గోమతి నది
| గోమతి నది గోమతి నది | |
|---|---|
 లక్నో వద్ద గోమతి నది | |
 | |
| స్థానం | |
| దేశం | భారతదేశం |
| భౌతిక లక్షణాలు | |
| మూలం | గోమత్ తాల్, మధోతండా, పిలిభిత్, ఉత్తర ప్రదేశ్ |
| • స్థానం | మధ్య గంగా మైదానం |
| • అక్షాంశరేఖాంశాలు | 25°36′44″N 80°6′59.28″E / 25.61222°N 80.1164667°E |
| • ఎత్తు | 200 మీ. (660 అ.) |
| ప్రవాహం | |
| • స్థానం | కైతి, ఉత్తర ప్రదేశ్ |
| • సగటు | 234 m3/s (8,300 cu ft/s) |
| పరీవాహక ప్రాంత లక్షణాలు | |
| ఉపనదులు | |
| • కుడి | సాయి నది (ఉత్తరప్రదేశ్) |
గోమతి, గుమ్టి లేదా గోమతి నది గంగానదికి ఉపనది. హిందూ విశ్వాసం ప్రకారం, ఈ నది ఋషి వశిష్ఠుని కుమార్తె, ఏకాదశి ( హిందూ క్యాలెండర్ నెల రెండు చంద్ర దశలలో 11వ రోజు) నాడు గోమతిలో స్నానం చేయడం వల్ల పాపాలు తొలగిపోతాయి.[1] హిందూ మతం ప్రధాన మత గ్రంథాలలో ఒకటైన భాగవత పురాణం ప్రకారం, గోమతి భారతదేశంలోని ఐదు అతీంద్రియ నదులలో ఒకటి.[2] అరుదైన గోమతి చక్రం అక్కడ కనిపిస్తుంది.[3]
ఇది 20 కిలోమీటర్లు (12 మై.) గైహాయి అనే చిన్న నదిని కలుస్తుంది. దాని మూలం నుండి. లఖింపూర్ ఖేరీ జిల్లాలోని (సుమారు 68 కిలోమీటర్లు (42 మై.) తహసీల్ అయిన మహమ్మదీ ఖేరీకి చేరుకునే వరకు గోమతి ఒక సన్నని ప్రవాహం. దాని మూలం నుండి), ఇక్కడ సుఖేత, చోహా, ఆంధ్ర చోహా వంటి ఉపనదులు కలుస్తాయి. అప్పుడు నది బాగా నిర్వచించబడింది, కఠిన ఉపనది మైలాని వద్ద కలుస్తుంది. సరయన్ సీతాపూర్ జిల్లాలోని ఒక గ్రామంలో కలుస్తుంది. జౌన్‌పూర్ సమీపంలో గోమతి నదిలో కలిసే సాయి నది ఒక ప్రధాన ఉపనది. మార్కండేయ మహాదేవ్ దేవాలయం గోమతి, గంగా సంగమం వద్ద ఉంది.
190 కిలోమీటర్లు (120 మై.) గోమతి లక్నోలోకి ప్రవేశిస్తుంది, నగరం గుండా దాదాపు 30 కిలోమీటర్లు (19 మై.) దాని నీటిని సరఫరా చేస్తుంది. లక్నో ప్రాంతంలో, 25 నగర కాలువలు శుద్ధి చేయని మురుగునీటిని నదిలోకి పోస్తున్నాయి. దిగువన ఉన్న చివరలో, గోమతి బ్యారేజ్ నదిని సరస్సుగా మారుస్తుంది.
లక్నోతో పాటు, గోల గోకరన్ నాథ్, మిస్రిఖ్, నీమ్‌సర్, లఖింపూర్ ఖేరీ, సుల్తాన్‌పూర్ కెరకట్,జౌన్‌పూర్, జఫరాబాద్‌లు నది పరివాహక ప్రాంతంలో ఉన్న 20 పట్టణాలలో ప్రముఖమైనవి. ఈ నది సుల్తాన్‌పూర్ జిల్లా, జౌన్‌పూర్‌లను సగానికి నరికివేస్తుంది, నగరంలో వెడల్పుగా మారుతుంది.
కాలుష్యం
[మార్చు]
గోమతి నది 940-కిలోమీటరు (580 మై.) పొడవునా అనేక చోట్ల కలుషితమైంది.ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని మైదానాల విస్తీర్ణం.[4] కాలుష్యానికి ప్రధాన వనరులు పారిశ్రామిక వ్యర్థాలు, చక్కెర కర్మాగారాలు, డిస్టిలరీల నుండి వెలువడే వ్యర్థాలు, నివాస వ్యర్థ జలాలు, మురుగునీరు.
