జ్యోత్స్నా కేశవ్ బోలే
 | This పేజీకి ఏ ఇతర పేజీల నుండి లింకులు లేకపోవడం చేత ఇదొక అనాథ పేజీగా మిగిలిపోయింది. |
జ్యోత్స్నబాయి భోలే ( మరాఠీ : ज्योत्स्ना केशव भोळे ) (11 మే 1914 – 5 ఆగస్టు 2001) అని కూడా పిలువబడే జ్యోత్స్న కేశవ్ భోలే , ఒక ప్రముఖ మరాఠీ రంగస్థల కళాకారిణి, హిందూస్థానీ శాస్త్రీయ గాయని . పద్మాబాయి వర్తక్‌తో పాటు, 1933లో అంధాల్యాచి శాల నాటకంలో మరాఠీ రంగస్థలంలో మహిళా పాత్రను పోషించిన మొదటి మహిళా నటీమణులలో ఆమె ఒకరు.[1][2]
సంగీత కళానిధి మాస్టర్ కృష్ణారావ్ ఫులంబ్రికర్ స్వరపరిచిన నాటక పాట బోలా అమృత్ బోలా భోలె ప్రసిద్ధి చెందారు. 1976లో సంగీత నాటక అకాడమీ, ఇండియా నేషనల్ అకాడమీ ఆఫ్ మ్యూజిక్, డాన్స్ & డ్రామా ద్వారా ఆమెకు సంగీత నాటక అకాడేమీ అవార్డు లభించింది.[3]
ప్రారంభ జీవితం, విద్య
[మార్చు]జ్యోత్స్న 1914 మే 11న గోవాలోని ఒక చిన్న గ్రామంలో దుర్గా కేలేకర్‌గా జన్మించారు . రాధాబాయి, వామన్ కేలేకర్‌లకు జన్మించిన పద్నాలుగు మంది తోబుట్టువులలో ఆమె ఒకరు. చిన్నప్పటి నుంచీ ఆమెకు సంగీతం పట్ల మక్కువ ఉండేది. స్థానిక పాఠశాలలో రెండవ తరగతి పూర్తి చేసిన తర్వాత, ఆమె ఎనిమిదేళ్ల వయసులో తన అక్క గిరిజాబాయితో కలిసి ముంబైకి వెళ్లింది, ఆమె కూడా గాయని. జ్యోత్స్న లామింగ్టన్ రోడ్‌లో నివసించి , నాల్గవ తరగతి వరకు అక్కడి మున్సిపల్ పాఠశాలలో చదివింది. తదనంతరం, సంగీతాన్ని అభ్యసించడం తన ప్రధాన లక్ష్యంగా ఉన్నందున ఆమె పాఠశాలను విడిచిపెట్టింది. సంగీత విద్య కోసం ముంబైకి వెళ్లడం ఆమెకు అదృష్టంగా మారింది.[4]
గిరిజాబాయి ఆగ్రా ఘరానాకు చెందిన ప్రముఖ గాయకుడు విలాయత్ హుస్సేన్ ఖాన్ వద్ద శిక్షణ పొందేది . జ్యోత్స్నబాయి కూడా ఆగ్రా ఘరానాకు చెందిన ఖాదీమ్ హుస్సేన్ ఖాన్ వద్ద శిక్షణ ప్రారంభించింది . పాఠశాల రోజుల్లో, ఆమె ముంబైలో ఇంటర్-స్కూల్ గానం పోటీలలో గెలిచిన తర్వాత అప్పటికే తనకంటూ ఒక పేరును ఏర్పరచుకుంది. ఆమె ఇండియన్ బ్రాడ్కాస్టింగ్ కార్పొరేషన్ రేడియో బొంబాయి స్టేషన్లో నెలకు మూడు లేదా నాలుగు సార్లు పాడారు. ఫలితంగా, ఆమె బాల గాయనిగా చాలా ప్రసిద్ధి చెందింది. పదమూడు లేదా పద్నాలుగు సంవత్సరాల వయస్సులో, ఆమె రాగ ఆధారిత సంగీతంలో ప్రావీణ్యం సంపాదించింది.[5]
కెరీర్
[మార్చు]పాడటం.
