ Blurton, T. Richard, Hindu Art, p. 187, 1994, British Museum Press, ISBN 0 7141 1442 1.
- ↑ "Executive summary of month of November 2015" (PDF). Central Electricity Authority, Ministry of Power, Government of India. Archived from the original (PDF) on 4 March 2016. Retrieved 15 December 2015.
- ↑ Michell, George (1990), The Penguin Guide to the Monuments of India, Volume 1: Buddhist, Jain, Hindu, p. 138, 1990, Penguin Books, ISBN 0140081445.
- ↑ Memoir of Central India, p. 1, Sir John Malcolm