నది, దాని ఉపనదులు, కుక్రైల్ డ్రైనేజ్ వంటివి[5] దాదాపు 18 మిలియన్ల జనాభా ఉన్న ప్రాంతం గుండా ప్రవహించేటప్పుడు పెద్ద మొత్తంలో మానవ, పారిశ్రామిక కాలుష్య కారకాలను సేకరిస్తాయి. అధిక కాలుష్య స్థాయిలు గోమతి జలచరాలకు ముప్పు కలిగిస్తున్నాయి. 2008 జూలై 25న, 345-మిలియన్-litre (91,000,000 US gal) గల ఒక ప్రాజెక్టుకు పునాది రాయి వేయబడింది. -సామర్థ్య మురుగునీటి శుద్ధి కర్మాగారాన్ని వేశారు.[6]
ఆసియాలోనే అతిపెద్దదిగా ప్రచారం చేయబడిన ఈ ప్లాంట్ విఫలమైంది; 2014లో ఇది 10 శాతం సామర్థ్యంతో నడుస్తున్నట్లు నివేదించబడింది,[7] ప్లాంట్ దాటి (భార్వారా సమీపంలో) శుద్ధి చేయని మురుగునీరు, ఘన వ్యర్థాలు నదిలోకి ప్రవేశించాయి. గోమతిలోకి ప్రవేశించే 23 ప్రధాన సహజ కాలువలను అడ్డగించడానికి ఈ ప్లాంట్ ఉద్దేశించబడింది.
నదీ తీర అభివృద్ధి వివాదం
[మార్చు]
గోమతి తెగవారు దశాబ్దాలుగా, ముఖ్యంగా లక్నో, దాని చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలలో ఒత్తిడికి గురవుతున్నారు. మూడు ప్రధాన సమస్యలు ఉన్నాయి:[8]
- కట్టలు - 1970లలో వచ్చిన పెద్ద వరదల తర్వాత లక్నో జనాభాను రక్షించడానికి నది చుట్టూ ఎత్తైన కట్టలు నిర్మించబడ్డాయి, ఇది గోమతి సహజ వరద మైదానాన్ని మార్చివేసింది.
- కాలుష్యం - గోమతిలో 40 సహజ కాలువలు ఉన్నాయి, వాటిలో 23 ప్రధానమైనవి. వర్షాకాలంలో నదిలోకి మిగులు నీటిని తీసుకువెళ్లి, భూగర్భ జలాలను తిరిగి నింపే కాలువలు నివాస, పారిశ్రామిక మురుగునీటిని నదిలోకి చేర్చే స్థాయికి తగ్గించబడ్డాయి.
- అభివృద్ధి - నది వరద మైదానాలు, సారవంతమైన భూమి గోమతి నగర్, త్రివేణి నగర్ వంటి నివాస ప్రాంతాలతో కప్పబడి ఉన్నాయి. 1970ల చివరలో గోమతి తగ్గుముఖం పట్టడం ప్రారంభమైంది. 2016లో తీవ్ర ఒత్తిడికి గురైంది.[9]
ప్రభుత్వ సంస్థలు భార్వారా మురుగునీటి శుద్ధి కర్మాగారం, యాంత్రిక త్రవ్వకం వంటి ప్రధాన ప్రాజెక్టులను ప్లాన్ చేసినప్పటికీ, చాలా వరకు విజయవంతం కాలేదు.[10] వర్షాకాలంలో గోమతి నది 10–12 మీటర్లు పెరుగుతుంది. 2008లో ఒక పెద్ద వరద సంభవించినట్లు నివేదించబడింది.[11]
2012 ప్రాంతంలో, కొత్తగా ఎన్నికైన ప్రభుత్వం, లక్నో డెవలప్‌మెంట్ అథారిటీ అహ్మదాబాద్‌లోని సబర్మతి నదీ తీరాన్ని పోలిన నదీ తీరాన్ని నిర్మించడానికి ఇండియన్ ఇన్‌స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ రూర్కీతో కలిసి సాధ్యాసాధ్యాల అధ్యయనాన్ని ప్రారంభించాయి. గోమతిని 250 మీటర్ల కంటే తక్కువ వెడల్పుకు తగ్గించడం వల్ల కలిగే ప్రతికూల పరిణామాల గురించి హెచ్చరిస్తూ ఎల్.డి.ఎ. నివేదికను సమర్పించింది. 250 మీటర్ల వెడల్పుతో (రెండు వైపులా గోడలతో), నది వేగం 20 శాతం, దాని పడక ఒత్తిడి 30 శాతం పెరుగుతుంది. ప్రస్తుత కట్టలను 1.5 మీటర్లు పెంచాల్సి ఉంటుంది. అధిక వరద స్థాయి 1.25 మీటర్లు పెరుగుతుంది. వరద పరిస్థితుల్లో రెండు వంతెనలు కూలిపోయే ప్రమాదం ఉంది.[8] ఈ ప్రణాళికను నీటిపారుదల శాఖకు అప్పగించారు, ఈ ప్రాజెక్టుపై ఇలాంటి అధ్యయనం నిర్వహించడానికి 2015 డిసెంబరులో ఐఐటీ రూర్కీతో అవగాహన ఒప్పందంపై సంతకం చేశారు.[12]