[మార్చు]1920, 30లలో మహారాష్ట్రలో, భవగీత్ శైలి ముఖ్యంగా ముంబైలోని గాయక కవిత్వ రంగంలో వేళ్ళూనుకోవడం ప్రారంభించింది. కేశవ్‌రావ్ భోలే ఈ శైలికి మార్గదర్శకుడు, అతను భావగీత్ గాయకుడిగా సంగీత ప్రియులలో బాగా ప్రసిద్ధి చెందాడు, ప్రజాదరణ పొందాడు. అతను ఇప్పటికే తన నాటకాలతో తనకంటూ ఒక పేరు సంపాదించుకున్నాడు, ఏకలవ్య అనే మారుపేరుతో సంగీతంపై సమీక్షలు కూడా రాశాడు . ఫలితంగా, అతని పేరు సంగీత పరిశ్రమలో చర్చనీయాంశమైంది. జ్యోత్స్నాబాయి సోదరుడు రాంరాయ్ కేశవ్‌రావు స్నేహితుడు, ఆరాధకుడు. అతను తన సోదరికి భావగీత్ నేర్పించమని రెండో వ్యక్తిని అభ్యర్థించాడు. కేశవ్‌రావ్ పాడటం విన్నప్పుడు, ఈ శైలి యొక్క ప్రత్యేకమైన, అందమైన శైలి పట్ల ఆమె మక్కువ పెంచుకుంది. పాటలో భావోద్వేగం యొక్క ప్రాముఖ్యతను ఆమె మొదటిసారి గ్రహించింది . ఈ సమావేశం తర్వాత, ఆమె ఈ శైలి యొక్క సూక్ష్మ నైపుణ్యాలను అత్యంత అంకితభావంతో నేర్చుకుంది.[4]
జ్యోత్స్నాబాయి సంగీత జీవితంలో కేశవరావు స్థానం చాలా ముఖ్యమైనది. 1932లో ఆమె వివాహం చేసుకుంది, ఆ తర్వాత ఆమెకు పద్దెనిమిది సంవత్సరాల వయసులో. వారి వివాహం తర్వాత, ఆమె కళాత్మక ప్రతిభ వృద్ధి చెందడం ప్రారంభమైంది. మంజీ ఖాన్ , రామకృష్ణబువా వాజే , మల్లికార్జున్ మన్సూర్, మాస్టర్ కృష్ణారావు వంటి గాయకులతో పాటు అనేక మందితో కేశవరావుకు మంచి సంబంధాలు ఉన్నాయి. ఆయన వారి నుండి అనేక బాండిష్ రచనలను సేకరించారు. ఇంతలో, జ్యోత్స్నాబాయి తన నైపుణ్యాలను మెరుగుపరుచుకోవడానికి భేండిబజార్ ఘరానాకు చెందిన గాయకులు సహా అనేక మంది ఉపాధ్యాయుల వద్ద శిక్షణ పొంది అధ్యయనం చేసింది. వివిధ ఘరానాల లక్షణాలు ఆమె గానంలో స్వతంత్ర, ప్రభావవంతమైన రసాయన శాస్త్రాన్ని సృష్టించాయి. కొన్ని నెలల్లోనే, ప్రొఫెసర్ బి.ఆర్. దేవధర్ సంగీత వర్గంలోని ఒక కచేరీలో పాడిన తర్వాత ఆమె ప్రొఫెసర్ బి.ఆర్. దేవధర్, ఆసక్తిగల శ్రోతల ప్రశంసలను అందుకుంది. తరువాతి సంవత్సరాల్లో, జ్యోత్స్నాబాయి దేశవ్యాప్తంగా అనేక ముఖ్యమైన సంగీత ఉత్సవాల్లో ప్రదర్శన ఇచ్చింది. ఆమె గానం తన బలమైన లయ, శ్రావ్యత, గాంభీర్యం, మాధుర్యంతో ప్రేక్షకులను ఆకర్షించింది. ఆమె సున్నితమైన సంగీత అవగాహన, భావావేశంతో, గానం శైలుల యొక్క అందమైన కలయికను అందించింది. గోరఖ్ కళ్యాణ్ , భీమ్ , మద్మద్ సారంగ్ , శుద్ధ భాటియార్ , శామ్కల్యాణ్ , జలధర్ - కేదార్ మొదలైన రాగాలు జ్యోత్స్నాబాయి ప్రత్యేకతగా ప్రాచుర్యం పొందాయి.[5]
అవార్డులు, గుర్తింపు
[మార్చు]- 1976-సంగీత నాటక అకాడమీ అవార్డు [6]
- 1980-మరాఠీ నాటక రంగానికి చేసిన కృషికి విష్ణుదాస్ భావే అవార్డు
- 1984-64వ నాట్య సమ్మేళనానికి అధ్యక్షుడిగా ఏకగ్రీవంగా ఎన్నిక
- 1995-గోమంతక్ మరాఠీ అకాడమీ లతా మంగేష్కర్ అవార్డు
- 1999-లతా మంగేష్కర్ అవార్డు మహారాష్ట్ర ప్రభుత్వం [7]
వ్యక్తిగత జీవితం