నదీతీర అభివృద్ధి ప్రాజెక్టును రాష్ట్ర ప్రభుత్వానికి, అధికార పార్టీకి మధ్య ఒక రాజకీయ ఘర్షణగా [8] చూస్తున్నారు, సబర్మతి నదిపై అహ్మదాబాద్‌లో ఇలాంటి నిర్మాణం గుజరాత్ రాష్ట్రంలో అభివృద్ధికి ఒక ప్రదర్శనగా అంచనా వేయబడింది. చాలామంది ప్రముఖ పర్యావరణవేత్తలు, నదీ వ్యవస్థ నిపుణులు[13] ఆ ప్రాజెక్టును కూడా తీవ్రంగా వ్యతిరేకించారు. రెండు ప్రాజెక్టులు భారతదేశం అంతటా యమునా, హిండన్, వరుణ నదులతో సహా నదీ వ్యవస్థలతో ఇలాంటి జోక్యానికి ఒక నమూనాగా పరిగణించబడుతున్నాయి.[8]
వరదలు
[మార్చు]వర్షాకాలంలో వరదలు రావడం వల్ల నీరు తగ్గినప్పుడు అనేక సమస్యలు తలెత్తుతాయి, వాటిలో గుంతలు, గుంటలు ఎండబెట్టడం వల్ల కలిగే ప్రమాదం (ఇవి మలేరియా, డెంగ్యూ వంటి దోమలకు కారణమయ్యే వ్యాధులను కలిగిస్తాయి).
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "Gomati River Expedition 2011". Archived from the original on 14 జూన్ 2013. Retrieved 18 January 2013.
- ↑ "Bhaktivedanta VedaBase: Srimad Bhagavatam 5.19.17-18". 2010-01-04. Archived from the original on 2012-02-29. Retrieved 2010-01-04.
- ↑ "Magic SEA Underground: Magical Uses Of Gomti Chakra (Cat's Eye Shell)". liewsp1-magicsea.blogspot.in. Retrieved 2015-11-07.
- ↑ "Aiming for a scrubbed clean look". The Times of India. 2010-01-28. Archived from the original on 2012-11-04. Retrieved 2010-01-28.
- ↑ "Kukrail Nala Lucknow a Major tributary of river Gomti - Research and analysis". Kukrail Nala Lucknow a Major tributary of river Gomti - Research and analysis. 2016-07-12. Retrieved 2017-01-06.
- ↑ "Foundation laid for country's largest STP to clean Gomti in UP". 2008-07-25. Archived from the original on 14 April 2012. Retrieved 2008-12-21.
- ↑ "Asia's biggest sewage treatment plant running at 10 pc capacity". The Indian Express. 2014-12-03. Retrieved 2017-01-05.
- ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 "Gomti River and Riverfront Lucknow - Analysis on Restoration and Development". Gomti River and Riverfront Lucknow - Analysis on Restoration and Development. 2016-02-10. Retrieved 2017-01-05.
- ↑ "Gomti River and Riverfront Lucknow - Analysis on Restoration and Development". Gomti River and Riverfront Lucknow - Analysis on Restoration and Development. 2016-02-10. Retrieved 2017-01-05.
- ↑ "River linking urgent as Gomti gasps for water - Times of India". The Times of India. Retrieved 2017-01-05.
- ↑ "Flood waters enter parts of Lucknow | Latest News & Updates at Daily News & Analysis". dna. 2008-08-26. Retrieved 2017-01-05.
- ↑ "Contacting IIT Roorkee for relevant information". Contacting IIT Roorkee for relevant information. Retrieved 2017-01-05.
- ↑ Sandrp (2014-09-17). "Riverfront Development in India: Cosmetic make up on deep wounds". SANDRP. Retrieved 2017-01-06.