[మార్చు]జ్యోత్స్నాబాయి జనవరి 1932లో కేశవరావును వివాహం చేసుకుంది. వారికి నలుగురు పిల్లలు ఉన్నారు, వారిలో ముగ్గురు కుమారులు - కిషోర్ (జననం నవంబర్ 1932), సుహాస్ (జననం ఆగస్టు 1935), అనిల్ (జననం ఏప్రిల్ 1938), ఒక కుమార్తె - వందన (జననం 1945). భోలే తన పనిలో పెట్టుబడి పెట్టే సమయం, కుటుంబాన్ని చూసుకోవడం మధ్య సమతుల్యతను సాధించగలిగింది, ముఖ్యంగా వారి విస్తృత కుటుంబంలోని సభ్యులు కూడా చాలా సార్లు వారితో నివసించేవారు. ఇది తన తల్లిదండ్రుల గురించి రాసిన జ్ఞాపకాలలో (మరాఠీలో) ఆమె కుమార్తె ఎత్తి చూపినట్లుగా ఇది చాలా అద్భుతంగా ఉంది.[8]
మరణం, వారసత్వం
[మార్చు]జ్యోత్స్నాబాయి 2001 ఆగస్టు 5 న మహారాష్ట్రలోని పూణేలో తన 87వ యేట మరణించింది. 2009లో జ్యోత్స్న భోలే స్వరోత్సవ్ పేరుతో సృజన్ ఫౌండేషన్ ఆధ్వర్యంలో భోలే జ్ఞాపకార్థం పుణెలో మ్యూజిక్ ఫెస్టివల్ నిర్వహించారు. చివరిసారిగా ఈ పండుగ ప్రస్తావన వచ్చినప్పటి నుంచి 2018 వరకు పదకొండేళ్ల పాటు నిర్వహించారు. 2013లో జ్యోత్స్నబాయి శతజయంతి ఉత్సవాలను పురస్కరించుకుని గోవాలో రెండు రోజుల పాటు మ్యూజికల్ ఈవెనింగ్స్, షార్ట్ ఫిల్మ్ నిర్వహించారు. జ్యోత్స్న భోలే సభాగృహ అనే థియేటర్ హాల్ ను 2012లో పుణెలో ప్రారంభించారు. దీనిని మహారాష్ట్ర కల్చరల్ సెంటర్ నిర్వహిస్తోంది.[9]
బాహ్య లింకులు
[మార్చు]- యూట్యూబ్ జ్యోత్స్నా బోలే యొక్క ఉత్తమ పాటలు
- పాటల జాబితా (ఆడియోతో పాటు జ్యోత్స్నా భోలె
- యూట్యూబ్లో డిడి సహ్యాద్రి తో ఇంటర్వ్యూ (మరాఠీ)
- యూట్యూబ్లో డిడి సహ్యాద్రి డాక్యుమెంటరీ (కొంకణి, మరాఠీలో)
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "Veteran Marathi singer Jyotsna Bhole passes away". The Times of India. 5 August 2001. Archived from the original on 29 June 2013.
- ↑ Ajotikar, Rasika. "Marathi Sangeet Natak and the Affirmation of Hindu Nationalist Cultural Politics in Western India".
- ↑ Sangeet Natak. Vol. 38. Sangeet Natak Akademi. 2004.
- ↑ 4.0 4.1 "भोळे, ज्योत्स्ना केशव". महाराष्ट्र नायक (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 10 May 2022.
- ↑ 5.0 5.1 खांडेकर, वंदना (2014). नांदगावकर, सुधीर वासुदेव; कुंटे, चैतन्य; इमारते, माधव (eds.). शिल्पकार चरित्रकोश खंड ७ – चित्रपट, संगीत [Shilpakar Charitrakosh Volume 7 - Movies, Music] (PDF) (in మరాఠీ). मुंबई: साप्ताहिक विवेक, हिंदुस्थान प्रकाशन संस्था. pp. 804–806.
- ↑ "SNA: Awardees list". Sangeet Natak Akademi. 31 March 2016. Archived from the original on 31 March 2016. Retrieved 10 May 2022.
- ↑ "सुप्रसिद्ध मराठी गायिका ज्योत्स्ना भोळे – Marathisrushti Articles". marathisrushti.com. Retrieved 10 May 2022.
- ↑ "आभाळमाया : कलासक्त साहचर्य". Loksatta (in మరాఠీ). Retrieved 10 May 2022.
- ↑ "The Stage Is Set - Indian Express". The Indian Express. Retrieved 10 May 2022.